Microsoft Word mulki huquq doc
Yüklə 8,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qısamüdd ətli lizinq müqavil əsi
- Lizinq öd əni şl əri
511
Lizinq müqaviləsi notarial formada da bağlana bilər. Belə ki, əgər tərəflər qarşılıqlı razılığa gəlsələr, onda li- zinq müqaviləsi notariat qaydasında təsdiqlənir. Lizinq müqaviləsində lizinq obyektinin təsviri, saxlanması, təmiri qaydası, sığorta etdirilməsi və digər məsə- lələr barədə məlumatlar göstərilməlidir. Həmin məlumatların dairəsi qanunla müəyyənləşdirilir (MM-in 748.2- ci maddəsi). Lizinq müqaviləsi üçün dövlət qeydiyyatı nəzərdə tutulmuşdur. Belə ki, lizinq müqaviləsinin obyekti olan ə mlaka hüquqlar AR Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestri Xidməti tərəfindən dövlət qeydiyyatına alınmalıdır (MM-in 748.5-ci maddəsi). Bu, lizinq müqaviləsinin dövlət qeydiyyatına alınması deməkdir. O mənada ki, döv- lət qeydiyyatına alındığı andan lizinq müqaviləsi öz hüquqi məqsədinə çatır, yəni əmlakın lizinq alanın istifadə- sinə verilməsini təmin edir.
müddəti başa düşülür. Lizinq müqaviləsinin qüvvədə olma müddəti o deməkdir ki, lizinq verən əmlakı lizinq alana hansı müddətə istifadəyə vermişdir. Deməli, lizinq müqaviləsinin müddəti lizinq əmlakından istifadə müddətini ifadə edir. Buna görə də qanun müəyyən edir ki, tərəflər lizinq müqaviləsində əmlakdan istifadə müddətini göstərməlidirlər (MM-in 748-ci maddəsi). Ona görə ki, lizinq müqaviləsinə görə, lizinq verən müəy- yən əşyanı müəyyən müddətə lizinq alanın istifadəsinə verməyi öhdəsinə götürür. Odur ki, lizinq müqaviləsi müddətli müqavilədir. Məhz bu səbəbdən lizinq müqaviləsi qeyri-müəyyən müddətə (müddətsiz), yəni müd- dət göstərilmədən bağlana bilməz. Bunu nəzərə alan bəzi müəlliflər müddəti lizinq müqaviləsinin mühüm şərti hesab edirlər. Lizinq müqaviləsinin müddətini tərəflər özləri müəyyənləşdirirlər. Lakin bu zaman belə bir tələbə əməl olunmalıdır: lizinq müqaviləsinin müddəti bu müqavilənin predmeti olan əmlakın tam amortizasiyası
Müddətinə görə lizinq müqaviləsinin üç növü fərqləndirilir: ● qısamüddətli lizinq müqaviləsi; ● ortamüddətli lizinq müqaviləsi; ● uzunmüddətli lizinq müqaviləsi. Qısamüddətli lizinq müqaviləsi odur ki, bu müqavilə əmlakın 1 ildən 1 il 6 aya kimi istifadəyə verilməsini nəzərdə tutur. Ortamüddətli lizinq müqaviləsi dedikdə, lizinq əmlakının 1 il 6 aydan 3 ilə kimi istifadəyə ve- rilməsini nəzərdə tutan müqavilə başa düşülür. Uzunmüddətli lizinq müqaviləsinə görə lizinq əmlakı 3 ildən çox müddətə lizinq alanın istifadəsinə verilir. Beynəlxalq praktikaya lizinq müqaviləsinin 10 il, 15 il, 20 il və daha uzun müddətə bağlanması məlumdur.
ödənişləri başa düşülür. Qanun lizinq müqaviləsinin bu elementinə ayrıca norma həsr etmişdir (MM-in 748-10- cu maddəsi).
