Microsoft Word lviyy lsahib q z m mm dovan n docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
67 Xidmətlərin göstərilməsi;
Faiz, royalti və dividendlərin əldə olunması. Malların satışından gəlir aşağıdakı şərtlər yerinə yetirildiyi halda tanınır:
Mülkiyyət hüququ ilə bağlı ciddi risklər və haqlar satıcıdan alıcıya keçdikdə; Satıcı mülkiyyət hüququ ilə bağlı idarəetmədə iştirak etmədikdə və satılmış mallara nəzarəti saxlamadıqda;
Gəlir məbləğinin etibarlı şəkildə qiymətləndirilməsi mümkün olduqda; Ə məliyyatla bağlı iqtisadi gəlirlərin müəssisəyə daxil olması ehtimalı olduqda; Ə məliyyatla bağlı çəkilmiş və çəkilməsi gözlənilən xərclərin etibarlı şəkildə qiymətləndirilməsi mümkün olduqda. Xidmətlərin göstərilməsindən gəlir hesabat dövrünün sonuna çatdırılma dərəcəsindən asılı olaraq tanınır (o halda ki, nəticə etibarlı şəkildə qiymətləndirilə bilir).
Xidmətlərin satışından gəlir aşağıdakı şərtlər yerinə yetirildiyi halda etibarlı qiymətləndirilir:
Gəlirin məbləğini etibarlı şəkildə qiymətləndirmək mümkün olduqda; Müəssisənin əməliyyatla bağlı iqtisadi səmərə əldə etməsinə ehtimal olduqda;
Ə
ş in başa çatdırılması üçün vacib olan xərclər etibarlı şəkildə qiymətləndirilə bildikdə. Faiz, royalti və dividendlərin əldə olunmasından gəlir aşağıdakı şərtlər yerinə yetirildiyi halda tanınır: • Ə məliyyatlarla bağlı iqtisadi səmərənin müəssisəyə daxil olması ehtimali olduqda; • Gəlirin məbləği etibarlı şəkildə qiymətləndirmək mümkün olduqda. Faiz, royalti və dividendlərdən gəlir aşağıdakı əsalarla tanınır; • Faizlər - proporsional zaman əsasi ilə; • Lisenziya ödənisləri – müvafiq müqavilənin mahiyyətinə uygun olaraq hesablama metodu əsasında.
68 • Dividendlər – səhmdarların ödənişləri almaqla bağlı hüquqları təyin edildikdə. Mal satışlarının həyata keçirilməsi nəticəsində gəlirin tanınması müxtəlif şərtlər ə sasında mümkündür. Məsələn: “Silmək və saxlamaq” sxemi üzrə satış: Alıcının sahiblik hüququ əldə etməsinə və hesabdan çıxarış tanımasına baxmayaraq onun xahişi əsasında malların müəssisədən yüklənməsi təxirə salınır. Gəlir alıcının sahiblik hüququ əldə etdiyi vaxt tanınır, əgər:
Çatdırılmanın həyata keçirilməsinə əminlik varsa; Satışın tanınma anında satılmaq üçün müəyyən edilmiş malların alıcıya göndərilməyə hazır olması;
Alıcı təxirə salınmış yüklənmə ilə bağlı təlimatı təsdiqləyirsə; Adi ödəniş qaydaları tətbiq olunur.
Ə
niyyət vardırsa, bu zaman gəlir tanınmır. “Quraşdırma və sınaq” şərti ilə satış: Gəlir adətən o zaman tanınır ki, alıcı tərəfindən malların tədarükü (qəbulu) və satıcı tərəfindən həmin malların quraş- dırılması və sınağı başa çatdırılmış olsun. Lakin gəlir alıcı tərəfindən malların qəbul edilməsindən dərhal sonra tanınır, əgər quraşdırılma xaraktercə mürəkkəb deyildir (Məsələn, avadanlığın quraşdırılması yalnız qablaşdırmadan çıxarılaraq şəbəkəyə qoşulmasından ibarətdir), və ya sınaq yalnız müqavilə üzrə ən son qiymətin müəyyən edilməsi üçün yerinə yetirilir (məsələn, dəmir filizinin tədarükü). "Gəlirlər üzrə" kommersiya təşkilatları üçün MMUS-da faizlər, royalti və dividendlərin açıqlaması verilmişdir. Burada müəssisədə aktivlərin digər şəxslər tərəfindən istifadəsi aşağıdakı formalarda gəlirləri yaradır: Faizlər Müəssisəyə məxsus pul vəsaitlərinin, yaxud onların
ekvivalentlərinin istifadəsinə görə ödənişlərdir. Royalti Müəssisələrin uzunmüddətli aktivlərinin
69 istifadəsinə görə olan ödənişlər. Buraya patentləri, ticarət nişanlarını, müəlliflik hüquqlarını, kompüter proqram təminatı və s. bu kimi aktivləri misal gətirmək olar. Dividendlər Müəssisənin xalis mənfəətinin onların müvafiq olaraq iştirak paylarına uyğun olaraq səhmdarlar arasında bölüşdürülən məbləğləri.
Faizlər, royalti və dividendlər şəklində yaranmış gəlirlər aşağıda göstərilən bütün şərtlərin yerinə yetirilməsi şəraitində tanınır: əməliyyatla bağlı olan iqtisadi səmərənin müəssisəyə daxil olunması ehtimal olunduğu zaman; gəlirin məbləğinin etibarlı şəkildə qiymətləndirilməsi mümkün olduqda. Aktivin real səmərəliliyini nəzərə alınmaqla faizlər formasında yaranan gəlir mütənasib qaydada tanınması məqsədə uyğundur. Royalti formasında yaranmış gəlirin isə müvafiq müqavilələrin mahiyyətinə görə hesablama metodu əsasında tanınması məqsədə uyğundur. Dividendlər formasında yaranan gəlirin səhmdarlar tərəfindən sözü gedən dividendləri almaq hüququnun əldə olunduğu şəraitdə tanınması məqsədə uyğun hesab olunur. Faiz, royalti və divident formasında yaranan gəlirin qiymətləndirilməsi mənbədən tutulan hər hansı vergilər daxil olmaqla ümumi məbləği ilədir. Aktivin real səmərəliliyi anlayışı dedikdə, aktivin istifadəyə yararlı olduğu müddət ərzində müəssisəyə daxil olması gözlənilən pul vəsaitlərinin axınının aktivin ilkin balans dəyərinədək diskontlaşdırılması üçün zəruri olan faiz dərəcəsi başa düşülür. Faiz formasında yaranan gəlirlərə borc qiymətli kağızın ilkin balans dəyərilə Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|