Microsoft Word meyve ve terevezlerin emali texnologiyasi 1

Şaftalı.
Zaqafqaziya, Orta Asiya, Dağıstan, Krımda becərilən 
şaftalı ağacının meyvəsidir. Şaftalının qida dəyəri şəkər, turşu və 
mineral duzların harmonik cəmləşməsi ilə müəyyən olunur. Şaftalı-
da şəkərlərdən saxaroza (3,5-10,7%); turşulardan – alma və şərab 
turşusu üstünlük təşkil edir. Fenol maddələri 0,018-0,29%, azot 
maddələri – 0,44-0,93% və pektin 0,56-1,26% təşkil edir. Şaftalıda 
C vitamini az (10-15 mq%) olub, sarı lətli meyvələri karotinlə zən-
gindir (0,5-1,0 mq%). Şaftalı meyvələrinin yığılması iyulun axırla-
rından oktyabrın əvvəlinə qədər davam edir. Tezyetişən meyvələr 
00C-də bir-iki həftə, gecyetişənlər iki aya qədər saxlana bilir.
Daha geniş yayılmış sortları bunlardır: gecyetişənlər – Elberta 
Çempion, Zafrani və b.; orta – Nikitskiy, Anton Çexov və b.; tez-
yetişən isə Qızıl yubiley, Sovetskiy Amsden və s.

---

73 
Yetişmiş şaftalı meyvələri – 1
0
C-dən 0
0
arasında, bir az yetiş-
məmiş – 0-dan 5
0
C arasında, 90% nisbi rütubətdə saxlanır. Sax-
lanma müddəti 1 aya qədərdir.
Gavalı.
Bu meyvələr Şimali Qafqaz, Ukrayna və Moldovada 
becərilir. Gavalı əkinlərinə görə alma və albalıdan sonra üçüncü 
yeri, Uzaq Şərqdə isə birinci yeri tutur. Daha geniş yayılan ev ga-
valısı adlandırılan adi bağ gavalısı, alça, göyəm, göyəm gavalıdır.
Adi bağ gavalısı Vengerka, Renklod və yumurtavari qruplara 
bölünür. Vengerka təzə halda, qurutmaq üçün, eləcə də mürəbbə, 
povidlo, şirələr və s. məhsullar istehsalında istifadə olunur. Ven-
gerka 7,9-13,1% şəkərə, 0,4-0,9% turşulara, 5-15 mq% C vitami-
ninə malik olur. Onda həmçinin B
1
, B
2
vitaminləri və karotin də 
vardır. Bu gavalı avqust-oktyabr (gecyetişən sortlar) arasında yeti-
şib, 0-1
0
C temperaturda 2-3 ay saxlanır.
Vengerka sortlarından daha geniş yayılanları – Ev vengerkası, 
İtaliya Vengerkası, Bikarda və başqalarıdır. 
Renklod gavalısı 7,0-16,3% şəkərə, 0,5-1,43% turşuya (alma 
və limon), 0,48-1,24% pektin maddələrinə malikdir. Daha geniş 
yayılan yaşıl Renklod olub, avqustun əvvəlində yetişir. Yüksək 
dad keyfiyyətinə həmçinin aşağıdakı Renklod sortları da malikdir: 
Altana, Kolxoznıy Babe, Bənövşəyi və s.
Yumurtavari gavalı yumurta formalı iri, turşaşirin, şirəli möh-
kəm lətə malikdir. Bu gavalıya Sarı yumurtavari, Zolotoya kaplya 
və s. aiddir. 
Alça.
Bu meyvə bitkisi Qafqazda, Krım vilayətində və orta 
Asiyada becərilir. Ev alçası da becərilir, o, mötədil turşuluqla 
fərqlənir. Rənginə görə fərqli olub sarı, qırmızı demək olar ki, qa-
ra, yaşıl və s. rənglərinə rast gəlinir. Müxtəlif alça sortlarında şə-
kər 4,5-6,2% (saxaroza üstünlük təşkil edir), turşu 1,8%, fenol 
maddələri 0,55-1,31% arasında dəyişir. Alça yaxşı jeleləşən pekti-
nə (0,42-0,80%) və az miqdarda C vitamininə (7-23mq%-ə) ma-
likdir. Alçanın bəzi növ müxtəlifliyi təzə halda, çox hallarda isə 
emal üçün istifadə olunmaqla ondan aşağıdakı məhsullar alınır: 
marmelad, pastil, mürəbbə, kompot və s. Daha geniş yayılan sort-

---

74 
ları – Göyçə sultanı, Ərəş, Rəcəbi, Zil-Qarabağ, Yaz-mələsi, Gila-
sı alça, Sarı mədəni və Qırmızı mədənidir.