Microsoft Word mulki huquq doc

 

508

qaldı Azərbaycan Respublikasına, qeyd etməliyik ki, bizim ölkəmizdə də 1994-cü ildə «Lizinq haqqında» qa-

nun qəbul olunmuşdu; indi həmin qanun qüvvədən düşmüşdür. Buna görə də lizinq münasibətləri əsasən Mülki 

Məcəllə ilə tənzimlənir; məcəllənin 38-ci fəslinə daxil olan maddələr (747-751-ci maddələr) lizinqi tənzimlə-

yir. 

§ 2. Lizinq müqaviləsinin anlayışı 

və xarakterik əlamətləri 

1. Lizinq müqaviləsinin hüquqi təbiəti 

barədə diskussiya 

Lizinq  müqaviləsinin  hüquqi  təbiəti  hüquq  ədəbiyyatı  səhifələrində  ən  çox  müzakirə  olunan  və  mübahisə 

predmetinə çevrilən məsələlərdən biridir. Mülki hüquq doktrinasında hal-hazırda bu, ən diskussiya doğuran mə-

sələlərdən biri kimi  qalır. Lizinq müqaviləsinin mülki-hüquqi müqavilələr sistemində tutduğu yer barədə dis-

kussiya bu gün də davam edir və indiyə kimi öz qəti həllini tapmamışdır. Bu, onunla izah edilir ki, lizinq mü-

qaviləsi özündə müxtəlif mülki-hüquqi müqavilələrin elementlərini birləşdirir və buna görə onun hüquqi 

təbiətini müəyyənləşdirmək çətin məsələyə çevrilir. 

Mülki hüquq ədəbiyyatında alimlər lizinq müqaviləsinin hüquqi təbiəti barədə bir-birindən fərqli, müxtəlif 

fikirlər söyləyirlər. Məsələn, Almaniya sivilistika doktrinasında lizinq müqaviləsi xüsusi növ nisyə alqı-satqı 

müqaviləsi kimi təsnif edilir. Fransa və Almaniya doktrinasında lizinq müqaviləsinin özündə tapşırıq müqavi-

ləsinin  elementlərini  birləşdirməsi  barədə  konsensiya  əsaslandırılır:  bu  konsepsiyaya  görə  lizinq  müqaviləsi 

ə

sasında  lizinq  alan  lizinq  verənə  onun  üçün  əmlak  əldə  edilməsi  barədə  tapşırıq  verir.  Bəzi  müəlliflərin 

fikrincə, lizinq müqaviləsi əmlak kirayə müqaviləsinin xüsusi növüdür. Müəlliflərdən M. . Leşenko göstərir 

ki, lizinq müqaviləsi əmtəə kredit müqaviləsidir; lizinq müqaviləsinə görə, lizinq verən lizinq alana istifadə 

üçün əmlak (avadanlıq, maşın, gəmi və s.), yəni əmtəə krediti verir. Lizinq müqaviləsini mülki-hüquqi müqavi-

lənin müstəqil növü (tipi) hesab edən müəlliflərə də təsadüf olunur; onlar lizinq müqaviləsini müstəqil mülki-

hüquqi müqavilə kimi tanıyırlar. Bəzi alimlərə görə lizinq müqaviləsi xüsusi növ müqavilə (sui generis) olub, 

özündə  bir  neçə  müqavilənin  elementini  birləşdirir.  Fransa  hüquq  doktrinasında  lizinq  müqaviləsini  üçüncü 

şə

xsin xeyrinə bağlanan müqavilə hesab edən əsaslandırılmış konsepsiya mövcuddur. Bəzi müəlliflər isə he-

sab edirlər ki, lizinq müqaviləsi icarə müqaviləsinin ayrıca növüdür.  

