Microsoft Word Munasib?tl?rin balaslasd?r?lmas? I cild doc
Yüklə 4,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
83 dövlətə, təşkilata olan münasibətdə üçüncü, dördüncü və digər tərəflərin bitərəf qalması da mühüm təsir göstərir. Bu bitərəflik münaqişəli, mübahisəli tərəflər arasında həm geosiyasi tarazlıq yaradır, həm də tərəfləri bir-birindən nisbətən uzaq saxlayaraq, onların kəskin şəkildə qarşıdurmasına imkan vermir. Bu, xüsusilə regional məsələlərdə daha çox əhəmiyyət kəsb edir. Məsələn, Avropa bir çox məsələlərdə ABŞ və Rusiya arasında tarazlığın qorunması üçün bitərəflik nümayiş etdirir. Azərbaycan iki
dövlət arasında olan münasibətlərin gərginləşməsi zamanı bitərəflik, qarışmamaq prinsipini əsas götürür. Bitərflik münaqişə tərəflərinin sayının artmasının qarşısını da alır. Bitərəflik silahlı qarşıdurmalarda, iqtisadi böhranlarda və etnik münaqişələrdə də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bitərəflik sayəsində ölkə ərazisi münaqişədə olan tərəflər üçün hərbi məqsədlərlə istifadə üçün açıq olmur ki, bu da müharibə miqyasını azalda bilir, strateji hücum nöqtələrinin, hədəflərin sayını azaldır. Bitərəflik bitərəf qalan ölkənin resurslarından istifadədə imkanları azaldır. Bitərəflik eyni zamanda münaqişə, müharibə trayektoriyasının, axınının qarşısını almaqda və coğrafi genişlənmədə imkan verməməkdə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bitərəflik bloklara qoşulmamaq kimi məsələləri zəruri edir ki, bu da hərbi ittifaqların miqyasının genişlənməsinə imkan vermir. İki hərbi blok arasında üçüncü və ya daha çox tərəfin bloklara qoşulmamaq siyasəti hərbi blokların üz-üzə gəlməsinin qarşısını alır və onlar arasında tarazlaşdırılmış, bitərəfləşdirilmiş zonalar yaradır. Tədqiqatın əsas məqsədi bu istiqamətdə mövcud olan və müəyyən qədər əldə olunan bilikləri təkmilləşdirməklə, nəzəriyyələri öyrənməklə (baza biliklər, nəzəriyyələr üzərinə yeni biliklərin, yeni yanaşmaların, başqa nəzəriyyələrin əlavə edilməsi) yeni nəzəri istiqamətləri üzə çıxarmaqdan ibarətdir. Onu da qəbul etmək lazımdır ki, yaradıcılıq sonsuzdur. Bir tədqiqatçı kimi hesab edirəm ki, yeni nəzəri istiqamətlər dünyada qlobal sülhün qorunmasına kiçicik də olsa öz
84 töhfələrini verə biləcəkdir. Belə bir prinsipdən çıxış etmək olar ki, hər bir nəzəri istiqamət təcrübələr zamanı icra qaydalarının yaranmasında bu və ya digər formada, səviyyədə istifadə edilə bilər. Hörmətli oxucular, qeyd edildiyi kimi, sizlərə təqdim olunan bu əsər daha çox fəlsəfi kateqoriyalar əsasında izah edilir, forma və məzmun, eləcə də mahiyyətin dərk edilməsi üçün tədqiqat imkanlarından maksimum istifadə edilməyə çalışılır. Balanslaşdırma analayışının fəlsəfi kateqoriyalara əsasən izahı balanslaşdırmanın nəticələrinin mahiyyətinin, mənasının yaxşı başa düşülməsinə imkan verə bilər. