Microsoft Word mal bohrani-zeynalov doc

 
121
2.
  maliyyə  sabitliyinin  pozulması  (bankların  kredit 
portfelinin  keyfiyyətinin  əhəmiyyətli  pisləşməsi  və  əmanətlərin 
bank  sektorundan  qacışı,  bankların  odəniş  qabiliyyətinin  pis-
ləşməsi, iqtisadiyyatın kreditləşməsinin dayanması); 
3.
  iqtisadi  resessiyanın  baş  verməsi,  yaradılmış  iş 
yerlərinin itirilməsi. 
Azərbaycan iqtisadiyyatı qlobal böhranı kifayət qədər hazır-
lıqlı və guclu mudafiə resursu ilə qarşılamışdır. Bu, böhrandan ön-
cəki  dövrdə  ölkədə  həyata  keçirilmiş  rasional  makroiqtisadi  və 
monetar siyasət, yaradılmış valyuta ehtiyatları, maliyyə risklərinin 
qabaqlayıcı rejimdə idarə olunması sayəsində mumkun olmuşdur.  
Bütun  bunlar  iqtisadiyyatın  “təhlukəsizlik  yastığı”nı 
ə
həmiyyətli  gucləndilməklə  makroiqtisadi  və  maliyyə  sabitliyi 
potensialını artırmışdır. 
13
Azərbaycanda qlobal böhranın qarşılanması
2008-ci ildə
qtisadi artım:
Azərbaycan: 10.8%
MDB (orta): 6%
Avrozona: 0.9%
Pribaltika: 0.5%
Strateji  ehtiyatlar/məcmu  xarici  borc 
nisbəti: 2 dəfə
Xarici  dövlət  borcu/valyuta  ehtiyatları
nisbəti:
Azərbaycan: 16.5%
Pribaltika: 193%
Macarıstan: 121%
Ukrayna: 75%
Strateji ehtiyatlar/idxalın örtülməsi, aylar 
ilə: 19 ay
Ölkənin  kreditor  mövqeyi  – xaricə qarşı
xalis maliyyə tələbləri: 12.6 mlrd. dollar
 
 
Mənbə: Elman Rüstəmov.
 
Qlobal böhran və Mərkəzi Banklar. 
Bakı, 2009. 
 

---

 
122
Neft-qaz  sektoru  üzrə  yaranmış  ümumi  müsbət  saldo 
iqtisadiyyatın  digər  sektorlarının  xarici  valyutaya  tələbatının 
maliyyələşməsini və ölkənin valyuta ehtiyatlarının artmasını təmin 
etmişdir. Ölkənin strateji valyuta ehtiyatları 2.5 dəfə artaraq 2009-
cu il 01 yanvar tarixinə 18555.4 mln. $ həcmində olmuşdur. Bunun 
11219.2 mln. $-ı Dövlət Neft Fondunun aktivlərindən, 869.0 mln. 
$-ı  hökumətin  depozitlərindən,  6467.2  mln.  $-ı  isə  Milli  Bankın 
məcmu beynəlxalq aktivlərindən ibarətdir. 
2008-ci  ildə  tədiyə  balansının  ümumi  saldosu  müsbət  12.0 
mlrd. $ olmuş və ötən illə müqayisədə 4.2 dəfə  artmışdır. Tədiyə 
balansının  cari  əməliyyatlar  hesabında  son  illər  müşahidə  olunan 
profisit  ötən  illə  müqayisədə  1.8  dəfə  artaraq  16.5  mlrd.  $  təşkil 
etmişdir.  Xarici  ticarət  balansının  müsbət  saldosu  keçən  illə 
müqayisədə 1.5 dəfə artmışdır. 
23.02. 2009 –ci ildə “Azərbaycan Respublikası regionlarının 
sosial-iqtisadi  inkişafı  Dövlət  Proqramı”nın  icrasının  yekunlarına 
həsr  olunmuş  konfransda  Prezident  lham  Əliyev  nitqində 
antiböhran  tədbirləri  kimi  qəbul  edilən  proqramın    tezisləri  aydın 
və  dolgun  formada  açıqladı:  “Azərbaycan  dövləti  son  beş  il 
ə
rzində bölgələrə  çox böyük sərmayə qoyubdur,  bununla bərabər, 
özəl  sektorun  inkişafı  üçün  böyük  həcmdə  kreditlər,  güzəştli 
şə
rtlərlə  kreditlər  ayrılmışdır,  sahibkarlığın  inkişafına  böyük 
dəstək verilmişdir. Həm mənəvi dəstək, həm siyasi, həm də maddi 
dəstək.  Yəni  bütün  bu  amillər  birləşəndə,  əlbəttə  ki,  uğura  nail 
olmaq mümkündür və Azərbaycanın son beş il ərzində keçdiyi yol 
bunun  əyani  sübutudur.    Azərbaycanın  təcrübəsi  və  apardığımız 
siyasət onu göstərir ki, biz öz maliyyə imkanlarımızdan ən düzgün, 
ə
n ağıllı şəkildə istifadə etdik. O maliyyə resursları investisiyalara 
qoyuldu,  iqtisadiyyatın  real  sektoruna  qoyuldu,  energetika, 
qazlaşdırma,  nəqliyyat,  səhiyyə  və  təhsilə,  humanitar  sahəyə 
qoyuldu. Beləliklə, xidmət səviyyəsi qalxdı, imkanlar artdı, biznes 
üçün daha da yaxşı şərait yaradıldı”.  

