Microsoft Word Kitab-2 cbs doc

52
talı   v  Az rbaycan (türk) dill rind   n r olunan “Kızıl-Talı ”
q zeti indiy   q d r “talı ” adını da ıyan v   s hif l rind  bu dild
yazılara yer ver n ilk q zet olaraq tarix  dü üb.
Az rbaycan v  talı  dill rind
yazılar çap ed n
“Kızıl-
Talı ”ın birinci sayında q ze-
tin n rin  razılıq verilm sini
uralar (Sovetl r – N.N) 
Höküm tinin talı  xalqına bir 
töhf si oldu u vur ulanmı -
dır: “Talı
lifbası, talı  dili v
talı
d biyyatının inki afı
danılmaz müv ff qiyy tl ri-
mizd n v  parlaq nailiyy t-
l rimizd ndir.
uralar Hökü-
m ti talı
m kçil rini Talı-
inski, Talı xanov, Mehman-
darov v  qeyri müft xorların
qanlı caynaqlarından azad 
edib, yer, su, me   v  ya amaq üçün geni  imkan verdi. 
Qaranlıqda qalmı  mövhumat qurumlarından maarif   v   m d ni
inqilaba do ru ç kdi... cbari t hsil say sind  bütün talı  kütl sinin 
100 faiz savadlanması, kollektivl m   n tic sind  qolçomaqların
bir sinif olaraq l
vi okruqların (vilay tl rin – N.N) tövsiy  edilib 
dair l m kl , güclü i çil rin k ndl r  axını, 25 minçil rin
k ndl r  gönd rilm si, yüzl rc  traktor v  ma ınların k ndl r
dolması, xüsus n, Talı
m kçil ri arasında m tb   v   q zet
qurulu u 5 illik planın h diyy si v  16-cı firq  qurultayının d y rli
töhf l rind n biridir”. 
Q zet 1931-ci il yanvarın 21-d n noyabrın 20-d k “Kızıl
Talı ” adı il  (1-63-cü saylar) çap olunmu , 64-cü sayından
etibar n (5 dekabr 1931) is  bu ad d yi diril r k “Sı  Talı ”
adlandırılmı  ( slind , vv lkind n f rqli olmayaraq, bu ad da talı
dilind  eyni anlamı ifad  edir – N.N) v   s b bi q zetin h min 

---

53
sayında bel  izah edilmi dir: “Q zetimizin ba lıca olaraq talı
xalqı
m kçil rin  xidm t etdiyini n z r  alaraq, r hb rlikedici 
t kilatlar q zetimizi “Kızıl-Talı ” v zin  “Sı  Talı ” adlandır-
maq haqqında müxbir mü avir l ri t r find n ir li sürülmü  t klifi 
t svib (göst ri  – N.N) etmi l rdir. Ona gör   d   q zetimiz bu 
nömr d n etibar n, “Sı  Talı ” adı il  buraxılır”. (24)
“Kızıl-Talı  (Sı  Talı )” q zetin  Böyüka a Mirsalayev,  li
Razi
msizad , R zzaq Kazımov,  mr li Mirz yev, Qüdr t
Kazımov, Bayram Süleymanov kimi o dövün ziyalı insanları
müxt lif ill rd  redaktorluq v  ya m sul katiblik etmi l r.
Dörd s hif d n ibar t olan q zetd , sas n, daxili v  xarici 
x b rl r, yerli h yatı
ks etdir n materiallar verilmi , h mçinin 
m d ni inqilabın m qs d v   v zif l ri, kollektivl m , qadın
azadlı ı, t s rrüfat v zif l ri haqqında yazılar da d rc edilmi dir.
Talı  bölg sinin siyasi-iqtisadi, sosial-m d ni h yatı haqqında 
yazılarla q zetin h r sayında rastla maq mümkündür. Bu dild
eirl r, felyetonlar, t rcüm l r, çap olunan kitablar haqqında
m lumatlar, ilk Talı  teatrı, talı lar haqqında h m Rusiya, h m d
Bakı m tbuatında çıxan yazılar q zetd  yer alan materiallardan idi.  
Q zetin f aliyy tind
yaxından i tirak ed n Müz ff r
N sirlinin “Talı  folklori 
h x d  çan ql yı sıxan” (Talı
folkloru haqqında bir neç  söz – 
N.N) m qal si  (“Sı  Tolı ”
q zeti, N67(325), 18 dekabr 
1935-ci il, N69(327) 31 dekabr 
1935-ci il) Talı  folklor ünasları
üçün vacib bir m nb  sayıla
bil r. Talı  dilind
eirl rin,
felyetonların, t rcüm l rin,
sas n, daha çox 1935-ci il 
saylarında çap olundu unu
görm k mümkündür. 

---

54
1938-ci ilin ilk ayından ba layaraq, q zetin s hif l rind  talı
dilind ki yazılar azaldılmı , sentyabrın 22-d n etibar n is  bütün 
m qal l r, yalnız Az rbaycan dilind   n r edilmi dir. Stalin 
repressiyasından sonra q zetin f aliyy tin  xitam verilmi dir.
“Sı  Tolı ” adıyla q zet son sayını (N11(518)) 18 fevral 
1939-cu ild  çap edir. Bu tarixd n sonra q zet “Sosialist 
Subtropiqi” adını da ıyıb. Bunun s b bi d  yen   q zetin 12-ci 
(519) nömr sinin son s hif sind  “Oxuyucuların diqq tin ”
ba lıqlı kiçik bir x b rl  çatdırılır: “Q zetimizin keçmi  “Sı
Tolı ” adı indiki  raitimiz  uy un olmadı ından h min ad indi 
“Sosialist Subtropiqi”  il
v z edilmi dir”.
(25)
“Sosialist Subtropiqi” q zeti 16 iyun 1957-ci ild n
“Leninçi”, 22 sentyabr 1990-cı ild n is “L nk ran” adı il  n r
edilmi dir.
Masallıda n r olunan v  bölg d  ya ayan talı ların m d -
niyy tin  yer ayıran bir sıra m tbu orqanlarla ba lı yazıçı-publisist
Nur ddin
dilo lunun ara dırması da bu q bild ndir. Ara dırmada 
qeyd olunur ki, 1932-ci il mayın 31-d  Masallı rayon Firq
(partiya – N.N) v
craiyy  komit l rinin orqanı kimi “Yeni
h yat” q zetinin ilk sayı çapdan çıxıb. Q zetin ilk sayları Masal-
lıda m tb  olmadı ından L nk randa – “Kızıl Talı ” q zetinin 
m tb sind  600-800 tirajla çap olunmu dur. Birinci sayı a  k tan 
parça üz rind   n r olunan q zetin redaktorlu unu rayon Firq
Komit sinin birinci katibi i l y n
lya Mi iyev öz öhd sin
götürmü dür. O zaman q zetin öb l ri yalnız ictimai  saslarla
f aliyy t göst rirdi. Bunlardan biri kütl vi i l r öb si idi.  öb nin
yazıları “Firq  qurulu u” rubrikası altında d rc olunurdu. 
Q zetin bir  öb si d  “M d ni-maarif” adlanırdı. Bu  öb
materialları,
sas n, “Savadsızlı ın l
vi u runda” rubrikası
altında d rc edirdi. 
1933-cü ild  Masallıda MTS-in siyasi  öb si yaradılandan
sonra burada “Kolxoz bayra ı” q zeti n r  ba ladı. “Kolxoz 
bayra ı” q zetin  redaktorlu a sonralar “Yeni h yat” q zetinin 
m sul katibi v  redaktoru olan, q zetin f al k ndli müxbiri Oruc 

---