Microsoft Word mulki huquq doc

 

530

nəticə əldə edilir. Bununla bərabər, podrat müqaviləsi həm də xidmət göstərilməsi üzrə, habelə mal mübadiləsi 

üzrə iqtisadi münasibətləri tənzimləyir. 

2. Müqavilənin tətbiq sahəsi 

Podrat müqaviləsi çox geniş sahələrdə tətbiq edilir. Bu müqavilədən, hər şeydən əvvəl, müəyyən nəticəsi 

olan, onun nəticəsi ayrıla bilən işlərin görülməsində hüquqi konstruksiya və vasitə kimi istifadə olunur. Özü də 

işi görən tərəf, həm də onu təşkil edir.  şin nəticəsi kimi bir qayda olaraq, hazırlanmış yeni əşyalar – tikilmiş 

penjəkdən tutmuş ujaldılmış binalara və tikililərə kimi bütün predmetlər çıxış edir. Bununla belə, sifarişçi tərə-

findən özünə məxsus olan əşyanı emal olunmaq üçün verildiyi hallarda da podratdan hüquqi forma kimi istifadə 

edilir. 

Podrat müqaviləsinin hüquqi rəsmiləşdirmə vasitəsi kimi çıxış etdiyi ən vacib sahə tikintidir. Tikinti aparıl-

ması ilə əlaqədar münasibətlər bu müqavilənin hüquqi tənzimetmə sahəsinə aiddir. Təkjə tikinti yox, həm də 

eyni zamanda tikinti ilə bağlı layihə, quraşdırma, axtarış-kəşfiyyat, işə salma və digər işlərin görülməsi ilə əla-

qədar yaranan münasibətlər podrat müqaviləsi ilə qaydaya salınır. 

Podrat müqaviləsi vətəndaşların şəxsi ehtiyaclarının ödənilməsinə də xidmət edir. Belə ki, bağ evlərinin, 

yaşayış mənzillərinin tikintisi, təmir emalatxanasının (müəssisəsinin) şəxsi minik avtomobillərini, soyuducuları, 

televizorları və s. təmir etməsi, rəssamın sifariş əsasında portret yaratması, şəkil çəkməsi, heykəltəraşın isə sifa-

riş üzrə abidə-heykəl ujaltması və digər hallarda bu müqavilə hüquqi rəsmiləşdirmə vasitəsi kimi çıxış edir. 

3. Podrat müqaviləsinin ona yaxın olan müqavilə 

növlərindən fərqləndirilməsi 

Podrat müqaviləsinə ən yaxın olan müqavilə növü alqı-satqıdır. Bu müqavilələr həm oxşar, həm də fərqli 

cəhətlərə malikdir. Bu müqavilələrin hər ikisi üçün ümumi olan xüsusiyyət ondan ibarətdir ki, onlar əmtəə-mal 

mübadiləsi üzrə iqtisadi münasibətləri qaydaya salır. Podrat müqaviləsində alqı-satqı müqaviləsində olduğu 

kimi borclu şəxs (iş görən şəxs) əşyanı kreditorun (işi sifariş edən şəxsin) mülkiyyətinə verir. 

Bununla belə, podrat müqaviləsi ilə alqı-satqı müqaviləsini eyniləşdirmək olmaz. Onları bir birindən fərqlən-

dirən birinci cəhət ondan ibarətdir ki, əgər alqı-satqı müqaviləsi təkjə mal dövriyyəsi üzrə münasibətləri nizam-

layırsa, podrat müqaviləsi həm mal dövriyyəsi üzrə münasibətləri, həm də maddi nemətlərin istehsalı (ha-

zırlanması) üzrə münasibətləri qaydaya salır. Başqa sözlə desək, alqı-satqı müqaviləsi əşyanın bilavasitə ve-

rilməsi üzrə alıcı və satıcı arasında yaranan münasibətləri nizamlayırsa, podrat müqaviləsi əşyanın hazırlanması 

və  müəyyən  istehsal  fəaliyyəti  prosesində  sifarişçi  ilə  podratçı  arasında  qarşılıqlı  münasibətləri  tənzimləyir. 