Bizim fikrimizjə, lizinq müqaviləsini icarə müqaviləsinin ayrıca növü kimi tanıyan müəlliflərin mövqeyi 

həqiqətə daha yaxındır. Belə ki, lizinq müqaviləsinə görə əmlak lizinq verən tərəfindən lizinq alanın müvəqqəti, 

müddətli və əvəzli istifadəsinə verilir. Qeyd etməliyik ki, icarə müqaviləsinin də hüquqi məqsədi məhz bundan 

ibarətdir. O ki qaldı lizinq müqaviləsinin xarakterik əlamətlərinə (lizinq alanın istifadəsinə xüsusi olaraq onun 

müraciəti əsasında lizinq verən tərəfindən alınmış əmlakın verilməsi, istifadəyə verilmiş əmlakın lizinq alan tə-

rəfindən satın alınması və onun mülkiyyətinə keçməsi və s.), qeyd etmək lazımdır ki, onlar heç də məsələnin 

mahiyyətinə təsir göstərmir. Belə ki, lizinq müqaviləsi müstəqil müqavilə kimi yox, yalnız icarə müqaviləsi-

nin ayrıca növü kimi tanına bilər. Həmin xarakterik əlamətlər isə lizinq müqaviləsini icarə müqaviləsinin di-

gər növlərindən fərqləndirməyə imkan verir (bu əlamətlər barədə növbəti yarımbaşlıqda). 

Beləliklə,  lizinq  müqaviləsi  icarə  müqaviləsinin  ayrıca  növüdür.  Bəzi  xarici  ölkələrin,  məsələn,  RF-in 

qanunvericiliyi məsələyə məhz bu cür yanaşır. Belə ki, lizinq müqaviləsi dedikdə, maliyyə icarə müqaviləsi ba-

ş

a düşülür (RF MM-in 665-ci maddəsi). Bu ölkənin qanunvericiliyində maliyyə icarəsi və lizinq eynimənalı an-

layışlar kimi işlədilir. Belçika qanunvericiliyi də lizinqi (leasing) icarə ilə eyniləşdirir.  

Bəzən  lizinq  müqaviləsi  «kredit-icarə  müqaviləsi»  kimi  müəyyənləşdirilir.  Fransa  qanunvericiliyinə  görə 

«kredit-icarə müqaviləsi» özündə həm əmlak kirayəsi müqaviləsinin, həm də kredit müqaviləsinin elementlərini 

birləşdirir və lizinq müqaviləsinin spesifik növü sayılır.  

Kvebekin Mülki Məcəlləsi lizinq müqaviləsini mülki-hüquqi müqavilənin ayrıca və müstəqil növü kimi nə-

zərdə tutur; məcəllənin üçüncü fəsli bu müqavilənin tənzimlənməsinə həsr olunmuşdur.  

2. Lizinq müqaviləsinin anlayışı və xarakterik əlamətləri    

Lizinq müqaviləsinin leqal anlayışı MM-in 747.1-ci maddəsində verilmişdir.  Bu anlayışda lizinq müqavilə-

sinin hüquqi xarakterini müəyyənləşdirməyə imkan verən cəhətlər nəzərdə tutulmuşdur.  

Lizinq müqaviləsinə görə, bir tərəf (lizinq verən) müəyyən əşyanı müqavilə ilə şərtləşdirilmiş müəyyən 

haqla, müəyyən müddətə və digər şərtlərlə (lizinq alana əşyanı satın almaq hüququnun verilməsi barədə 

şə

rt də daxil olmaqla) digər tərəfin (lizinq alanın) istifadəsinə verməyi, lizinq alan isə vaxtaşırı haqq ödə-

məyi öhdəsinə götürür. 

Anlayışdan görürük ki, əşyanı lizinq alanın istifadəsinə lizinq verən müəyyənləşdirilmiş haqq müqabilində 

verir. Başqa sözlə desək, əşyadan istifadə etməyə görə lizinq alan lizinq verənə haqq ödəməyi öhdəsinə götürür. 

Odur ki, lizinq müqaviləsi əvəzli müqavilədir.  

---