Microsoft Word m vzu docx

S-40  elektrik  sirenası  küçələrdə  qoyulmaq  üçündür,  səsi  300-700  metrdən 
eşidilir. 
S-28  sirenası  isə  sənaye  müəssisələrinin  səs-küylü  sexlərində  qoşulur. 
Məsafədən  idarəetmə  və  məcburi  çağırış  P-160  aparaturu  elektrik  sirenalarının 
mərkəzdən  işə  qoşulmasını,  xəbərdarlıq  siqnalları  vermək  üçün  radioyayım 
qovşağı  proqramının  məsafədən  məcburi  surətdə  dəyişdirilməsini,  eləcə  də 
rəhbər  heyətin  iş  və  mənzil  telefonlarına  çağırış  siqnallarının  məcburən 
verilməsini təmin edir. 
Aparatura saz telefon şəbəkəsinin danışıq gedən və ya baş xətləri üzrə işləyir. 
Beləliklə,  bütün  bu  vasitələrdən  istifadə  rayonlarda,  obyektlərdə  təhlükə 
yarandığı  barədə  «Hamının  diqqətinə!»  xəbərdarlıq  siqnalını  əhaliyə 
çatdırmağın vahid sistemi yaradılır. 
Təbii fəlakət və qəza baş verən, yaxud, belə təhlükə yaranan hallarda, habelə 
düşmən  basqını  barədə  əhalini  xəbərdarlığın  əsas  üsulu  radio  və  televiziya 
vasitəsilə  şifahi  xəbərlərin  verilməsidir.  Belə  xəbərlərdən  əvvəl  hökmən 
«Hamının  diqqətinə!»  siqnalı  elan  edilməlidir.  Əldə  olan  xəbərvermə 
vasitələrindən – elektrik və əl sirenalarından, yaxud bu siqnallar yazılmış maqnit 
məlumat  daşıyıcılardan  istifadə  etməklə  siqnalı,  eləcə  də  «Hava  həyəcanı», 
«Hava həyəsanı qurtardı», «Kimya həyəcanı», «Radiasiya təhlükəsi», həmçinin 
müxtəlif  təbii  fəlakət  və  istehsalat  qəzaları  barədə  xəbərlərin  məzmununu 
dinləyicilərə çatdırır, belə hallarda əsas davranış qaydalarına riayət olunmalıdir. 
Təhlükə potensiallı obyektlər yerləşən sahələrdə, əlavə olaraq, lokal (məhəlli) 
xəbərdarlıq  sistemi  də  yaradılmalıdır.  Bu  sistem  obyektlərin  və  ərazinin  vahid 
bir  struktura  birləşdirilmiş  xəbərdarlıq  vasitələrindən  ibarətdir.  Məqsədi  - 
fövqəladə  hallar  yarandığı  barədə  həmin  obyektin  işçilərini,  habelə  ehtimal 
olunan zəhərlənmə, yaxud fəlakətli subasma zonalarında yerləşən müəssisələrin, 
idarə və təşkilatların rəhbərlərini, eləcə də əhalini vaxtında xəbərdar etməkdir. 
Lokal  xəbərdarlıq  sisteminin  quraşdırılması  sxemi  və  iş  prinsipi,  kimyəvi 
təhlükəli müəssisələrdə belə ola bilər:  
- kimyəvi təhlükəli obyektin  radiotranslyasiya (radioyayım) qovşağı-buradan 
yaşayış məntəqəsinə əvvəlcədən çəkilmiş xüsusi kabel xətti və son xəbərvermə 
vasitələri – elektrik sirenaları, küçələrdəki səsucaldan cihazlar və mənzillərdəki 
radio  reproduktorlar.  Burada  elektrik  sirenaları  ancaq  «Hamının  diqqətinə!» 
siqnalını vermək, küçə və mənzil radio reproduktorları isə hadisə şifahi xəbər və 
məlumatları, eləcə də davranış qaydalarını elan etmək üçündür. 
Təhlükə  barədə  siqnal  və  məlumatlar  obyektin  radioyayım  qovşağından  ya 
bilavasitə, ya da şəhərin (rayonun) mərkəzi radioyayım qovşağı vasitəsilə verilə 
bilər.  Güclü  qəzalar  zamanı  şəhərin  lokal  xəbərdarlıq  sistemi  ilə  əhatə 
olunmamış  rayonlarda  əhalini  xəbərdar  etmək  və  onların  zəhərli  zonaya 
girməsinin qarşısını almaq məqsədilə səs ucaldan səyyar vasitələrdən də istifadə 
etmək mümkündür. 

