Microsoft Word Ishlab chiqarish iqtisodiyoti doc

F = TMulg – Tn. T ,
 
bu yerda: F – foyda (so’m  hisobida), TMulg – 
realizasiya qilingan (sotilgan) tovar mahsulotning ulgirji baholarda 
belgilangan qiymati (so’m) hisobida; Tn.t mahsulotni to’la tannarxi (so’m) 
hisobida. 
 
Korxonaning foyda miqdori tarkibiga quyidagi sohalardan olingan 
foyda ham kiradi.  
Yordamchi qishloq xo’jaligi va chorvachilik mahsulotlarini sotishdan 
olingan foyda; transport vositalari orqali xizmat ko’rsatish va ularni ijaraga 
berishdan olingan foyda; ikkinchi darajali resurslarni qayta ishlab mahsulot 
olishdan ko’rilgan foyda; korxonada ortiqcha keraksiz va ma’naviy eskirgan 
asbob- uskunalarning sotish va boshqa manbalardan olingan foyda.  
Hisobli foyda – asosiy sanoat ishlab chiqarishlar uchun balans 
foydadan haq ushlab qolingan qismidan xosil bo’ladi. Bu foyda korxona 
kollektivini rag’batlantirish, ijtimoiy madaniy tadbirlar va uy-joy qurilishi, 
aylanma mablag’larini to’ldirish va shunga o’xshash to’lovlarga sarflanadi.               
Foydaning asosiy qismi mahsulotni realizasiya qilishdan xosil bo’ladi 
shuning uchun foyda realizasiya qilinayotgan mahsulot hajmi, uning 
tannarxi, sifati va turlari e`tiborga olingan holda rejalashtiriladi. Reja yilida 
foydani aniqlash uchun, oldin ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning hajmi, 

---

 
121
ularning pul ifodasida yalpi va tovar qiymati natural ifodasi hisoblab 
chiqiladi (6.1-jadval).  
Vino kombinatlarining yil davomida ishlab chiqargan mahsulot 
(namuna hisobida).  
   6.1-jadval. 
Assorti-
mentlar 
nomi 
Birlamchi 
qiymat 
Mahsulo
t 
Hajmi
-ning 
dal. 
Yalpi 
mahsulot 
(ming 
so’m) 
Tovar 
mahsulot 
(ming so’m)
«Beloye 
stolovoye» 
123-20 244-25 
139,5  17181  34062,3 
Bayan 
Shirin 
122-20 90-69 74,7  9207,4  6777,8 
Soyaki  
138-40 
138-40 
1,8  249,8  243,8 
  
Jadval ma`lumotlaridan shuni aniqlash mumkinki, vino kombinatining 
yil davomida rejalashtirilgan ishlab chiqarish dasturiga binoan mahsulot turli, 
ularning birlamchi mahsulot uchun qiymati, hajmi, yalpi va tovar mahsulotlar 
yilga rejalashtirilgan. Bu jadval namuna uchun berilgan.  
Realizasiya qilinadigan mahsulotni qiymati (6.1–jadval) joriy yil 
baxosida berilgan.  
Jadval raqamlaridan foydalangan holda yalpi va tovar mahsulotlar 
hajmini ko’rib chiqamiz.  
Yalpi mahsulot qiymatini topish uchun tayyorlanadigan mahsulot 
hajmiga ko’paytiriladi tovar mahsuloti hajmini, birlamchi mahsulot qiymatini 
mahsulot hajmiga korxonalarni turli poyaslarda joylanishi natijasida 
mahsulotlarni realizasiya qilishda xosil bo’ladigan foyda ham ko’p yoki oz 
miqdorda bo’lishi, foydani rejalashtirishda respublika va undan tashqaridagi 
regionlarda korxona va savdo idoralarining joylashishi natijasida turli 
poyaslarni e`tiborga olish tavsiya etiladi.