Microsoft Word kip\307aklar

Altaylı  insanlar,  Tengri’nin  kendilerine  fevkalâde  bir  kâbiliyet  verdiğinin;  O’nun  toprağı 

sürmeyi,  hattâ  dünyâda  kimsenin  yapamadığı  şeyleri  yapmayı  öğrettiğinin  farkındaydılar... 

Dökme demirden sabanları (pulluğun atalarını), arkeologlar esas Eski Altay’da buldular! 

Altaylılar, ürünü demir oraklarla topladılar, tahılı dövenle ayırdılar. Tarlalarda çavdar ve darı 

yetiştirdiler...  Tohumu,  topraktan  yapılmış  küplerde  sakladılar.  Ürün  için  yine  ambarlar  ve 

depolar,  çuvallar  ve  sandıklar  yaptılar.  Husûsî  fırınlarda  somun  ekmekler  pişirdiler.  Bunu, 

ekmekçi-somuncular  yaptılar.  Onlar,  güneşe  benzemesi  için,  ekmeğe  yuvarlak  bir  biçim 

kazandırdılar... Leziz ekmekler yapıldı. Mayalı, nar gibi kabuklu. 

O zamandan îtibâren, Altaylı insanlar kıtlığı unuttular. 

Eski Türklerin evlerini  de  değişiklikler oldu. Kurenler,  yerlerini, sıcak ve rahat olan ağaçtan 

yapılmış  izbelere  bıraktılar  (Türkçe  “isi  bina”  –  “sıcak  yer”den  “isba”).  İzbelerin  içine 

kerpiçten  ocaklar  yaptılar. Kerpiçten  ocağı,  bugün  nedense  “Rus’un/Rus  îcâdı”  görüyorlar... 

Kerpicin,  Türklerin  en  başta  gelen  inşaat  malzemesi  olduğu  unutuldu.  (“Kirpeç”,  Türkçe 

“ocakta/peçte pişmiş kil” demek.) 

Dünyâda hiçbir millet, o sırada kerpiçten ve ağaçtan yapı yapmamış, düpedüz yapamamıştı. 

Eski  Türkler,  her  şeyde  kendi  yüzlerini  muhâfaza  ettiler;  onu  yüzyıllar  sonra  bile 

karıştırmadılar.  Meselâ,  kendi  millî  kıyâfetleri  sâyesinde,  dış  görünüş  bakımından  diğer 

milletlerden farklı göründüler. Etli ve yoğurtlu yemekler, onların sofralarını başkalarınkinden 

ayırdı;  kabarık  kara  ekmek,  yiyeceklerini  kendine  özgü  yaptı.  Diğer  kavimler  ekmeği  bile 

farklı pişiriyorlardı. 

Giyecek ve millî mutfak, etnografyada fevkalâde mühim şeylerdir. Atlı-kavimlerin kıyâfeti ve 

yiyeceği, meselâ, balıkçı-kavimlerinkinden tamâmen farklıdır. 

Altay’da, küçükten büyüğe herkes atlı idi. Yürüyerek gezmek ayıp sayılıyordu. Çocuklar önce 

ata  biniyorlar,  sonra  yürümeyi  öğreniyorlardı.  Türk,  atın  yanı  başında  büyürdü.  At,  bütün 

hayatı boyunca onunla birlikteydi. Hattâ mezâra bile birlikte giderlerdi. 

Dünyâda ilk pantolonun, şalvarın, ökçeli-topuklu çizmenin atlı bir millette, Türklerde ortaya 

çıkmasının  sebebi  işte  budur.  Üzengili  eyerler,  demir  kılıçlar,  hançerler,  mızraklar,  şaşırtıcı 

derecede  sağlam  yaylar  da  esas  savaşçı-atlılarda,  yâni Türklerde  ortaya  çıktı.  Bu  nesneler, 

diğer kavimlere düpedüz gereksizdi. Onlar, bunları kullanamıyorlardı. 

Demirden  yapılmış  orakları,  baltaları,  dökme  demirden  pullukları,  sıcak  izbeleri,  zarif 

sarayları,  iki  katlı  evleri,  at  arabalarını,  yaylı  arabaları,  kadarkaları  ve  daha  nicelerini 

insanlığa çalışkan Türkler hediye ettiler. 

İşte  onlar,  eski  Türk  kültürünün  müşahhas  başarıları!  Ortada...  Eski  zamanlarda  Altay’da 

şöyle derlerdi: “Her şeyi –iyiyi ve kötüyü, fakirliği ve zenginliği– sâdece Tengri veriyor.” 

Gerçekten de öyle. 

GÖK TANRI

 

Yüce Tengri, yâni Türk kültürünün kalbi, kim? 

Tengri, gökte oturan görünmez ruh. Ulu. Gökten ve bütün dünyâdan Yüce. Bu sebeple, eski 

Türkler  O’nu  “Sonsuz  Mâvî  Gök”  veya  “Han-Tengri”  diye  saygıyla  isimlendirdiler.  “Han” 

unvânı, O’nun Kâinâttaki hâkimiyetine işâret etmekteydi. 

O, Bir Tengri, dünyânın ve yeryüzündeki bütün varlıkların Yaratıcısı. Hâkimi. Bu konuda eski 

---

efsânelerde muhâfaza olunanları unutmadılar. 