---

Vəzifəli şəxslərə isə operativ məlumatları obyektin və şəhərin avtomat-telefon 
stansiyalarında quraşdırılmış məcburi çağırış telefon dayağı vasitəsilə çatdırmaq 
daha məqsədə uyğundur. 
Lokal  xəbərdarlıq  sistemindən  istifadə  qaydası  belədir:  “kimyəvi  təhlükəli 
obyektdə  güclü,  təsirli,  zəhərli  maddələrin  ətrafa  yayılması  ilə  baş  verən  qəza 
hallarında  növbətçi  dispetçerin  fəaliyyət  qaydası  haqqında  birtipli  təlimat” 
mövcuddur.  Bu  sənədə  görə,  belə  obyektlərdə  fövqəladə  hallar  yaranarkən 
müəssisənin növbətçi dispetçeri obyektdəki bütün işçilərə, həmçinin 2.5 km-dək 
radiusda  yerləşən  digər  müəssisələrin,  idarə  və  təşkilatların  rəhbərlərinə,  eləcə 
də  əhaliyə  xəbər  vermək  üçün  müstəqil  olaraq  qərara  gəlmək  səlahiyyətinə 
malikdir. 
Deməli,  o,  belə  hallarda  heç  bir  əlavə  göstəriş  gözləmədən  müəssisənin 
rəhbərliyinə, işçilərinə, qəza xidmətlərinin (qazdan xilasetmə, yanğınsöndürmə, 
tibb  xidmətlərinin)  növbətçilərinə  mülki  müdafiə  qüvvələrinə,  digər  idarə  və 
təşkilatların rəhbərlərinə yerli hökumət orqanlarına, şəhərin (rayonun) fövqəladə 
hallar  komissiyası  və  mülki  müdafiə  qərargahlarının  növbətçisinə,  habelə 
ə
haliyə xəbər verməlidir.  
Mülki müdafiə qərargahı əvvəlcədən yazılmış siqnalı və xəbərlərin mətnlərini 
texniki  vasitələrlə  elan  edərək,  bundan  sonrakı  davranışı  nizama  salır.  Adətən, 
xəbər  və  göstərişlərin  mətnlərini  proqnoz  məlumatları  əsasında  müxtəlif 
variantlarda  tərtib  edib  qərargahların  operativ  növbətçilik  otaqlarında 
saxlayırlar. 
Mülki  müdafiə  darəsi  idarəetmə  prosesində  məlumatların  toplanması  və 
sistemləşdirilməsi,  sərəncamların,  siqnalların  tez  və  dəqiq  çatdırılması  üçün 
texniki  vasitələrdən  geniş  istifadə  etməyə  çalışmalıdır.  Kiçik  şəhərlərin,  kənd 
rayonlarının  və  obyektlərin  mülki  müdafiə  qərargahlarında  bu  məqsədlə  vahid 
formalı formalaşdırılmış sənədlərdən, operativ vəziyyətin dəyişməsi, göstərilən 
maqnit  əsaslı  iş  xəritəsindən  kodlaşdırılmış  danışıq  və  siqnal  cədvəllərindən, 
zəhərlənmə  zonaların  xəritələrdə  qeyd  etmək  üçün  şablonlardan,  müxtəlif 
sənədlərin blanklarından və idarə prosesini sürətləndirən digər sadə vasitələrdən 
istifadə olunur. 
Fövqəladə hadisələr zamanı idarəetmənin təşkili. 
FH  komissiyası  Respublikanın  inzibati-ərazi  bölgüsünə  və  sahə  idarəetmə 
orqanlarının strukturuna müvafiq olaraq ərazi üzrə respublikanın şəhər, rayon və 
digər  yaşayış  məntəqələrini,  istehsalat  sahələri  üzrə  bütün  nazirlikləri,  baş 
idarələri və hər cür sosial obyektlərini əhatə edir:  
- rəhbər orqanlar;  
- gündəlik idarəetmə orqanları;  
-  ətraf  mühitə  və  təhlükə  potensiallı  obyektlərə  nəzarət  və  müşahidə  edən 
qüvvə və vasitələr: fövqəladə halların nəticələrini aradan qaldırmaq üçün qüvvə 
və vasitələr rabitə və xəbərdarlıq sistemi və digər lazımi maddi-texniki vəsaitlər 
müəyyən edilmişdir.  
Komissiyanın əsas vəzifələri aşağıdakılardan ibarətdir: 

---