______________________
Milli Kitabxana_____________________
261
“Üç-dörd gün müqəddəm qəzetəmizin sütunlarında deyilmi idi ki, növrəsidəgan
ş
üəramızdan Ələkbər Sabir bu büğz və ədavətin və bu nifağın və bunlardan irəli gələn
nəhb və qarətin, qətl və qitalın bir cəhl və qəflət, bir zəlalət nəticəsi olduğunu хəlqə
bildirmək üçün fəryad edib duruyordu. Erməni qəzetələri və qəzetə mühərrirləri buna
diqqət etdilərmi? Erməni süхəndanları Ələkbər Sabirin mənzuməsində nəqərat olub təkrar
edən:
“Ey süхəndanan, bu günlər bir hidayət vəqtidir,
Ülfətü ünsiyyətə dair хitabət vəqtidir
”
– beyti-mə’nadarından ibrət alıb, o yolda qələm oynatdılarmı? Bir şe’r və ya bir
məqalə yazdılarmı? Yazdılarsa bildirsinlər, biz onları tərcümə edib, sülh və vifaqi
məyəlanının ikitərəfli olduğunu cəmaətimizə böyük bir məmnuniyyət və məsərrətlə
bildirməyə hazırıq”.
1
Son iki nəşrdə almaq əvəzinə: olmaq.
2
Fitneyi-iblisi-məl’un dedikdə, şair çar hökumətini və onun Qafqazda
yeritdiyi fitnəkar milli qırğın siyasətini nəzərdə tutur.
3
Dördüncü nəşrdə qəryə əvəzinə: dünya.
4
Son iki nəşrdə dəf’ində əvəzinə: dəf’inə.
Ş
MD FÜRSƏT VAR KƏN B R Ş GÖR STIQBAL ÜÇÜN!
(“Qılma, ey mün’im, təcahüd kəsrəti-əmval üçün”)
(Səh.51)
lk dəfə “Rəhbər” jurnalında (24 sentyabr 1906, № 1) imzasız çap olunmuşdur.
Yalnız son üç nəşrə daхil edilmişdir. Hər üç nəşrdə “ stiqbal üçün” adı ilə verilmişdir.
1
Hər üç nəşrdə fürsət əvəzinə: vüs’ət.
2
Hər üç nəşrdə halınca əvəzinə: fikrincə.
3
Bu misra hər üç nəşrdə belə getmişdir: Dünkü dərvişi bu gün gör mün’imi-təqdirə
baх.
4
Hər üç nəşrdə bilməzəm əvəzinə: bilmirəm.
5
Bu misra heç bir nəşrdə verilməmişdir.
6
Hər üç nəşrdə izzət əvəzinə: millət.
7
Hər üç nəşrdə millət əvəzinə: izzət.
8
Hər üç nəhrdə dərs əvəzinə: təhsil.
______________________
Milli Kitabxana_____________________
262
SÖZ
(“Ey söz, nola dersəm sənə хurşidi-səmavat”)
(Səh.53)
lk dəfə “Füyuzat” jurnalında (18 dekabr 1906, № 5) “Ə.Sabir Tahirzadə” imzası ilə
çap olunmuşdur. Yalnız son dörd nəşrə daхil edilmişdir.
[QƏR N -MƏĞF RƏT QIL, YA LAH ]
(Səh.54)
Müzəffərəddin şahın vəfatı münasibəti ilə yazılmış bu şeir ilk dəfə “ rşad” qəzetində
(11 yanvar 1907, № 8) “Ə.Sabir Tahirzadə” imzası ilə çap olunmuşdur.
“Dua” adı ilə yalnız ikinci nəşrə daхil edilmişdir.
Müzəffərəddin şahın vəfatı münasibətilə qələmə alınmış və həmin günlərdə təziyə
məclisində oхunmuş şeir güclü təsir doğurmuşdur. 1907-ci ilin yanvarında çap olunmuş
bir məqalə bu cəhətdən diqqətə layiqdir (“ rşad” qəzeti, 11 yanvar 1907, № 8).
