Microsoft Word lviyy lsahib q z m mm dovan n docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
76 vəsaitlərin kateqoriyasının ilin sonuna olan qalıq dəyərinin aşağıda göstərilmiş həddi ilə məhdudlaşdırılır: bina, tikili və qurğularda 2%; nəqliyyat vasitələrində 5%; digər əsas vəsaitlərdə 3%; maşın, avadanlıq və hesablama texnikasında 5%; Amortizasiya hesablanmayan əsas vəsaitlərdə faiz hesablanılmır. Gəlirin, yaxuda da zərərin qəbul edilməməsi o haldır ki, bu zaman vergi tutulan gəlir müəyyən olunan zaman aşağıda göstərilən hallarda gəlir, yaxud zərər nəzərə alınmır: aktivlər ər-arvada verildikdə; aktivlər keçmiş ər-arvada boşanma prosesində verildikdə; aktivin ləğv edilən, yaxud da özgəninkiləşdirildiyi ildən sonrakı ilin axırına kimi olan daxilolmaları analoji aktivə, yaxud eyni xarakter daşıyan aktivə təkrar investiya etmək məqsədilə aktiv qərəzsiz və ya onun sahibinin iradəsindən asılı olmayaraq məhz olunan zaman, ləğv edildikdə, yaxud özgəninkiləşdirildiyi zaman.
77 Nəticə Aparılmış tədqiqatdan belə nəticəyə gəlmək olar ki, hal-hazırda müəssisələrdə gəlirlərin və xərclərin uçotunun təkmilləşdirilməsi kifayət qədər aktual hesab olunur. Gəlirlərin və xərclərin uçotunun təkmilləşdirilməsi ilə əlaqədar aparılan tədqiqatın sonunda əldə olunmuş bir sıra nəticələrə diqqət yetirmək lazımdır: 1. Bazar iqtisadiyyatın şəraitində yeni istehsal növlərinin yaranması, innovativ yeniliklər, xidmət çeşidlərin artması, bir sıra yeni rəqabət istiqamətlərinin meydana gəlməsi, müəssisənin gəlirlərinin artırılmasında olan marağı və bu artımın əsaslı səbəblərə aidiyyatı müasir dövrdə bu sahənin öyrənilməsində prioritetdir. 2. Milli Mühasibat Uçotu Standartlarının Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartları uyğunlaşdırılmasının daha da dərindən öyrənilməsi və bu yolda görülən işlərdir. Hazırki hesablar planında analitik hesabların köməyilə daha çox hesabların əldə edilməsi mümkündür. Bunun da əsas səbəbi onun üç rəmzli ş ifrlərdən ibarət olmasıdır. Bu da təbii ki, gəlirlərin və xərclərin uçotunun daha da təkmilləşdirilməsinə və dəqiq əks etdirilməsinə şərait yaradır; 3. Mühasibat uçotunda ən informativ yöndə məlumatlar maya dəyəri və istehsal xərclərinin uçotunda əks olunur. Gəlirlərin və xərclərin uçotunda müasir sistemlərin tətbiqi (misal üçün ABC sistemi) müasir bazar iqtisadiyyatında mühasibat uçotunda informasiya əldə olunmasını əsaslı surətdə artırır. Bu zaman həm də maya dəyərinin hesablanmasının dəqiqliyi də nəzərə çarpacaq qədər artır. Son illərdə hətta misal olaraq göstərilən ABC sistemi zamanla idarə olunan sistem yaradılmışdır. Bunu da nəzərə almaq lazımdır ki, müasir dövrdə zaman amili bir çox məsələlərin həllində mühüm rol oynayır. 4. Müəssisələrdə gəlirlərin və xərclərin uçotunun təkmilləşdirilməsi sahəsində irəli sürülən nəticələrdən biri də mühasibat sisteminin avtomatlaşdırılması və kompüterləşdirilməsidir. Bu müəssisə fəaliyyətinə çox böyük dərəcədə təsir göstərir, hesabatların tərtib olunmasını əsaslı dərəcədə asanlaşdırır.