Tengri’ye  olan  inancın  hikmetini  ve  derinliğini  anlamak  için,  insanların  bedîhî  bir  gerçeği 

kavraması gerekliydi: “Tanrı birdir, O her şeyi görür.” O’ndan hiçbir şeyi gizlemek mümkün 

değildir. O, mâliktir, hâkimdir. 

Türk milleti, o sırada İlâhî Yargılamadan korkma düstûruyla yaşadı. Fakat, dehşetle değil!.. 

İnsanlar  şundan  emindiler:  Dünyâda  yüce  adâlet  vardır.  Bu  İlâhî  Mahkeme’dir.  Onu  kimse 

atlatamaz, ne kral, ne de köle. 

Tanrı... Himâye ve cezâ bir şahsiyette! Türklerdeki Bir Tanrı inancı buna dayanıyordu. 

Din...  İşte  Türk  milletinin  mânevî  kültürünün  en  üstün  başarısı;  insanlar  putperestlikten 

uzaklaştılar. Onlar, Tengri’ye dâimâ farklı hitap ettiler: Bog (Bogda veya Boje) Hoday (veya 

Koday), Alla (veya Ollo), Gospadi (veya (Gozbadi). 

Altay dağları, bu sözleri iki bin beş yüz yıl önce işittiler! Tabiî ki, Tengri’ye hitaplar farlı idi. 

Fakat  “Tanrı”  sözü,  daha  çok  kimse  tarafından  telaffuz  edildi;  bu  söz,  “barışa,  huzura  ve 

kemâle  kavuşmak”  mânâsına  geliyordu.  Şimdi  Türkler,  Tanrı’yla  savaşa  gitmekte;  her  güç 

işe Tanrı’yla girişmekte idiler. 

“Hoday”  hitâbı  (kelimesi  kelimesine  “mutlu  ol”  demek)  farklı  idi;  o,  bu  dünyâda  Her  Şeye 

Kâdir  Tengri’yi  işâret  ediyordu.  Dünyâdaki  her  şeyin  Yaratıcısı,  Var-Eden’i.  Kâdir-i  Mutlak, 

Mutluluk Verici buradan geliyor. 

“Alla”  (Ala)’yı  eski  Türkler  nâdir  telaffuz  ettiler;  sâdece  Yüce  Han-Tengri’den  bir  şey 

istedikleri  zaman...  En  mahrem  şeyleri...  Bu  söz,  Türkçe  “al”  (el)dan  geliyordu.  Başka  bir 

ifâdeyle,  “veren  ve  alan”,  işte  bir  zamanlar  “Alla”  [Allah]  kelimesi  bu  mânâdaydı.  Onu 

telaffuz ederek duâ okumak ve Sonsuz Mâvi Gök’e avuç açmak usûldendi. 

“Gospadi”  sözü  pek  nâdir  kullanılırdı;  onu  telaffuz  etme  hakkına  sâdece  din  adamları 

sâhiptiler.  O,  kelimesi  kelimesine  “gözü  açan”  veya  “göze  ışık  veren”  mânâsına  geliyordu. 

Bu, Tengri’ye en yüce, en mahrem hitaptı. Çok derin bir mânâya sâhipti. Rûhen temiz dindâr 

kişi,  onu  söyleyerek,  hâdiselerin  görünür  yüzünün  gerisinde  yatan  şeyi  anlamak  için  doğru 

yola iletmesini niyâz ederdi. 

Yıllar geçtikçe, insanların duâ ettikleri, bayramları kutladıkları, oruç tuttukları kâideler, daha 

kesin  ve  açık  bir  biçimde  belirlendi.  Bu  kâideleri,  âyin  olarak  isimlendirdiler.  Âyini  din 

adamları yönettiler. 

Türk din adamları, diğer insanlardan kıyâfetleri ve parlak fikirleriyle ayrılırlardı. Onlar, uzun 

kaftanlar  ve  sivri  uçlu  başlıklar  içinde  dolaşırlardı...  En  yüksek  rütbeli  din  adamları  beyaz 

kıyâfetli olanlardı; diğerleri ise, siyah kıyâfetler giyiyorlardı. 

Tabiî ki, eski sanatkârlar, din adamlarını Altay kayaları üzerine “resmettiler”. Bugün, onların 

nasıl  olduklarını,  bu  esrârengiz  “beyaz  kıyâfetli  gezgin-dervişleri”,  halkın  onları  nasıl 

adlandırdıklarını, bu resimlerle tanıyoruz. Dinin yayıcılarını. 

Türkler,  Han-Tengri’nin  sembolü  olarak,  dört  kolu  eşit  uzunlukta  (eşkenar)  haç  seçtiler  ve 

buna “aci” adını verdiler. Belirtmek gerekir ki, eskiden Türk kültürü haça âşinâ idi; “eğik” haç 

da cehennemin ve eski yer-altı tanrılarının sembolüydü. 

Önceleri,  haçın  yapılışı  basitti;  sonra  gerçek  bir  sanat  eseri  oldu;  bunları  kuyumcular 

yaptılar: Rûhu parlatması ve güldürmesi için, haçın üzerini altınla kapladılar, değerli taşlarla 

---