Microsoft Word mulki huquq doc

 

528

Kommersiya sirri (informasiyası) yaradıcılıq xarakterinə malik olmayan və qorunmayan əqli mülkiyyət obyek-

tidir. Françayz alan françayzinq müqaviləsi ilə ona verilən kommersiya informasiyasının məxfiliyini qorumağa 

borcludur. Bu vəzifənin lazımınca icra edilməsi bütün françayzinq sisteminin müvəffəqiyyətli və uğurlu olması-

na təsir göstərə bilər. 

Qeyd etdik ki, françayzinq müqaviləsi ilə verilən informasiya qorunmaq qabiliyyətinə malik deyil. Belə ki, 

onlar əqli mülkiyyətin qorunması haqqında normativ aktlarla qoruna bilmir. Ona görə də təkjə françayz alanın 

informasiyanın məxfiliyini saxlamaq kimi vəzifəsini nəzərdə tutmaq və göstərmək informasiyasının mühafizə 

edilməsi üçün kifayət etmir. Bunun üçün zəruridir ki, müqavilədə hansı informasiyanın konfidensial (məxfi) ol-

ması göstərilsin, həmin informasiyanın qorunması üzrə françayz alanın etməli olduğu hərəkətlər konkret olaraq 

müəyyənləşdirilsin, habelə informasiyanın məxfiliyini gözləməməyə görə françayz alana tətbiq ediləjək məsu-

liyyət tədbirləri nəzərdə tutulsun. 

Kommersiya sirlərinin qorunması çətinliklərlə bağlı olub, problem  yaradır. Belə ki, ondan françayz  alanın 

çoxsaylı işçiləri istifadə edir. Bu cür halda françayz alanın borcudur ki, o, həmin işçilərdən kommersiya sirrini 

yaymamaq barədə yazılı öhdəlik alsın, həmin öhdəlikdə isə kommersiya sirrini yaymağa görə məsuliyyət tədbi-

ri tətbiq edilmək hədəsi ilə işçilər xəbərdarlıq edilsin. Konfidensial xarakterli informasiyanı yaymamaq və açıq-

lamamaq həm də françayz verənin vəzifəsidir (MM-in 726-cı maddəsi). 

Françayz  alanın  (həm  də  françayz  verənin)  yerinə  yetirməli  olduğu  vəzifələrdən  biri  onun  loyal  rəqabət 

aparmasından ibarətdir. Tərəflər öz aralarında loyal rəqabət aparmağa borcludurlar (MM-in 729.1-ci maddə-

si). Özü də bu vəzifə tərəflərin müqavilə münasibətləri qurtardıqdan sonrakı vaxtlara da aiddir. Loyal rəqabət 

haqsız rəqabətlə bir araya sığmır və bu cür rəqabəti istisna edir. Haqsız rəqabətin xüsusiyyət və qaydaları isə 

«Haqsız rəqabət haqqında» 2 iyun 1995-ci il tarixli qanunla müəyyən edilir. 

Loyal rəqabət françayz verənlə françayz alan arasında mal istehsalının və satışının, xidmət göstərilməsinin 

ə

n  əlverişli  şəraitinə  nail  olunmasını,  bununla  bağlı  ən  yüksək  gəlir  götürmək  uğrunda  mübarizənin 

qanunvericiliyə uyğun və ədalətli üsullarla aparılmasını tələb edir və nəzərdə tutur. Tərəflər bir-birinə zərər vu-

ra bilən və yaxud onların işgüzar nüfuzuna xələl gətirə bilən hərəkətlər etməməlidirlər. Bununla belə, françayz 

alanın müəyyən ərazinin hüdudları daxilində rəqabət aparması üzərində qadağan qoyula bilər. Qoyulmuş qada-

ğ

an bir il müddətindən çox ola bilməz (MM-in 729.1-ci maddəsi). 

Rəqabət aparmağın qadağan edilməsi françayz alanın peşə fəaliyyətinə xələl yetirə bilər. Bu, françayz alana 

ixtiyar verir ki, o, müvafiq kompensasiya verilməsini tələb etsin. Özü də bu cür tələbi françayz alan müqavilə 

müddəti bitdikdən sonra da irəli sürə bilər. 

§ 4. Tərəflərin məsuliyyəti 

Françayzinq  müqaviləsi  iki  müstəqil  müəssisə  arasında  bağlanır.  Həmin  müəssisələr  əmlak  dövriyyəsinin 

müstəqil  subyektləridir.  Ona  görə  də  françayz  verən  françayz  alanın  öhdəlikləri  üçün,  françayz  alan  isə 

françayz verənin öhdəlikləri üçün məsuliyyət daşımır. 

