Microsoft Word lviyy lsahib q z m mm dovan n docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
73 iqtisadi səmərə hesab olunmur. Bu müəssisənin kapitalının artımı ilə nəticələnmir. Göstərilən səbəbdən də, bu cür vəsaitlərin müəssisəyə daxil olması gəlirdən çıxılaraq, "Mənfəət və zərər" haqqında hesabatda və kapitalda tanınır. Əməliyyat zamanı yaranmış gəlirin məbləği, bir sıra hallarda müəssisə və aktivin alıcısı və ya istifadəçisi arasında olan razılaşma əsasında müəyyən edilir. Bu gəlir müəssisə tərəfindən aktivin satılması nəticəsində əldə edilmiş və ya əldə olunması gözlənilən əvəzləşdirmənin ədalətli dəyəri ilə qiymətləndirilməkdədir. Bu zaman təqdim olunmuş hər-hansısa satış etdirimləri nəzərə alınır. Sözü gedən bu ə vəzləşdirmə pul vəsaitləri və ya onların ekvivalentləri, qeyri-pul aktivləri, həmçinin müəssisənin öhdəliklərinin azalması şəklində oluna bilər. Pul vəsaitləri və ya onların ekvivalentlərinin daxil olunması təxirə salındığı halda, əvəzləşdirmənin ədalətli dəyəri alınması gözlənilən pul vəsaitlərinin məbləğinin nominal dəyərindən az olma ehtimalı var. Misal üçün, müəssisə alıcıya faizsiz kredit verə, yaxud da satılmış malların ödənişinə əvəz olaraq bazarda mövcud ə dalətli dərəcədən aşağı olan fazi dərəcəli veksel qəbul edə bilər. Müqavilə maliyyə ə məliyyatını əks etdirən zaman, əvəzləşdirmənin ədalətli dəyəri bütün gələcək daxilolmaların şərti faiz dərəcəsinin tətbiq olunması əsasında diskont edilməsi yolu ilə hesablanılır. Şərti faiz dərəcəsi aşağıda sadalanan iki göstəricidən də daha dəqiq müəyyənləşdirilən göstərici hesab olunur: əvəzləşdirmənin nominal dəyərini mallar və xidmətlərin ödənişinin təxirə salınmaması şərti ilə satışın cari qiyməti üzrə diskont edilən faiz dərəcəsi; analoji kredit reytinqinə malik olan emitentin oxşar olan maliyyə alətləri üzrə üstünlüyü olan faiz dərəcəsi. Faiz gəliri mahiyyət etibarı ilə əvəzləşdirmənin ədalətli dəyəri ilə nominal dəyəri arasındakı fərqdir. Mübadilənin gəlir əmələ gətirəm əməliyyat hesab edilməsi üçün mallar və xidmətlərin dəyərinə və mahiyyətinə görə oxşar mallar və xidmətlər ilə mübadiləsidir.
