43
getməsinə baxmayaraq, həmin günlərdə də şiələr
Kərbəla müsibətini unutmamışdılar. Aşura gecəsində
əzadarlıq mərasimi keçirən qızılbaş ordusundan elə bir
fəryad və nalə ucaldı ki, “Köhnə qala”dakı adamlar
qorxuya düşdülər. Onlar elə guman etdilər ki, şah qəfil
hücum əmri verib. Buna görə də qaladakılar dərhal
təslim olmağı qərara aldılar. Şərif paşa ikinci dəfə sülh
təklif etdi və ordu komandirlərindən birini üzr istəmək
üçün şahın qərargahına göndərdi... Elçi məsələdən hali
olduqdan sonra Kərbəla faciəsinə acıyaraq, imam
Hüseyn müsibətindən şəfaət dilədi. Şah onun xahişini
qəbul edib qala əhlinin malına və canına toxunmadı".
1
"Çuxursəd əyalətində yaşayan sədlular bu döyüş-
lərdə iştirak etmək məqsədilə şahın yanına gəlib, ona
öz xidmətlərini təklif etdilər. Şah onları hörmətlə qəbul
edib, arzularını yerinə yetirdi. Onlar qalalara
hücumlarda əsl şücaət və qəhrəmanlıq göstərdilər. Şah
Abbas da onların bu xidmətlərini xüsusi dəyərlən-
dirərək Qağəzamanı Sultan Sədlunun ixtiyarına verdi.
Həmin qəbilənin başqa bir əmiri Əliqulu Sultan isə
Osmanlılara xidmət etməyə getmişdi. Lakin onun oğlu
Mehdiqulu bəy atasından üz döndərərək İrəvanda şahın
hüzuruna gəldi".
2
O dövrdə baş verən mühüm hadisələrdən biri də
cəlalilərin bu şəhərə (İrəvana) sığınmasıdır. Nəsrullah
Fəlsəfi yazır: "...Bu dövrdə Osmanlı dövləti həm daxil-
dən, həm də xaricdən basqılar altında idi. Tədbirli və
təcrübəli böyük vəzir, adlı-sanlı türk sərkərdələrindən
biri olan Murad paşanın başı ölkənin qərb sərhədlərin-
də xristianlarla müharibəyə qarışmışdı. Fürsətdən
istifadə edən cəlailər Osmanlı dövlətinə qarşı qiyama
1
Nəsrullah Fəlsəfi. Zendeqani-ye şah Abbas-e əvvəl, 1716, səh.22
2
Faruq Sumer. Qaraqoyunluha, səh.234
44
qalxdılar. Osmanlı sultanı Murad paşaya dərhal cəlailə-
rin fitnəsini dəf etməyi tapşırdı. Xristianlarla mühari-
bəni dayandırmağa məcbur olan Murad paşa ordunu
Hələbə doğru çəkdi.
O, tezliklə siyasi yolla Canpolad oğlunu və Təvili
aradan götürdü. Murad paşanın qoşunları hicri-qəməri
tarixi ilə 1017-ci ildə Təvilin qardaşı Məhəmmədlə
ittifaqa girdi və 20 minə yaxın süvari döyüşçüsü olan
Qələndəroğlunu da məhv etdi. Cəlalilər Ərzuruma
qaçmağa məcbur oldular. Oradan isə bir nəfəri İrəvan
hakimi Əmirgunə xanın yanına göndərib, ondan sığına-
caq istədilər. Əmirgunə xan da razılıq verdikdən sonra
onlar bu vilayətə sığındılar. Bununla bərabər, cəlalilər
Şah Abbasın sarayına elçi yolladılar. Həmin elçi vasi-
təsilə göndərdikləri məktubda şahı sevdiklərini bildirir,
onun xidmətində dayanmağa hazır olduqlarını bəyan
edirdilər. Məktubda daha sonra qeyd olunurdu ki, əgər
şah Osmanlı sultanına qarşı müharibəyə qalxsa, onlar
cani-dildən qızılbaş hökmdarına xidmət edəcəklər...