Françayz verən françayzinq sistemi ilə nəzərdə tutulan hüquqlar və informasiya üçün məsuliyyət daşıyır. O, 

qəsdən və ya ehtiyatsızlıqdan müqavilə öhdəliklərini poza bilər. Françayz verənin bu cür təqsirli hərəkətləri mə-

suliyyətə səbəb olur. Belə ki, müqavilə öhdəliklərini o, təqsirli surətdə pozarsa, bu, françayz alana françayzinq 

haqqının miqdarını azaltmaq hüququ verir. Haqqın nə qədər azaldılması müstəqil ekspert rəyi əsasında mü-

ə

yyənləşdirilir. 

Françayz alan müştərilər qarşısında « stehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında» qanunla məsuliyyət da-

ş

ıyır. Françayz  alanla istehlakçılar arasında münasibətlər həmin qanunun  hüquqi tənzimləmə sferasına daxildir. 

Məsələn, istehlakçı zəmanət müddəti ərzində malda qüsur aşkar edərsə, o, françayz alandan malı lazımi keyfiyyət-

li mala dəyişdirməyi və ya satış qiymətini uyğun məbləğdə azaltmağı və yaxud malın qüsurlarının françayz alanın 

hesabına aradan qaldırılmasını və s. tələb etmək hüququna malikdir (qanunun 7-ci maddəsi). 

Bununla bərabər, satılmış malın qüsuruna görə istehlakçı qarşısında françayz verən və françayz alan subsidi-

ar (əlavə) və yaxud birgə məsuliyyət də daşıya bilərlər. Bunun üçün zəruridir ki, bu cür məsuliyyət françay-

zinq müqaviləsində nəzərdə tutulsun. 

Françayz alanın əsas vəzifələrindən biri ondan ibarətdir ki, o, istehlakçıları aldatmamalıdır. O, istehlakçılara 

məlumat verməlidir ki, satdığı malın realizəsi və ya həyata keçirdiyi fəaliyyətin gerçəkləşdirilməsi françayzinq 

müqaviləsinə əsaslanır. 

TÖVS YƏ OLUNAN ƏLAVƏ ƏDƏB YYAT 

Qracdanskoe pravo. Uçebnik. Çastğ 2 /Pod red. A.P.Serqeeva, Ö.K.Tolstoqo. M., 1997 (ql.47). 

Qracdanskoe pravo. Uçebnik. Çastğ 2 /Pod red. A.Q.Kalpina. M., 1999 (ql.25). 

Qracdanskoe pravo. Uçebnik. Tom 2. Polutom 1 /Pod red. E.A.Suxanova. M., 1999 (ql.25). 

Qracdanskoe pravo. Uçebnik. /Pod red. S.P.Qrişaeva. M., 1999 (ql.31). 

---

 

529

Qracdanskoe pravo. Çastğ 2. Obəzatelğstvennoe pravo /Pod red. V.V.Zalesskoqo. M., 1998. 

Qracdanskoe pravo Rossii. Çastğ 2 /Otv.red. O.N.Sadikov. M., 1997 (ql.27). 

Ş

mittqoff K. Gksport: pravo i praktika mecdunarodnoy torqovli. M., 1993. 

Camen S., Lakur L. Torqovoe pravo. M., 1993. 

Mendelğson M. Rukovodstvo po françayzinqu. M., 1995. 

Tınelğ A., Funk Ə., Xvaley V. Kurs mecdunarodnoqo torqovoqo pravo. Uçebnik. Minsk. 2000. 

Stgnvort Dc., Smit B. Françayzinq v malom biznese. M., 1906. 

Dovqanğ V. Françayzinq: putğ k rasşireniö biznesa. M., 1994. 

Vilkova N.Q. Doqovornoe pravo v mecdunarodnom oborote. M., 2004. 

Sosna S.A., Vasilğeva E.N. Françayzinq. M., 2005. 

Qracdanskoe i torqovoe pravo zarubecnıx qosudarstv. Uçebnik. Tom 2 / Otv. red. E.A. Vasilğev, A.S. Ko-

marov. M., 2005. 

 

MÖVZU 14 

PODRAT MÜQAV LƏS  

§ 1. Podrat müqaviləsinin anlayışı, xüsusiyyətləri,  

hüquqi təbiəti və elementləri 

1. Podrat müqaviləsinin anlayışı və hüquqi təbiəti 

Mülki  hüququn  ən  «qədim»  müqavilə  növlərindən  biri  podrat  müqaviləsidir.  Bu  müqavilə  növü  «locatio-

conductio operis» adı ilə Roma hüququna məlum idi. Roma hüququ podrat müqaviləsinə bir tərəfin (podratçı-

nın, conductor) öz üzərinə müəyyən işi digər tərəfin (sifarişçinin, locator) xeyrinə yerinə yetirmək, sifarişçinin 

isə bu işə görə pul formasında haqq ödəmək öhdəliyi götürməsi kimi anlayış verirdi. Podrat müddətli müqavilə 

sayılırdı. 