74 Öxşar olmayan mallar və xidmətlərin mübadiləsiylə bağlı olan əməliyyatlardan ə ldə olunan gəlirlər: alınmış mallar və ya qarşı tərəfin göstərdiyi xidmətlərin; alınmış pul vəsaitləri məbləğinə qədər artırılan və ya verilmiş pul vəsaitlərinin məbləğinə qədər azaldılan ədalətli dəyər ilə qiymətləndirilir. Buna baxmayarq, alınmış malların, yaxud qarşı tərəfin göstərdiyi xidmətlərin ədalətli dəyərini etibarlı əsasla qiymətləndirməyin mümkün olmadığı bir şəraitdə, gəlir təhvil verilən malların, yaxud təqdim olunan xidmətlərin ədalətli dəyəri ilə qiymətləndirilir. Malların satışı zamanı əldə olunmuş gəlir aşağıda sadalanan bütün şərtlərin yerinə yetirildiyi təqdirdə tanınır: ∗ müəssisə malları üzrə mülkiyyət hüququ ilə əlaqəli ciddi risklərin və mükafatların alıcıya təhvil verilməsi zamanı; ∗ müəssisədə mülkiyyət hüququ ilə bağlı olan idarəetmədə iştirak edilmədikdə və satılmış mallara faktiki nəzarəti saxlanılmadıqda; ∗ gəlirin məbləğinin etibarlı əsasda qiymətləndirilməsi mümkün olduğu halda; ∗ əməliyyatla bağlı olan iqtisadi səmərələrin müəssisəyə daxil olması ehtimalı olduqda; ∗ əməliyyatla bağlı olan küçmiş və gələcək xərclərin etibarlı əsasda qiymətləndirilməsi mümkün olduğu halda. Gəlirdən çıxılmış xərclər gəlir vergisini və hüquqi şəxslərə aid mənfəət vergisini hesablamaq üçün tətbiq olunur. Gəlirdən çıxılmayan xərclər istisna olmaqla gəlirin əldə olunması ilə əlaqəli bütün xərclər, həmçinin qanunla nəzərdə tutulan icbari ödənişlər gəlirdən çıxılır. Gəlirdən çıxılmayan xərclərdə əsas vəsaitlərin alınması və qurulmasına çəkilən xərclərin və kapital xarakteri daşıyan digər xərclərin gəlirdən çıxılmasına yol verilmir. Misal üçün, müəssisə vətəndaşlardan mənzillər kirayə götürür və gəlir götürülməsi məqsədilə onları hüquqi və fiziki şəxslərə icarəyə verir. Vətəndaşlarla
75 10000 manat məbləğində müqavilə bağlanılmışdır. Bu zaman müəssisədə aşağıdakı şə kildə mühasibat yazılışları veriləcək: Gəlirdən çıxılmaqla icarə haqqı hesablanmışdır: Debet 721 N-li " nzibati xərclər" hesabı- 10000 manat Kredit 538 N-li "Digər qısamüddətli kreditor borcları" hesabı - 10000 manat Ödəmə mənbəyində vergi tutulmuşdur: Debet 538 N-li "Digər qısamüddətli kreditor borcları" hesabı - 1400 manat Kredit 521 N-li "Vergi öhdəlikləri" hesabı - 1400 manat Vətəndaşlara icarəhaqqı ödənilmişdir: Debet 538 N-li "Digər qısamüddətli kreditor borcları" hesabı - 8600 manat Kredit 221 N-li "Kassa" hesabı - 8600 manat Fiziki şəxslərin fərdi istehlak ilə bağlı və ya əmək haqqının alınması ilə əlaqədar xərcləri gəlirdən çıxılmır. Gəlirdən faizlər üzrə çıxılan məbləğlərin məhdudlaşdırılması zamanı xaricdən alınmış borclar üzrə, həmçinin qarşılıqlı surətdə asılı olan şəxslərin bir-birinə ödədikləri fazilərin faktiki məbləği faizlərin aid olduğu dövr ərzində eyni valyuta ilə oxşar müddətə verilən banklararası kredit hərracında olan, yaxud hərraclar keçirilmədikdə Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankında dərc edilmiş banklararası kreditlər üzrə faizlərin orta səviyyəsinin 125%-dən artıq olmamaq şərti ilə gəlirdən çıxılır. Bir misala diqqət yetirək: Müəssisə xaricdən 77000 manatı illik 13% olmaq şə rti ilə borc almışdır. Müvafiq dövrdə Mərkəzi Bankın dərc etdiyi banklararası kreditlərə aid faizlərin orta səviyyəsi 9% olmuşdur. Göstərilən halda 8662,50 manat gəlirdən çıxıla bilər. Bu aşağıdakı hesablama nəticəsində alınmışdır: 77000 x 9% x 125% Yerdə qalan 1347,50 manat isə mənfəət və digər mənbələr hesabına ödənilir: 77000 x 13% - 8662,50 Müəssisələrdə təmirlə bağlı xərclərin gəlirdən çıxılması zamanı hər il üçün gəlirdən çıxılmalı olan təmir xərclərinin məbləği əsas vəsaitlərin hər bir kateqoriyasının əvvəlki ilin sonuna olan qalıq dəyərinə müvafiq olaraq əsas Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|