həyata keçirdiyi ödənişlər başa düşülür. Qeyd etməliyik ki, lizinq müqaviləsinin qüvvədə olduğu müddət ərzin- də həmin müqavilə üzrə ödənişlərin ümumi məbləği məhz lizinq ödənişləri hesab edilir. Lizinq ödənişlərinin ümumi məbləğinə daxildir (MM-in 748-11-ci maddəsi): ● lizinq obyektinin amortizasiya (köhnəlmə) ödənişləri; ● lizinq obyektinin əldə edilməsi ilə bağlı xərclər; ● lizinq obyektini əldə etmək üçün alınan kreditə görə faiz; ● lizinq verənin gəliri (lizinq haqqı); ● sığorta üçün ödənilən məbləğ (sığorta haqqı), əgər lizinq obyekti lizinq verən tərəfindən sığorta edilmişdir- sə; ● lizinq verənin göstərdiyi əlavə xidmətlərin haqqı; ● lizinq verənin lizinq müqaviləsi ilə nəzərdə tutulmuş digər xərcləri. Göründüyü kimi, bu, lizinq ödənişlərinin ümumi məbləğinə daxil olan xərclərin dəqiq və qəti yox, təxmini siyahısıdır. Belə ki, lizinq müqaviləsində digər xərclər də nəzərdə tutula bilər. Qeyd etməliyik ki, lizinq ödəniş- lərinin ümumi məbləği, lizinq ödənişlərinin konkret həcmi, lizinq verənin əldə etdiyi gəlir (lizinq haqqı), lizinq ödənişlərinin qrafiki (qrafik hesablaşma qaydasını əks etdirir), lizinq ödənişlərinin məbləği, həyata keçirilməsi üsulu, forması və dövriliyi tərəflərin razılığı əsasında lizinq müqaviləsi ilə müəyyənləşdirilir (MM-in 748.2-ci maddəsi; 748-10.2-ci maddəsi). Lizinq ödənişləri, bir qayda olaraq, pul formasında həyata keçirilir. Bununla yanaşı, lizinq ödənişləri ilə bağlı hesablaşmalar natura formasında da aparıla bilər. Natura formasında hesablaşma dedikdə, lizinq müqa- viləsinin obyekti olan əmlakın vasitəsilə istehsal olunan məhsulla aparılan hesablaşma başa düşülür. Bu zaman
512
məhsulun qiyməti tərəflərin razılığı ilə müəyyənləşdirilir və lizinq müqaviləsində qeyd edilir (MM-in 748-10.3- cü maddəsi). Qeyd etmək lazımdır ki, lizinq ödənişləri iki hissədən ibarətdir. Birinci hissəni əvəzi ödənilən xərclər (amorti- zasiya, sığorta və digər xərclər) təşkil edir. kinci hissə isə lizinq verənin gəlirlərindən ibarətdir ki, ona lizinq haqqı deyilir. Lizinq müqaviləsinin qiyməti bəzi müəlliflər tərəfindən mühüm şərt sayılır. § 4. Lizinq müqaviləsinin məzmunu 1. Lizinq verənin hüquq və vəzifələri Tərəflərin, yəni lizinq verən və lizinq alanın hüquq və vəzifələri lizinq müqaviləsinin məzmununu təşkil edir. Qanunun ayrıca maddəsi xüsusi olaraq lizinq müqaviləsi iştirakçılarının hüquq və vəzifələrinin tənzimlən- məsinə həsr edilmişdir (MM-in 748-1-ci maddəsi). Tərəflərin hüquq və vəzifələri MM-in digər maddələrində də nəzərdə tutula bilər. Lizinq verənin daşıdığı vəzifələrdən biri ondan ibarətdir ki, o, lizinqin obyekti olan əmlakı hazırlamalı və ya əldə etməlidir (MM-in 747.2-ci maddəsi). Lizinqin obyekti olan əmlakı ixtisaslaşdırılmış sənaye şirkətləri hazırlayır; belə şirkətlər, adətən, texniki və sənaye avadanlıqları, sənaye qurğuları və digər əşyalar istehsal edir. Onların lizinq verən rolunda çıxış etmələri mümkündür. Deməli, lizinq obyekti olan əmlakı lizinq verən rolunda çıxış edən istehsal şirkətləri hazırlamalıdır. Lizinq verən ya da lizinqin predmeti olan əmlakı əldə etməlidir. Əldə etmə dedikdə, əmlakın hər hansı mü- ə yyən satıcıdan satın alınması başa düşülür. Belə ki, lizinqin təşəbbüskarı olan gələjək istifadəçi, yəni lizinq alan lizinq verənə (məsələn, ixtisaslaşmış lizinq şirkətinə, banka və s.) onun üçün konkret əmlak əldə etmək və həmin əmlakı onun müvəqqəti istifadəsinə vermək xahişi ilə müraciət edir. Lizinq verən bu müraciətə əsasən li- zinq alanın göstərdiyi satıcı ilə