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, tarazlaşdırmanı kəskin şəkildə pozan insanlar radikal təbiətlidirlər və maraqların sərhədlərini dərk edə bilməyən və ya bilmək istəməyən tərəflərdir. Diktatorların fəaliyyətini buna misal çəkmək olar. Tarazlıq bütün filosofları düşündürüb. Aristotel dövlət quruluşu ideyalarında, haki- miyyətlə vətəndaşlar arasında münasibətlərdə tarazlıq prin- sipini, maraqların təmin olunması ideyasını məqbul hesab edib və ideyaları əldə rəhbər tutub. Münasibətlərin balanslaş- dırılması prinsipi elə məhz insanların öz həyatlarında xoşbəxtliyə nail olmaları məqsədləri üçün müəyyən edilir, tətbiq olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, xalqların çoxluğu mədəniyyətin rəngarəngliyi, mədəniyyətin rəngarəngliyi ruhun zənginliyidir. Tarazlıq insanların ruhuna bağlıdır. Ruh hərəkətin forma və məzmununu müəyyən edir. Əxlaq insanları islah edir, tərbiyyələndirir, davranışlarını müəyyən edir. Gözəllik zövqü incələşdirir. İnsanların tarazlı (liberal, mülayim) xarakteri onların etik və estetik baxışları ilə müəyyən edilir. Yəni insanlar təsir etdikləri əşyalar üzərində etika və estetika (əxlaqla gözəlliyin birləşməsi) amilini əsas götürərlərsə, tarazlıq yarana bilər. Mövcud olanları normalara uyğun şəkildə qəbul etmək və razılıq bildirmək, mövcud olanla, əldə 85 edilənlərlə barışmaq, kifayətlənmək əxlaq qaydalarıdırsa, vasitələrə zövqlə yanaşmaq isə estetika qaydalarıdır. Mən bir yaradıcı olaraq bütün dünyada sülh istəyirəm, sülh bəşəriyyəti xilas
edən əsas
prosesdir. Rəngarənglik, çoxçalarlıq, zənginlik insanlar üçündür, insanların rifahına xidmət edir. Hesab edirəm ki, istedadlar və biliklər, bacarıqlar dünya sülhününü qorunub saxlanılmasına səfərbər olunmalıdır. Bu, məsuliyyət, həm də öhdəlikdir. Tədqiqat zamanı fikirin əyani olaraq daha da dərk edilməsi üçün müəyyən modellərdən, kompleks xarakter daşıyan ifadə üsullarından da istifadə etmək məqsədəuyğun hesab edilmişdir. Model-siyasi modellər-tamın və tərkib hissələrin, birləşməsi və ayrılması zamanı təfəkkürdə yaranan çətinlikləri aradan qaldırmaqda istifadə edilə bilər. Modellərin tətbiqində riyazi üsullardan da istifadə edilə bilər. Riyaziyyatda, mexanikada, digər dəqiq elemlərdə ədədi bərabərlik işarəsi (=) var. Münasibətlərin bərabərliyi isə burada təsvir olunan modellərdə “dalğalı bərabərlik” işarəsi ilə verilir. Dövlətlər daxilində və beynəlxalq münasibətlərin balanslaşdırılması və sülh
istiqamətində tədqiqatlarda münasibət, balanslaşdırma və sülh anlayışları vəhdət olaraq ictimai əhəmiyyət kəsb edir. Anlayışların vəhdəti və bu vəhdətdən əmələ gələn məzmunda bir ideallıq var. Məlumdur ki, ideal münasibətlər daima sabitliyə və dinamik inkişafa əsaslanan prinsiplərə söykənir. İdeallıq əksər filosofları, saf ruhlu yaradıcı və qurucu şəxsləri düşündürüb. Nəzərə almaq lazımdır ki, ideal cəmiyyət daha çox özündə müxtəlif rəngarənglikləri cəmləşdirməklə, həm də ortalıq, sabit və sakit vəziyyətləri əks etdirən xüsusiyyətlərə malik ola bilər. Bu gün hesab etmək olar ki, ideallıq nisbi bir anlayışdır və çox yüksəkliyə, aliliyə və ucalığa xas olduğundan əlçatmazlığı özündə ehtiva etdirir. Lakin buna baxmayaraq, cəmiyyətlər zamana müvafiq olaraq inkişaf yolunda pillə-pillə ideallığın müəyyən elementlərini özündə cəmləşdirir. Dünyada, eləcə də Yüklə 4,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|