Microsoft Word muasir idar?Etm? N?Z?Riyy?L?Ri magistr Dissertasiyas? docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
13 bundan əlavə “ şəmuzd sistemi” (1895), “Sex menecmenti” (1903) kimi kitabların da müəllifidir. Onun məzarının üzərində “Elmi menecmentin atası” sözləri yazılmışdır. Elmi idarəetmə məktəbinin nümayəndələri belə hesab edirdilər ki, müşahidə, ölçü, məntiq və təhlildən istifadə edərək əl əməyini təkmilləşdirmək olar. Bunun nəticəsində də işlərin daha səmərəli icra olunması təmin ediləcəkdi. Elmi idarəetmə məktəbi insan amilini də diqqətdən kənarda saxlamırdı. Bu məktəbin nümayəndələri belə hesab edirdilər ki, sistematik olaraq stimullaşdırma və motivləşdirmə vasitəsilə işçinin əmək məhsuldarlığını və istehsal həcmini artırmaq olar. Bu elmi idarəetmə məktəbinin əsas nəaliyyətlərindən idi. Bundan əlavə istehsal prosesinin bərpa olunması məqsədilə istehdalda kiçik istirahətlər və fasilələr nəzərdə tutulurdu. Bu rəhbərliyə yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulan istehsal normalarını müəyyən etməyə imkan verirdi. Həmçinin, müəyyən olunmuş istehsal normasından artıq məhsul istehsal edənlərə əlavə əmək haqqı ödənilməsi nəzərdə tutulurdu. Bu yanaşmada əsas məsələ ondan ibarət idi ki, əlavə iş nəticələri əlavə maaşla nəticələnəcəkdi. Bundan başqa elmi idarəetmə məktəbi işdə həvəsləndirmə sisteminin yaradılması fikrini də irəli sürmüşdür ki, bu da istehsalın inkişafına və artım tempinə təsir amili kimi dəyərləndirilmişdir. Bu məktəbin nümayəndələri görüləcək işləri yerinə yetirmək üçün işçilərin işə uyğunluğunun müəyyən olunması, intellektual və fiziki cəhətdən işə uyğun olan işçilərin seçilməsi və onların öyrədilməsi prosesini vacib hesab edirdilər. F.Teylor və onun ardıcılları insanların fiziki əməklərinin yüngülləşdirilməsinin mümkün və vacib olduğunu sübut etməyə çalışırdılar. Onlar elmi yolla sübut etməyə çalışırdılar ki, bir insan – işçi bir sutka ərzində gördüyü işi 8 saat ərzində yerinə yetirə bilər. Norma və normativlərin yaranması məhz bu məktəbin adı ilə bağlıdır. F.Teylor öz sınaqları və elmi işləri ilə təsdiq etməyə çalışırdı ki, onun hazırladığı ə məyin elmi təşkili metodları və onun əsasında formalaşdırdığı “elmi idarəetmənin” prinsipləri” müasir istehsalda əsas inqilab olacaq və köhnəlmiş avtoritar idarəetməni rasional elmi yanaşmalarla əvəz edəcəkdir. Teylorun elmi idarəetmə sistemi ondan 14 ibarət idi ki, əmək icraçı və idarəedici əməyə bölünməlidir. stehsal prosesində hər bir işçi müəyyən bir funksiyaya görə məsuliyyət daşımalıdır. Teylor öz kitabında yazırdı kı, bir tip insan əvvəlcə işin planını hazırlamalı, digər tip insan isə onu icra etməlidir. Teylora görə inzibati sistemin yerinə yetirməli olduğu vəzifələr aşağıdakılardır: - darəetmənin əvvəlki primitiv metodlarının elmi metodlarla əvəz edilməli, hər bir idarəetmə elementi üzrə elmi metodlar işlənib hazırlanmalıdır; - şçilərin elmi əsaslarla seçilməsini, öyrədilməsini və inkişaf etdirilməsini təmin etməlidir; - Elm və işçilərin fəaliyyətini əlaqələndirməli, onlar arasında vəhdət yaratmalıdır. şçilərin fəaliyyətinin elmi prinsiplər əsasında qurulmasını təmin etməlidir; - craçılar (işçilər) və idarəedicilər (menecerlər) arasında əməyin dəqiq bölüşdürülməsini həyata keçirməli, işçiləri icraçı əməyə, idarəediciləri isə inzibati və nəzarət işlərinin yerinə yetirilməsinə istiqamətləndirməlidir. Teylorun fikrincə, elmi idarəetmənin yuxarıda qeyd olunan prinsipləri