78 5. xtisaslı kadrlar yetişdirilməsinə olan tələbat müasir bazar iqtisadiyyatında aktual hesab olunur. Çünki texnologiyanın bu cür inkişafı, məlumatların daimi surətdə təzələnməsi, kadrların ixtisas artırmasını vacib qılır. Bu zaman müəssisələr istər ölkə daxili, istərsə də ölkədənkənar ixtisasartırma kursları təşkil edə bilər. Bu da təbii ki, müəssisə fəaliyyətinin yaxşılaşdırılmasında əhəmiyyətli rol oynayacaqdır. Müəssisə fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması isə dolayı yolla müəssisə gəlirlərinə əsaslı surətdə təsir edəcəkdir. 6. Azad bazar iqtisadiyyatında istehsalın inkişaf etdirilməsinə marağın artmasında müəssisədə gəlirlərin rolu böyükdür. Hesabat dövründə müəssisə üzrə əldə olunmuş gəlirləri və xərcləri əks etdirmək üçün hesablar planında 801 "Ümumi mənfəət (zərər)" hesabı nəzərdə tutulmuşdur. Bu hesabda müəssisədə müəyyən olunmuş bütün mənfəət və zərərlər, gəlirlər və xərclər əks olunur. 7. Müəssisədə son maliyyə nəticəsi kimi məhsul (iş, xidmət) satışı, digər maddi sərvətlərin satışı, satışdan kənar gəlirlər və itkilərdən asılı olaraq forma- laşmaqdadır. 801 N-li "Ümumi mənfəət (zərər)" hesabının debetində müəssisənin zərəri, kreditində isə mənfəəti əks etdirilir. Həmin hesabın debet və kredit dövriyyəsinin üzləşdirilməsi nəticəsində müəyyən olunmuş məbləğ hesabat dövrünün son maliyyə nəticəsini göstərir. 8. Xərclərin uçotunun funksional metodu araşdırılan zaman sözü gedən metodun maya dəyərinin təhrif olunmasından uzaqlaşmağa kömək etməsi nəzərə çarpır. Çünki son illərin araşdırmaları göstərmişdir ki, ənənəvi metoddan istifadə edilən zaman maya dəyərini funksional metod qədər dəqiq hesablamaq mümkün deyildir. ABC metodunun təhlili zamanı müsbət cəhətlərlə yanaşı gəlinən mənfi nəticələrə də nəzər yetirə bilərik: 1. Funksional metodun tətbiqi mürəkkəb prosesdir. Həmçinin bu metodun tətbiqi olduqca baha başa gəlir. Bu səbəbdən də bir çox müəssisələr bu sistemin tətbiqində bir sıra çətinliklər çəkir.
79 2. Funksinal metodda bütün müddəaların həyata keçirilməsi gözlənilməkdədir. Sözü gedən bu sistem bir qısa zaman ərzində nəticə vermir, onun fəaliyyəti uzunmüddətli perspektiv üçün nəzərdə tutulmuşdur. 3. Müəssisələrdə təkcə hesablama metodları deyil, həm də müəssisənin qurulması təfəkkürü və mentaliteti də dəyişməlidir. Məhz bu dəyişimlər müasir zamanın tələblərinə uyğun olaraq müəssisəyə daha çox gəlir gətirə bilər. Bəzi hallarda bu müəssisənin daha çox xərc çəkməsinə gətirsə də, uzunmüddətli perspektiv nöqteyi-nəzərdən qaçılmaz hal hesab olunur. 4. Funksional metodun fəaliyyətində çatışmayan cəhətlərdən biri də, onun bir çox hallarda Maliyyə Hesabatları Beynəlxalq Standartları ilə üst-üstə düşməməsidir. Funksional metod üçün qeyd olunduğu kimi məhsullara bir sıra qeyri-məhsuldar üstəlik xərclər aid edilir. 5. ABC metodundan istifadə düzgün olmalıdır. Onun faydalı informasiyalar verməsinə baxmayaraq istifadəsi düzgün olmadıqda müsbət nəticələr əldə etmək çətinləşir. Buna misal olaraq rəhbərlərin bəzən böyük həcmdə buraxılan məhsulların istehsalını artırmaq, kiçik həcmdə buraxılan yeni məhsulların istehsalını isə azaltmaq yolu ilə mənfəətini artırmasını göstərmək olar. Bu sistem vasitəsilə təqdim olunan informasiyalarda, rəhbərlərin xərclərin daha çox ixtisar edilməsinə də həvəsləndirmə ehtimalı var. Lakin bilindiyi kimi, bu gəlirlərin süni yolla artırılması deməkdir və bu cür əməliyyatların yaratdığı effekt qısamüddətli olur.