Podrat müqaviləsinin anlayışı MM-in 752.1-ci maddəsində formulə edilmişdir. Podrat müqaviləsinə görə 

podratçı müqavilədə nəzərdə tutulan işi icra etməyi, sifarişçi isə podratçıya razılaşdırılmış haqq ödəməyi 

öhdəsinə götürür. 

Podrat müqaviləsi əşyanın (işin nəticəsinin), yəni görülmüş işin nəticəsi  olan əşyanın verilməsi anına kimi 

və müqavilə bağlandığı andan qüvvəyə minir. Buna görə də podrat müqaviləsi konsensual müqavilədir. Başqa 

sözlə, podrat müqaviləsinin bağlanmış hesab edilməsi üçün tərəflərin müqavilənin mühüm şərti barədə razılığa 

gəlmələri tələb olunur; bundan ötrü hər hansı tərəfin digər tərəfə əşya verməsi tələb edilmir. Məhz razılığa gəl-

dikləri andan podrat müqaviləsi bağlanmış sayılır, eləjə də tərəflər üçün hüquq və vəzifələr yaradır. Odur ki, 

podrat müqaviləsi konsensual müqavilə kimi tanınır. 

Podrat müqaviləsinin bağlanmasında iştirak edən tərəflərdən hər biri hüquq və vəzifələrin daşıyıcısıdır. Ona 

görə də podrat müqaviləsi ikitərəfli müqavilədir. Belə ki, podratçı ona tapşırılmış işi görmək, sifarişçi isə işin 

haqqını ödəmək vəzifəsi daşıyır; podratçı işin haqqını almaq, sifarişçi isə görülmüş işin nəticəsinin ona verilmə-

sini tələb etmək hüququna malikdir. 

Müqaviləni bağlayan tərəflərin hər ikisi də bir-birinin daşıdığı vəzifəni qarşılıqlı icra etmək üçün öz üzərləri-

nə öhdəlik götürürlər. Podratçının işin nəticəsini (əşyanı) sifarişçiyə vermək vəzifəsi və sifarişçinin işin haqqını 

ödəmək vəzifəsi qarşılıqlı olaraq biri digərini şərtləndirir. Bu isə podrat müqaviləsinin sinallaqmatik müqavilə 

(yunanja «synallagma» - dəyişmə sazişi) olmasını şərtləndirir. 

Podrat müqaviləsi iş görülməsini nəzərdə tutur;  onun əsasında iş görülür. Görülən işin nəticəsi haqqı ilə mü-

vafiq qarşı tərəfə verilir. Bu hal isə podrat müqaviləsinin əvəzli müqavilə olmasını şərtləndirir. 

Podrat müqaviləsi iş görülməsi üzrə öhdəlik  yaradır. Bu müqavilə ilə iş görülməsi üzrə bütün öhdəliklər 

ə

hatə edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, iş görülməsi üzrə öhdəlik mülki-hüquqi öhdəliyin müstəqil növlərindən 

(qruplarından) biridir. Bu növ (qrup) öhdəlik isə məhz podrat öhdəliyi ilə əhatə olunur ki, həmin öhdəlik podrat 

müqaviləsindən əmələ gəlir. Buna görə də podrat öhdəliyi dedikdə iş görülməsi üzrə öhdəlik başa düşülür.  

Podrat müqavilə öhdəliklərinin iş görülməsi üzrə öhdəlik tipinə aiddir. Bu öhdəlik tipi üzrə borclu şəxs 

hər hansı bir əşyanı vermək yox, müəyyən əşya düzəltmək və hazırlamaq (məsələn, taxtadan mebel düzəltmək, 

parçadan paltar tikmək və s.), onu təmir etmək və s., yəni iş görmək vəzifəsini daşıyır və icra edir.  ş görülməsi 

hər hansı bir nəticəyə nail olmağa və çatmağa yönələn fəaliyyətdir. Bu cür fəaliyyətə əşyanın hazırlanmasını və 

ya təmir edilməsini, onun istehlak xüsusiyyətinin yaxşılaşdırılmasını və ya dəyişdirilməsini və s. misal göstər-

mək olar. Lakin görülən işin (fəaliyyətin) nəticəsi konkret əşya (maddi) formasında olub, iş icrasının (iş gö-

rən şəxsin) özündən ayrılmaq xüsusiyyətinə malik olmalıdır. Bu xüsusiyyət onunla izah edilir ki, işin nəticə-

si qarşı tərəfə verilməlidir. 

Podrat müqaviləsi istehsal fəaliyyəti prosesini tənzimləyir. Bu fəaliyyət nəticəsində müəyyən maddiləşmiş 

---