insan fəaliyyətinin istənilən sferasına tətbiq oluna bilər. O, elmi idarəetməyə bütün heyətin maraqlarının yaxınlaşdırılması aləti kimi baxırdı. Onun fikrincə, elmi idarəetmə müxtəlif tərəflər arasında ziddiyyətləri aradan qaldıracaq, məhsuldarlığın artması nəticəsində işçinin rifahı yaxşılaşdıracaqdır. Teylor hesab edirdi ki, müəssisə üçün səmərənin əsas meyarı maya dəyərinin aşağı salınmasıdır. Teylorun elmi idarəetmə sistemində əmək səmərəliliyin əsas mənbəyi, sex isə elmi idarəetmənin tətbiqinin əsas həlqəsi kimi çıxış edirdi.Teylor əməyi hər ş eydən əvvəl fərdi fəaliyyət kimi qiymətləndirirdi. O, hesab edirdi ki, əmək məhsuldarlığının əsas hərəkətverici qüvvəsi şəxsi maraqdır. Hər bir işçi ondan nə tələb olunduğunu bilməlidir, idarəedici isə işçini konkret tapşırığa uyğun məlumatlandırmalı və onu istiqamətləndirməlidir. Teylor işçilərin yorğunluğunun azaldılması, işin stimullaşdırılması kimi üsullardan istifadə edirdi. O, insan amilini inkar etmirdi, daha çox individual inkişafa üstünlük verirdi. Teylorun elmi idarəetmə sistemində ustanın yerinə funksional inzibati sistem gəldi və bu da təşkilatların funksional idarə 15 edilməsində yenilik idi. F.Teylor bir sıra tədqiqatlar və eksperimentlər aparmışdır. Bu tədqiqatlar və eksperimentlər nəticəsində bir sıra ümumi prinsiplər müəyyən etmişdir: Ə məyin bölgüsü; əməyin ölçülməsi; tapşırığın icrası üzrə təsvirlər; stimullaşdırma proqramları; əmək individual fəaliyyət kimi; motivasiya; fərdi qabiliyyətlərin rolu; menecmentin rolu; həmkarlar ittifaqlarının rolu; idarəetmə təfəkkürünün inkişafı. Elmi idarəetmə məktəbinin digər bir nümayəndəsi Teylorun tələbəsi Henri L.Hant (1861 – 1919) olmuşdur. Henri L.Hant “Əmək, əmək haqqı və gəlir” (1910), “Sənaye rəhbərliyi” (1916), “Əməyin təşkili” (1919) əsərlərinin müəllifidir. O. Mükafat ödəmə metodikasını hazırlamışdı, istehsalın planlaşdırılması üçün kart- sxemlər tərtib etmişdi. Hant sənayedə insan amilinin vacib rolunu öyrənirdi. 1901-ci ildə Hant istehsal tapşırıqlarının tez və keyfiyyətli icrasını təmin edən mükafat sistemi hazırladı. Bu sistemin tətbiqi bir çox müəssisələrdə əmək məhsuldarlığının artması ilə nəticələndi. Hant qeyd edirdi ki, işçilər sistematik olaraq sənaye əməyi vərdişlərini mənimsəsələr, bu təkcə məhsuldarlığı deyil, həm də işçilər və əmr edənlər arasında səmərəli kooperasiya sistemini inkişaf etdirər. “Əməyin təşkili” kitabında Hant biznesin sosial məsuliyyəti haqqında fikirlərini inkişaf etdirirdi. O qeyd edirdi ki, biznes sistemi sosial məsuliyyəti dərk etməli və özünü cəmiyyətə xidmət etməyə həsr etməlidir, əks halda cəmiyyət onu dağıtmağa həsr edəcək. Çünki, cəmiyyətin öz maraqları vardır. Hant sənayedə insan amilinin vacib rolunu öyrənirdi. “Menecmentin bütün problemlərindən ən vacibi insan amilidir” fikri məhz ona məxusdur. Elmi idarəetmə məktəbinin digər bir nümayəndələri ər-arvad olan F.Cilbert (1868-1924) və L.Cilbert (1878-1972) olmuşdur. Onlar “Hərəkətlərin öyrənilməsi” (1911), “ darəetmənin psixologiyası” (1916) əsərlərinin müəllifləridir. Onlar istehsal prosesində fiziki işi öyrənirdilər və istehsala yönəldilən səylərin azaldılması hesabına məhsul istehsalını artırmaq imkanlarını tədqiq edirdilər. F.Cilbert əsas diqqətini hərəkətlərin tədqiqinə yönəltmişdi. F.Cilbert öz tədqiqatları zamanı müasir ölçmə metodlarından və alətlərindən (konoçəkiliş, şkaloqram və sairə) geniş istifadə edirdi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|