80 Ədəbiyyat siyahısı 1. "Mühsaibat uçotu haqqında" Azərbaycan Respublikası 29 iyun 2004-cü il tarixli Qanunu, Bakı -2005; 2. Nazirlər Kabinetinin "Beynəlxalq Mühasibat Uçotu Standartlarına keçmək məqsədilə Milli Mühasibat Uçotu Standartlarının 2003- 2007-ci illərdə hazırlanması və tətbiqi üzrə proqramı" - 20 fevral 2003-cü il tarixli 29 saylı qərar; 3. 6 N-li "Gəlirlər" üzrə kommersiya təşkilatları üçün Milli Mühasibat Uçotu Standartı; 4. “Gəlir” adlı 18 №-li Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartı; 5. Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafının statistik göstəriciləri. Bakı 2010-ci il 6. Azərbaycan Respublikasının 2007-2009-ci illər Dövlət büdcəsinin icrası haqqında hesabatlar 7. Kommersiya təşkilatları üçün MMUS-un konseptual əsasları - 2007;
8. Müəssisələrin mühasibat uçotunun hesablar planı və onun tətbiqinə dair təlimat - Tərəqqi MMC -2003; 9. Ciddi hesabat blanklarının tətbiqi və uçotunun aparılması qaydaları - Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyi - 2--7 10. "Maliyyə və uçot" jurnalı 2014-cü il 1 N-li nəşr - "Xərclərin uçotunun ə nənəvi və funksional metodlarının müqayisəli xarakteristikası" S.M. Səbzəliyev, V.M. Quliyev, G.M. Zeynalova
S.M. Səbzəliye, R.Ş. Hacıyev - "Auditin əsasları" - dərslik - 2003;
81 12. S.M.Səbzəliyev - "Mühasibat (maliyyə) hesabatı" - dərslik - 2003;
S.M.Səbzəliyev, V.Quliyev - " darəetmə uçotu" - Bakı,2014; 14. "Xidmət sahələrində mühasibat uçotu", Bakı 2015 - S. M. Səbzəliyev, Q. Abbasov;
S. M. Səbzəliyev - Beynəlxalq və milli uçot terminlərinin izahlı lüğəti - Bakı -2010;
Collis J., Hussey R., Business Research: A Practical Guide for Undergraduate & Postgraduate Students - China: Palgrave Macmillan - 2009; 17. Major M., Hopper T., Managers divided: Implementing ABC in a Portuguese telecommunications company - 2005;
Hooze
S., Bruggeman W., Identifying operational improvements during design process of a time - driven ABC system: The role of collective worker participation and leadership style - 2010 19. Fisher C., Researching and writing a dissertation for business students - Harlow: Prentice Hall - 2004;
Q.R.Rzayev - "Beynəlxalq mühasibat uçotu və audit"- dərslik - 2000
Q.R, Rzayev - "Beynəlxalq Mühasibat Uçotu Standartları və Maliyyə Hesabatı" - dərslik -2004;
Ə . Sadıqov - "Mühasibat Uçotu" -2012; 23. A. Kərimov - "Mühasibat uçotu, vergilər" - Bakı, 2012; 24. Бухгалтерский учет - Учеб. пособие - Пономарева С. В. - 2006;
Бухгалтерский учет - учебно-практическое пособие - Т. М. Гусева, Т . Н. Шеина Москва- 2004;
82 26. Бухгалтерский учет - учеб. для студентов вузов, обучающихся по специальности "Бухгалт. учет, анализ и аудит" - под ред. П. С. Безруких; - Москва - 2004 27. Бухгалтерский учет - Учебник для студентов техникумов и колледжей железнодорожного транспорта - А.П. Красов и др.; Под ред. А .П. Красова - Москва- 2006; 28. "Разработка методики расчета затрат на процесс" - Гуреева Е.А. 29.
Бухгалтерский учет в бюджетных учреждениях учебное пособие для
студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности "Бухгалтерский учет, анализ и аудит" - Е. А. Мизиковский , Т. С. Маслова; рец. А. Д. Ларионов, Н. П. Любушин - Москва
- 2009; 31. Экономика и бухгалтерский учет в бюджетных учреждениях - учебное
пособие для студентов, обучающихся по специальности "Бухгалтерский учет, анализ и аудит" - Н. Н. Ломовцева - Москва - 2014; 32. Бухгалтерский учет - учебник - авт. И. И. Бочкарева и др.; под. ред. Я . В. Соколова. - Москва - 2004; 33. Ş .Ş. Bədəlov, R.B. Məhərrəmov, F.Ə. Qurbanov “Büdcə sistemi” 34. "Mühasibat uçotu" kafedrası, "Mühasibat (Maliyyə) Uçotu" fənni üzrə mühazirə mətnləri - Bakı - 2008;
N.Novruzov - “Maliyyə” 36. www. muhasibat.wordpress.com 37. Воронова
Е.Ю. Учет затрат: функциональный и традиционный подходы
/ Е.Ю. Воронова // Аудитор. - 2007. 38. "Mühasibat (maliyyə) uçotu" - dərslik -2003 39. Анализ
распределения комплексных затрат для целей планирования и принятия решений
83 40. www.maliyye.gov.az 41. www.kitab.az 42. “Azərbaycan Rəqəmlərdə”, Bakı 2010 43. Вахрин
П.И. «Финансы» учебник, Москва 2000 44. Fərid Quliyev - “Gəlirlər Nəzəriyyəsi” 45. A.A.Əliyev, A.Ş.Şəkərəliyev. Bazar iqtisadiyyatına keçid: dövlətin iqtisadi siyasəti. Bakı, 2002.
A.Ş.Şəkərəliyev. Keçid iqtisadiyyatı və dövlət. B., 2000 47. Ə .Q.Əlirzayev. Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafı problemləri və həlli yolları. B., 2000 48. .Ş.Dadaşov. Sənayedə özəlləşdirmə aparılması mexanizminin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri. qtisad elmləri: nəzəriyyə və praktika. B., 2002
Azərbaycan sənayesi (statistik məcmuə). B., 2001 50. T.Əliyev və b. Azərbaycanda kiçik biznesin təşkili və idarə edilməsinin bəzi səmtləri. B., 2001
Домичев
В.И. Международная торговля. М., 2000. 52. The world Bank Global Economic Prospects and the Developinq Countries. 2002
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|