Bunlar arasında ikinci fərqləndirici əlamət ondan ibarətdir ki, bütün hallarda podrat müqaviləsinin predmetini 

fərdi-müəyyən  əlamətləri  ilə  təyin  edilən  əşya  (əşya  hazırlandığı  hallarda)  və  ya  fərdi-müəyyən  əşyalara 

münasibətdə konkret maddiləşmiş (əşyalaşmış) nəticə (emal olunduqda və ya digər iş yerinə yetirildikdə) çı-

xış edir. Alqı-satqı müqaviləsinin predmetini isə həm cinsi, həm də fərdi-müəyyən əşyalar təşkil edir. Belə tə-

səvvür yaranır ki, alqı-satqıdan fərqli olaraq podrat müqaviləsinin predmeti kimi cinsi (növ) əlamətləri ilə mü-

ə

yyən edilən, hüquqi cəhətdən əvəz edilməsi mümkün olan əşyalar çıxış edə bilməz. Əgər podrat müqaviləsi 

üzrə podratçı özünün əldə etdiyi materiallardan əvəz edilən əşya hazırlanmışdırsa, onda alqı-satqı qaydaları tət-

biq ediləjəkdir (MM-in 752.2-ci maddəsi). Qeyd etməliyik ki, podrat müqaviləsi üzrə podratçı əşyanı aldığı si-

fariş əsasında hazırlayır. Məhz bu səbəbdən o, həmişə fərdi əlamətləri ilə müəyyən edilən əşya olur. Digər tə-

rəfdən podratçı əşyanı aldığı sifarişin şərtlərinə riayət etməklə hazırlayır. Alqı-satqı müqaviləsi üzrə satıcı isə 

alıcıya müqavilədə göstərilən əşya verir: satılan əşyanın kim tərəfindən hazırlanması hüquqi əhəmiyyət kəsb et-

mir. 

Podrat müqaviləsinə yaxın olan müqavilə növlərindən biri mal göndərmə müqaviləsidir. Bu müqavilələrin 

hər ikisi üçün ümumi və oxşar cəhət ondan ibarətdir ki, həm mal göndərmə, həm də podrat müqaviləsi müəy-

yən bir əşyanın (məmulatın) hazırlanmasını nəzərdə tutur. Özü də bu müqavilələr bağlandığı anda müqavilə-

nin predmeti olan obyektlərin mövcudluğundan və varlığından söhbət gedə bilməz. Həmin obyektlər tərəf-

lər müqavilə münasibətlərinə girdikdən sonra, nejə deyərlər, gələjəkdə hazırlanır. Həm mal göndərmə müqa-

viləsində, həm də podrat müqaviləsində müqavilənin bağlanma vaxtı ilə icra vaxtı arasında xeyli müddət olur, 

yəni göstərilən müddətlər üst-üstə düşmür. Lakin bunlar arasında şübhəsiz ki, mühüm fərqlər də vardır. Ən bi-

rinci fərq ondan ibarətdir ki, mal göndərmə müqaviləsi üzrə əşya bütün hallarda yalnız mal göndərənin (hazırla-

yanın) materiallarından (xammaldan) hazırlanır. Podrat müqaviləsi üzrə isə əşya həm sifarişçinin, həm də pod-

ratçının materiallarından hazırlana bilər. Lakin təjrübədə elə mal göndərmə münasibətlərinə rast gəlmək olur ki, 

bu münasibətlərə görə müqavilənin predmetini hazırlamaq üçün materialın (xammalın) bir hissəsini alıcı verir. 

Belə halda müqavilənin növünü müəyyən etmək üçün müqavilənin məzmununu təhlil etmək tələb olunur. Əgər 

müqavilə sifarişçinin tapşırığı əsasında onun özünün materiallarından iş görülməsinə yönələrsə və bunu nə-

zərdə tutarsa, belə halda podrat müqaviləsi bağlanmış olur. Əgər müqavilədə icra prosesində tərəflərin ara-

---