Microsoft Word mulki huquq doc

 

469

landığı gündən hesablanan, istifadəyə yararlığını göstərən vaxt dövrü ilə və ya əşyanın istifadəyə yararlığının 

bitdiyi tarixlə müəyyənləşdirilir (MM-in 585-ci maddəsi). Məsələn, mal 10 oktyabr 1998-ci il tarixindən 3 ay 

müddətinə yararlıdır. Və yaxud mal 10 oktyabr 1998-ci il tarixindən 10 yanvar 1999-cu il tarixinə kimi istifadə 

üçün yararlıdır. 

Bununla bərabər, yararlılıq müddəti qarantiya müddətindən fərqlənir. Birincisi, yararlılıq müddəti keç-

miş və ötmüş əşya istifadə üçün yararsız olur, bu cür əşyanı satmaq olmaz. Qarantiya müddəti ötmüş əşya 

isə istifadə üçün yararlıdır, onun satılması istisna edilmir, mümkündür.  kincisi, yararlılıq müddətinin mü-

ə

yyən edilməsi barədə qanunun göstərişləri (MM-in 584-cü maddəsi) imperativ xarakterə malikdir. Bu gös-

tərişləri tərəflər dəyişə bilməz. Qarantiya müddəti isə alqı-satqı müqaviləsi ilə, satıcının mülahizələri əsasında 

təyin edilir. 

Üçüncüsü, qarantiya müddəti alqı-satqı müqaviləsində ayrı müddət nəzərdə tutulmayıbsa, malın satıldığı 

gündən, yararlılıq müddətləri isə hazırlandığı gündən hesablanır. 

Nəhayət, qarantiya müddəti istehlak olunmayan mallar üçün təyin edilir. Yararlılıq müddətinə gəldikdə isə 

bu müddət tez xarab olan, texniki cəhətdən qeyri-mürəkkəb (sadə), uzun müddətə istifadə üçün nəzərdə tutul-

mayan, istehlak edilən əşyalar üçün müəyyənləşdirilir. 

Beləliklə, yararlılıq müddəti normativ aktla müəyyən edilən elə bir müddətdir ki, bu müddətin ötüb keçməsi 

ilə istehlak olunan mal təyinatına görə istifadə üçün yararsız olur və bu cür malın satışı qadağan edilir. Yararlı-

lıq müddəti dedikdə qanunvericilik, dövlət standartlarının məcburi tələbləri və ya digər məcburi qaydalar ilə 

əş

yanın təyinatı üzrə istifadəyə yararlığına hədd qoyan müddət başa düşülür. Satıcı yararlılıq müddəti müəyyən-

ləşdirilmiş əşyanı alıcıya elə hesabla verməlidir ki, yararlılıq müddəti bitənədək əşyadan təyinatı üzrə istifadə 

edilə bilsin (MM-in 584.2-ci maddəsi).  

1.11. Lazımi keyfiyyəti olmayan əşyanın verilməsinin 

     hüquqi nəticələri 

Satıcı alıcıya lazımi keyfiyyəti olmayan əşyanın verilməsinə görə məsuliyyət daşıyır. Satıcı tərəfindən key-

fiyyəti lazımi səviyyədə olmayan əşyanın verilməsi müəyyən hüquqi nəticələrə səbəb olur ki, bu nəticələr 

MM-in 587–589-cu maddələrində göstərilmişdir.  

Göstərilən maddələrdə müəyyən edilən qaydalar satılan əşyanın keyfiyyəti barədə şərtlərin pozulması ilə əla-

qədar yaranan münasibətləri nizama salır. 

Satılan malın keyfiyyəti barədə müqavilə şərtinin pozulmasının nəticələri bir sıra amillərdən asılıdır. Ən bi-

rinci amil malda aşkar edilmiş qüsurların xarakter və dərəcəsidir. Başqa sözlə desək, satılan malda müəy-

yən edilən qüsurların xarakteri müxtəlif hüquqi nəticələrin yaranmasını şərtləndirir və alıcıya öz seçimi ilə al-

ternativ hərəkətlərdən birini etmək ixtiyarı verir. 

Satılan malda aşkar edilmiş qüsurları şərti olaraq iki yerə ayırmaq olar: adi (qeyri-mühüm) qüsurlar; mühüm 

qüsurlar. Bu bölgü şərti xarakter daşıyır. Adi qüsurlar MM-in 587.1-ci maddəsində, mühüm qüsurlar isə MM-in 

587.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuşdur.  

Adi qüsurlar odur ki, bu cür qüsurları tənasübsüz xərclər çəkmədən və ya vaxt sərf etmədən aradan qaldır-

maq mümkün olur. Adi qüsurlar mühüm olmayan qüsurlardır, yəni bu qüsurların əşyadan təyinatına uyğun su-

rətdə istifadə olunması üçün bir o qədər də əhəmiyyəti yoxdur. Satılan əşyada adi qüsurlar olduqda və bu qüsur-

lar  barədə  satıcı  qabaqjadan  məlumat  vermədikdə  alıcı  (satıcının  təqsiri  olub-olmamasından  asılı  olmayaraq) 

aşağıdakı alternativ hərəkətlərdən birini seçir (MM-in 587.1-ci maddəsi): 

●

 alış qiymətinin mütənasib azaldılması; 

●

 əşyanın qüsurlarının ağlabatan müddətdə əvəzsiz aradan qaldırılması; 

●

 əşyanın qüsurlarının aradan qaldırılması üçün özünün çəkdiyi xərclərin əvəzinin ödənilməsi. 

Alış qiymətinin mütənasib azaldılması o vaxt mümkün olur ki, aşkar edilmiş qüsur satılan əşyadan təyinatına 

görə istifadə edilməsinə mane olmur, yəni qüsuru aradan qaldırmadan da əşyadan istifadə etmək mümkün olur. 

Belə halda alıcı tələb edir ki, əşyanın qiyməti aşkar edilmiş qüsura uyğun olaraq mütənasib surətdə azal-

dılsın. 

Əş

yanın qüsurlarının ağlabatan müddətdə əvəzsiz aradan qaldırılması barədə alıcı o vaxt tələb irəli sü-

rür ki, bu qüsurları təmir, tərkib hissələrini (detallarını, aqreqatlarını və s.) dəyişmə yolu ilə aradan qaldırmaq 

mümkün olsun. Əşyanın təmiri və tərkib hissələrinin dəyişdirilməsi xərclərini satıcı çəkir. 

Əş

yanın qüsurlarının aradan qaldırılması üçün alıcının çəkdiyi xərclərin əvəzinin ödənilməsi halında 

alıcı satıcıdan tələb edir ki, satıcı əşyanın qüsurlarının aradan qaldırılması üçün alıcının çəkdiyi xərclərin əvəzi-

ni ödəsin. Qüsuru alıcının ya özü, ya da ki, üçüncü şəxslər aradan qaldıra bilər. Satıcı alıcının çəkdiyi xərcləri 

tam həcmdə ödəməlidir, bu şərtlə ki, bütün hallarda çəkilən xərc əşyanın özünün qiymətindən çox olmasın, yəni 

çəkilən xərclərin ödənilməsi ağlabatan olmalıdır. 

---