---

 
123
Prezident  lham Əliyevin Azərbaycan hökumətinin yanvarda 
keçirilmiş iclasında səsləndirdiyi tədbirlər kompleksini Prezidentin 
7 antiböhran istiqamətləri aşağıdakılardır:  
1.  stehlak qiymətlərinin azaldılması zərurəti
57
.  
2.  nhisarçılıqla mübarizə.
58
 
3.  Milli  banklara  dəstəyi,  kreditlərə  və  faiz  dərəcələrinə 
nəzarəti  əhatə  edən  maliyyə  monitorinqi.
59
  Əsas  tədbirlərdən  biri 
dövlətin valyuta ehtiyatlarının bir qismini Azərbaycan banklarında 
yerləşdirməkdir. Dünya bank qruplarının itkiləri fonunda Azərbay-
canın  milli  bankları  ölkənin  Neft  Fondunun  aktivlərinin  daha  eti-
barlı “saxlanma yerlərinə” çevrilməkdədir. Bundan əlavə, antiböh-
ran tədbirləri sahibkarlara bundan sonra da güzəştli kreditlərin ve-
rilməsini nəzərdə tutur
60
.  
4.  Real  iqtisadiyyata  sərmayə  qoyuluşunun  davam  etdiril-
məsi
61
.  
                                                           
57
  Azərbaycan  Respublikasının  prezidentinin  31  may  2005-ci  il  tarixli  fərmanı 
ilə  Azərbaycan  Respublikasında  “Anti-inflyasiya  tədbirlərinin  gücləndirilməsi 
haqqında”  fərmanı  ilə  inflyasiyanın  tənzimlənməsi  üçün  kompleks  tədbirlərin 
həyata keçirilmışdir. 
58
  AR  Prezidenti  .  Əliyevdən  nitqindən  sitat  :  “Əsassız  inhisarçılığa,  qeyri-
sağlam rəqabətə son qoyulmalıdır. Bu işlərlə məşğul olan tərəflər ciddi şəkildə 
cəzalandırılmalıdırlar  ki,  bu  sahədə  biz  ciddi  dönüş  yaradaq.  Bu  sahədə 
maksimum  şəffaflıq  olmalıdır,  dövlət  qurumları  tərəfindən  bütün  qanunsuz 
tələblər, xoşagəlməz hallar, qanunsuz  müdaxilələr dərhal dayandırılmalıdır. Bu 
qanunsuz  işlərlə  məşğul  olanlar  cinayət  məsuliyyətinə  cəlb  olunmalıdır.  Artıq 
olunur və daha geniş və daha ciddi şəkildə olmalıdır”. 
59
  sitat:  “Biz  həmişə  maliyyə  intizamının  möhkəmlənməsinə  fikir  vermişik. 
ndiki şəraitdə bunun daha da böyük əhəmiyyəti var. Ona görə maliyyə intizamı, 
maliyyə  resurslarının  xərclənməsinə  nəzarət  –  bu,  həmişə  diqqət  mərkəzində 
olmalıdır, indi, isə buna daha da böyük ehtiyac var”. 
60
 sitat: “Mən hesab edirəm ki, xaricdə saxlanılan valyuta ehtiyatlarımızdan biz 
müəyyən  həcmdə  ən  əmniyyətli,  ən  etibarlı  yerli  banklara  yerləşdirə  bilərik. 
Ancaq o şərtlə ki, bu vəsait yalnız iqtisadiyyatın real sektoruna yönəldilsin və bu 
vəsaitin xərclənməsində dövlət nəzarəti həddindən artıq güclü olsun”. 
61
  sitat  :Azərbaycanda  bu  gün  yeni  sənaye  müəssisələrinin  yaradılması  üçün 
dövlət öz köməyini göstərməlidir. 

---