alqı-satqı müqaviləsi bağlayır: bu müqavilədə lizinq verən alıcı rolunda çıxış edir. Alqı-satqı müqaviləsi bağlamaqla, lizinq verən əmlakın mülkiyyətçisi olur. Lakin öz mülkiyyətçi səlahiy- yətini o, yalnız əldə etdiyi əmlakı lizinq alanın müvəqqəti istifadəsinə verməklə həyata keçirə bilər. Lizinq verənin üzərinə həm də belə bir vəzifə düşür ki, o, lizinq obyekti olan əmlakı lizinq alana lizinq müqaviləsinin şərtlərinə və həmin əmlakın təyinatına uyğun vəziyyətdə təqdim etməlidir. Başqa sözlə de- sək, lizinqə verilən əmlak saz və istifadə üçün yararlı halda olmalıdır. Lizinq obyekti olan əmlak lizinq alana bilavasitə lizinq verən tərəfindən təqdim olunur. Qanunun ifadə etdi- yi göstərişdən belə nəticəyə gələ bilərik ki, satıcı əmlakı lizinq verənə verir (MM-in 748-6.1-ci maddəsi). Bun- dan sonra o da öz növbəsində əmlakı lizinq alana təqdim edir. Bununla yanaşı, lizinq müqaviləsində nəzərdə tu- tula bilər ki, əmlakı lizinq alana lizinq verən yox, satıcı təqdim etsin. Belə halda əmlakı lizinq alana satıcı (mal göndərən) verir. Məhz bu cəhət adi alqı-satqı müqaviləsini üçüncü şəxsin xeyrinə bağlanan müqaviləyə çevirir; lizinq alan isə üçüncü şəxs sayılır. Lizinq verən lizinqin obyekti olan əmlakı lizinq alanın müvəqqəti istifadəsinə verir. Belə halda o, həmin əm- laka mülkiyyət hüququnu itirmir, əksinə saxlayır. Ona görə ki, lizinq alana istifadəyə verilmiş lizinq obyekti li- zinq verənin mülkiyyətidir (MM-in 748-2.1-ci maddəsi). Beləliklə, lizinq obyekti olan əmlak lizinq alana veril- dikdən sonra lizinq verənin mülkiyyətində qalır. Mühasibat uçotu baxımından bu fakt lizinq verənin balansında olmaq kimi əks olunmalıdır. Amma lizinq müqaviləsində nəzərdə tutula bilər ki, lizinq obyekti olan əmlak li- zinq alanın balansında uçota alınsın (MM-in 748-3-cü maddəsi). Lizinq verən lizinqə verilən əmlakın pulunu ödəmək vəzifəsi də daşıyır. Belə vəzifə alqı-satqı müqavilə- sindən yaranır. Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, lizinq verən satıcı ilə alqı-satqı müqaviləsi bağlayır. Odur ki, o, alıcı qismində lizinq obyekti olan əmlakın pulunu ödəməlidir. Lizinq verənin üstünə, həm də belə bir vəzifə düşür ki, o, lizinq obyekti olan əmlakı əsaslı təmir etdirmə- lidir (MM-in 748-1.7-ci maddəsi). Bu vəzifə lizinq alana da həvalə oluna bilər. Əsaslı təmir lizinq obyekti olan ə mlakın əsas tərkib hissələrinin (detalların, konstruksiyaların, mexanizmlərin, aqreqatların və s.) dəyişdirilməsi- ni nəzərdə tutur. Ə gər lizinq müqaviləsində nəzərdə tutularsa, lizinq verən lizinq obyektini itirilmə (məhv olma), çatışmaz- lıq və ya zədələnmə risklərindən sığortalamaq kimi vəzifə də daşıyır (MM-in 748.2-ci maddəsi). Bunun üçün, yəni lizinq obyektini sığortalamaq üçün lizinq verən sığorta təşkilatı ilə sığorta müqaviləsi bağlamalıdır. Amma sığorta haqqını, yəni sığorta üçün ödənilən məbləği vermək vəzifəsi lizinq alanın üstünə düşür. Belə ki, həmin məbləğ lizinq ödənişlərinin ümumi məbləğinə daxildir (MM-in 748-11-ci maddəsi). Sığorta müddəti satıcı əmlakı lizinq verənə verdiyi andan başlayır, lizinq müqaviləsinin müddəti başa çatanadək davam edir. Bir qayda olaraq, sığortanın müddəti lizinq müqaviləsi ilə müəyyənləşdirilir (MM-in 748-6.3-cü maddəsi). Ə gər lizinq obyektini lizinq verən seçərsə, onda o, həmin obyektin lizinq müqaviləsində nəzərdə tutulan isti- fadə məqsədlərinə uyğun gəlməməsi ilə bağlı riskə görə məsuliyyət daşıyır (MM-in 748-7.3-cü maddəsi). Belə Yüklə 8,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|