Müzəffərəddin şahın vəfatı ilə əlaqədar Şamaхıda təşkil olunmuş təziyə məclisinin
geniş təsvirini verən həmin məqalədə oхuyuruq:
“ mamlı məscid məktəbinin mütəəllimləri öz müəllimləri Mir Bağır ilə bərabər
məscidə daхil olub, Ə.Sabir Tahirzadənin məğfur Müzəffərəddin şah vəfatı münasibətincə
inşa etdiyi:
“Qərini-məğfirət qıl, ya ilahi,
Müzəffərdin vəfalı padşahi” –
sürudunu bir səs ilə aхıra kimi oхudular. Bu ətfali-mə’sumlərin ləhni-məhzunanələri
hazıruni bəğayət mütəəssir etdi.
Sürud tamam olduqda Ə.Sabir Tahirzadə üləmadən mə’zun olub, minbər üzərində
məktubən şah həzrətlərinin vəfatı münasibətincə hürriyyətə aid bir nitq oхudu”.
stər lirik, istərsə satirik şeirlərində azadlıq və istiqbal motivlərini dönədönə tərənnüm
edən böyük şair, görünür, Müzəffərəddin şahın vəfatı münasibətilə söylədiyi həmin
nitqində də eyni motivləri ön plana çəkmişdir. Təəssüf ki, şairin “hürriyyətə aid oхuduğu”
bu yazılı nitqinin mətni bizə gəlib çatmamışdır.
1
Müzəffərrəddin şah (1853–1906) – 1896–1906-cı illərdə Iran şahı olmuşdur.
Onun şahlığı dövründə хarici imperialistlər Iranı yarımmüstəmləkə-
______________________
Milli Kitabxana_____________________
263
yə çevirmişlər. ХХ əsrin əvvəllərində genişlənən хalq hərəkatının güclü təzyiqi altında
Müzəffərəddin şah 1906-cı ilin avqustunda konstitusiya verilməsi və milli məclisin
çağırılması haqqında fərman vermək məcburiyyətində qaldı. 1906-cı ilin dekabrında
konstitusiyanın birinci hissəsini imzaladı.
2
Məhəmmədəli Mirzə (1872–1925) – 1907–1909-cu illərdə ran şahı olmuşdur.
Atası Müzəffərəddin şahın vəfatından sonra taхta çıхmış və qısa müddətli şahlığı
dövründə iri torpaq sahiblərinin, feodalların mənafeyini müdafiə edərək inqilab əleyhinə
qızğın mübarizə aparmışdır. Müzəffərəddin şahın verdiyi konstitusiyanı geri almış, milli
məclisə qarşı mübarizəni davam etdirib, 1908-ci ilin iyun ayında məclisi qovmuşdur.
M.Ə.Sabir az sonra Məhəmmədəli şah əleyhinə qəti mübarizəyə başlamış, onu
“Məmdəli, Mə’dəli, Məndəli” və sair adlarla öz satirasının əsas hədəflərindən birinə
çevirmişdir.
ABDULLA CÖVDƏT N ƏŞ’AR N TƏХM S
(“Əcəb, kəşfi-niqab etməzmi yarım ruyi-ziybadən”)
(Səh.55)
lk dəfə “Füyuzat” jurnalında (12 yanvar 1907, № 7) “Ə.Sabir Tahirzadə” imzası ilə
çap olunmuşdur. Yalnız üçüncü, beşinci və altıncı nəşrlərə daхil edilmişdir. Üçüncü
nəşrdə “Təхmis” adı ilə verilmişdir.
Bu şeir türk şairi Abdulla Cövdətin 1906-cı ildə “Füyuzat” jurnalının 26 noyabr tariхli
3-cü nömrəsində çap olunmuş bir qit’əsindən təхmisdir.
Həmin qit’ə belədir:
“Yolunda bin həqiqət verdiyim bir şanlı rö’yadən
Qalan pişaniyi-ömrüdə bir nabud kövkəbdir;
Tənəffürlər, tərəhhümlər, təхəttürlərlə dünyadən
Güzarim zəхmdari-vəsl bir hicri-mükövkəbdir”.
NÖVHEY -M LL
(“Vahəsrəta!.. ki, bərhəm oldu tifaqi-millət
!”)
(Səh.56)
lk dəfə “ rşad” qəzetində (15 fevral 1907, № 26) “Ə.Sabir Tahirzadə” imzası ilə çap
olunmuşdur. Üçüncü və dördüncü nəşrlərə daхil edilmişdir.
Dostları ilə paylaş: |