52
talı v Az rbaycan (türk) dill rind n r olunan “Kızıl-Talı ”
q zeti indiy q d r “talı ” adını da ıyan v s hif l rind bu dild
yazılara yer ver n ilk q zet olaraq tarix dü üb.
Az rbaycan v talı dill rind
yazılar çap ed n
“Kızıl-
Talı ”ın birinci sayında q ze-
tin n rin razılıq verilm sini
uralar (Sovetl r – N.N)
Höküm tinin talı xalqına bir
töhf si oldu u vur ulanmı -
dır: “Talı
lifbası, talı dili v
talı
d biyyatının inki afı
danılmaz müv ff qiyy tl ri-
mizd n v parlaq nailiyy t-
l rimizd ndir.
uralar Hökü-
m ti talı
m kçil rini Talı-
inski, Talı xanov, Mehman-
darov v qeyri müft xorların
qanlı caynaqlarından azad
edib, yer, su, me v ya amaq üçün geni imkan verdi.
Qaranlıqda qalmı mövhumat qurumlarından maarif v m d ni
inqilaba do ru ç kdi... cbari t hsil say sind bütün talı kütl sinin
100 faiz savadlanması, kollektivl m n tic sind qolçomaqların
bir sinif olaraq l
vi okruqların (vilay tl rin – N.N) tövsiy edilib
dair l m kl , güclü i çil rin k ndl r axını, 25 minçil rin
k ndl r gönd rilm si, yüzl rc traktor v ma ınların k ndl r
dolması, xüsus n, Talı
m kçil ri arasında m tb v q zet
qurulu u 5 illik planın h diyy si v 16-cı firq qurultayının d y rli
töhf l rind n biridir”.
Q zet 1931-ci il yanvarın 21-d n noyabrın 20-d k “Kızıl
Talı ” adı il (1-63-cü saylar) çap olunmu , 64-cü sayından
etibar n (5 dekabr 1931) is bu ad d yi diril r k “Sı Talı ”
adlandırılmı ( slind , vv lkind n f rqli olmayaraq, bu ad da talı
dilind eyni anlamı ifad edir – N.N) v s b bi q zetin h min
53
sayında bel izah edilmi dir: “Q zetimizin ba lıca olaraq talı
xalqı
m kçil rin xidm t etdiyini n z r alaraq, r hb rlikedici
t kilatlar q zetimizi “Kızıl-Talı ” v zin “Sı Talı ” adlandır-
maq haqqında müxbir mü avir l ri t r find n ir li sürülmü t klifi
t svib (göst ri – N.N) etmi l rdir. Ona gör d q zetimiz bu
nömr d n etibar n, “Sı Talı ” adı il buraxılır”. (24)
“Kızıl-Talı (Sı Talı )” q zetin Böyüka a Mirsalayev, li
Razi
msizad , R zzaq Kazımov, mr li Mirz yev, Qüdr t
Kazımov, Bayram Süleymanov kimi o dövün ziyalı insanları
müxt lif ill rd redaktorluq v ya m sul katiblik etmi l r.
Dörd s hif d n ibar t olan q zetd , sas n, daxili v xarici
x b rl r, yerli h yatı
ks etdir n materiallar verilmi , h mçinin
m d ni inqilabın m qs d v v zif l ri, kollektivl m , qadın
azadlı ı, t s rrüfat v zif l ri haqqında yazılar da d rc edilmi dir.
Talı bölg sinin siyasi-iqtisadi, sosial-m d ni h yatı haqqında
yazılarla q zetin h r sayında rastla maq mümkündür. Bu dild
eirl r, felyetonlar, t rcüm l r, çap olunan kitablar haqqında
m lumatlar, ilk Talı teatrı, talı lar haqqında h m Rusiya, h m d
Bakı m tbuatında çıxan yazılar q zetd yer alan materiallardan idi.
Q zetin f aliyy tind
yaxından i tirak ed n Müz ff r
N sirlinin “Talı folklori
h x d çan ql yı sıxan” (Talı
folkloru haqqında bir neç söz –
N.N) m qal si (“Sı Tolı ”
q zeti, N67(325), 18 dekabr
1935-ci il, N69(327) 31 dekabr
1935-ci il) Talı folklor ünasları
üçün vacib bir m nb sayıla
bil r. Talı dilind
eirl rin,
felyetonların, t rcüm l rin,
sas n, daha çox 1935-ci il
saylarında çap olundu unu
görm k mümkündür.
54
1938-ci ilin ilk ayından ba layaraq, q zetin s hif l rind talı
dilind ki yazılar azaldılmı , sentyabrın 22-d n etibar n is bütün
m qal l r, yalnız Az rbaycan dilind n r edilmi dir. Stalin
repressiyasından sonra q zetin f aliyy tin xitam verilmi dir.
“Sı Tolı ” adıyla q zet son sayını (N11(518)) 18 fevral
1939-cu ild çap edir. Bu tarixd n sonra q zet “Sosialist
Subtropiqi” adını da ıyıb. Bunun s b bi d yen q zetin 12-ci
(519) nömr sinin son s hif sind “Oxuyucuların diqq tin ”
ba lıqlı kiçik bir x b rl çatdırılır: “Q zetimizin keçmi “Sı
Tolı ” adı indiki raitimiz uy un olmadı ından h min ad indi
“Sosialist Subtropiqi” il
v z edilmi dir”.
(25)
“Sosialist Subtropiqi” q zeti 16 iyun 1957-ci ild n
“Leninçi”, 22 sentyabr 1990-cı ild n is “L nk ran” adı il n r
edilmi dir.
Masallıda n r olunan v bölg d ya ayan talı ların m d -
niyy tin yer ayıran bir sıra m tbu orqanlarla ba lı yazıçı-publisist
Nur ddin
dilo lunun ara dırması da bu q bild ndir. Ara dırmada
qeyd olunur ki, 1932-ci il mayın 31-d Masallı rayon Firq
(partiya – N.N) v
craiyy komit l rinin orqanı kimi “ Yeni
h yat” q zetinin ilk sayı çapdan çıxıb. Q zetin ilk sayları Masal-
lıda m tb olmadı ından L nk randa – “Kızıl Talı ” q zetinin
m tb sind 600-800 tirajla çap olunmu dur. Birinci sayı a k tan
parça üz rind n r olunan q zetin redaktorlu unu rayon Firq
Komit sinin birinci katibi i l y n
lya Mi iyev öz öhd sin
götürmü dür. O zaman q zetin öb l ri yalnız ictimai saslarla
f aliyy t göst rirdi. Bunlardan biri kütl vi i l r öb si idi. öb nin
yazıları “Firq qurulu u” rubrikası altında d rc olunurdu.
Q zetin bir öb si d “M d ni-maarif” adlanırdı. Bu öb
materialları,
sas n, “Savadsızlı ın l
vi u runda” rubrikası
altında d rc edirdi.
1933-cü ild Masallıda MTS-in siyasi öb si yaradılandan
sonra burada “Kolxoz bayra ı” q zeti n r ba ladı. “Kolxoz
bayra ı” q zetin redaktorlu a sonralar “Yeni h yat” q zetinin
m sul katibi v redaktoru olan, q zetin f al k ndli müxbiri Oruc
Dostları ilə paylaş: |