Cəlalilər İrəvana yaxınlaşanda Əmirgunə xan
qızılbaş rəhbərlərindən və əyanlarından ibarət bir heyət
düzəldib onları qarşılamağa göndərdi. Qonaqpərvər-
liklə qarşılanan, müxtəlif tayfalardan ibarət təxminən
10 min nəfərlik dəstə İrəvanın üç fərsəngliyində
Üçkilsə adlanan ərazidə yerləşdirildi. Sonra onların
hamısı Təbrizə göndərildi...".
1
Bu hadisədən bir neçə il sonra Osmanlılar İrəvana
və bütövlükdə Azərbaycana hücum etmək qərarına
gəldilər. Hətta bu məqsədlə mütəşəkkil bir ordu da
yaratdılar. Lakin məqsədlərini həyata keçirə bilmədi-
lər. "I Şah Abbasın həyatı" kitabında oxuyuruq: "Hicri-
1
Nəsrullah Fəlsəfi. Zendeqani-ye şah Abbas-e əvvəl, səh.1750
45
qəməri tarixi ilə 1025-ci ilin şaban ayında Osmanlı
dövlətinin baş vəziri Məhəmməd paşa çoxsaylı ordu
ilə İrəvana doğru hərəkət etdi. O, bundan bir il əvvəl
Osmanlı sultanı Əhməd xanın fərmanı ilə Azərbaycana
hücum etmək tapşırığı almış və qoşun toplamaq üçün
Diyarbəkr şəhərində iqamətgah yaratmışdı. Qoşun
Misirdən, Şamdan, Anadoludan, Trablisdən, Beyn-ül
nəhrdən və digər Osmanlı müstəmləkələrindən toplan-
mışdı. Bu xəbər Şah Abbasa çatan kimi o, İsfahan
tüfəngçilərinin başçısı Mirfəttahın, qızılbaşın tanınmış
sərkərdələrindən olan Əmirgunə xan Qacarın koman-
danlığı ilə odlu silahla silahlanmış bir hərbi bölüyü
İrəvan qalasını müdafiə etməyə göndərdi. Şah tüfəng-
çilərinin komandiri və artilleriya rəisi Qırçığai bəyə,
fars bəylərbəyi İmamqulu xan kimi digər adlı-sanlı
sərkərdələrə isə Osmanlı qoşununu izləməyi, onları
şərqdən və qərbdən mühasirəyə almağı tapşırdı. Onlar
qoşuna azuqə gələn yolu bağlamalı, gözlənilməz hü-
cum və həmlələrlə Osmanlı ordusunun İrəvan qalasını
ələ keçirməsinin qarşısını almalı idilər.
Həmin ilin şəvval ayının axırına qədər Məhəmməd
paşa İrəvan qalasını mühasirədə saxladı, amma qalanın
müdafiəçilərinin iradəsini qıra bilmədi. Osmanlılar top
atəşləri ilə bir neçə dəfə qala divarlarını dağıtsalar da,
onu ələ keçirə bilmədilər. Eyni zamanda, Qırçığai
bəyin və İmamqulu xanın dəstəsi də qəfil həmlələrlə,
ərzaq gətirilən yolu bağlamaqla Osmanlı ordusuna
böyük ziyan vurdu. Ərzaq çatışmazlığı, soyuq hava
şəraiti, ağır xəstəliklər mühasirəni davam etdirməyə
imkan vermədiyindən, türk sərkərdəsi məcbur olub Şah
Abbasın yanına elçi göndərdi və ona sülh bağlamağı
təklif etdi. Lakin sülh şərtlərinin tez-tez pozulması
Nüsuh paşanı və Qazi xanı qoşunların ön hissəsini geri
Dostları ilə paylaş: |