75
dininə sitayiş edir ki, bu da inteqrasiya faktorlarından biridir. Digər amillərə isə, tarixi
adətləri, mədəniyyəti göstərmək olar. Bundan başqa qeyd etmək lazımdır ki, rus-
azərbaycan ticari-iqtisadi münasibətlərinin, daşımaların əsas hissəsi Dağıstan
ə
razisindən həyata keçirilir, beynəlxalq əhəmiyyətli avtomobil və dəmir yollarından
istifadə edilir, Bakı-Novorossiysk kəməri ilə neftin tranziti həyata keçirilir. Beləliklə,
Azərbaycanla dağıstan sərhəddində azad ticarət zonasının yaradılması böyük
ə
həmiyyət kəsb edə bilər.
Azad ticarət zonasının yaradılması Naxçıvan MR ilə Türkiyə Respublikası
sərhəddində də baş tuta bilər. Muxtar respublikanın Ermənistan tərəfindən blokada
şə
raitində saxlanması, daim müharibə təhlükəsi, ölkənin əsas ərazisindən təcrid
edilməsi burada güclü iqtisadiyyatın yaradılmasını və muxtar respublikanın
müdafiəqabiliyyətinin artırılması qaçılmazdır. Naxçıvanda bazar iqtisadiyyatı
prinsiplərinin bərqarar olması, təsərrüfat həyatının canlanması Azad qtisadi
Zonaların yaradılması ilə həyata keçə bilər. Muxtar respublikan ərazisində mərmər,
duz, dolomit, tikinti materialları, mineral sular ehtiyatlarının zənginliyi iqtisadiyyatın
inkişafında böyük rol oynaya bilər. Bu əraziyə investisiyaların axınını isə azad
iqtisadi zonaların yaradılması ilə cəlb etmək olar. Naxçıvan iqtisadiyyatının və
ə
halisinin ağır vəziyyəti fonunda A Z-in yaradılma məqsədlərindən biri kimi daxili
bazarın yüksək keyfiyyətli məhsullarla doldurul-masını nəzərə alaraq, bu sahədə ilk
növbədə Azərbaycanın Dövlət Neft Fondunun
ehtiyatlarından istifadə etmək mümkündür. Həmçinin bu ərazinin yüksək səviyyədə
idarə edilməsi, zonanın inkişaf etdirilməsi üçün səhmdar cəmiyyətin təşkili də fayda
verə bilər. Bu zaman əhalinin pul vəsaitlərinin neft kontraktlarından fərqli olaraq
uzunmüddətli layihələrdə iştirakı təmin edilə bilər. Bundan başqa, ölkənin bu
ə
razisində A Z-in yaradılması üçün böyük imkanlar vardır: investisiya mühiti,
istismara verilmiş yeni beynəlxalq aeroport, elm, mədəniyyət, sənayenin inkişafına
təkan verəcək digər imkanlar və s.
Xüsusi iqtisadi zonaların yaradılmasında məqsəd ölkə iqtisadiyyatının prioritet
sahələrinin inkişafının sürətləndirilməsi, yerli və xarici investisiyaların cəlb
edilməsinə daha əlverişli şəraitin yaradılması, yüksək texnoloji sahələrin inkişafının,
76
rəqabətqabiliyyətli,
səmərəli
istehsal
və
xidmət
sahələrinin
təşkilinin
dəstəklənməsidir.
Hazırda dünyanın 100-dən çox ölkəsində 1000-dən artıq xüsusi iqtisadi zona
fəaliyyət göstərir. Onların 500-ə yaxını Asiya və Sakit Okean regionunda, 200-dən
çoxu Amerika qitəsi ölkələrində, 200-dən çoxu Yaxın Şərq və Afrika ölkələrində,
100-dən çoxu isə Avropada yerləşir.
Azərbaycanda da sahibkarlığın inkişafının yeni təşkilati-iqtisadi modellərinin -
xüsusi iqtisadi zonaların, sənaye şəhərciyinin və biznes inkubatorların tətbiqi
sahəsində müvafiq işlər aparılır. Yerli və xarici investisiyaların ölkə iqtisadiyyatının
inkişafına cəlb edilməsi, investisiya mühitinin daha da yaxşılaşdırılıması, yeni
rəqabətqabiliyyətli və səmərəli istehsal və xidmət sahələrinin təşkilinin dəstəklənməsi
məqsədilə Azərbaycanda xüsusi iqtisadi zonaların yaradılması sahəsində mühüm işlər
görülmüşdür. Belə ki, ən yaxşı beynəlxalq təcrübə öyrənilmiş, təhlillər aparılmış və
onun ölkəmizdə tətbiqi üçün ilk olaraq normativ hüquqi bazanın formalaşdırılması
istiqamətində zəruri tədbirlər həyata keçirilmişdir.
"Xüsusi iqtisadi zonalar haqqında" Azərbaycan Respublikasının 2009-cu il 14
aprel tarixli Qanunu qüvvəyə minmiş və bu qanunun tətbiqi ilə bağlı Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti tərəfindən 2009-cu il 3 iyun tarixli Fərman imzalanmışdır.
Fərmanda ölkədə xüsusi iqtisadi zonaların yaradılması və fəaliyyəti ilə əlaqədar
dövlət siyasətinin Azərbaycan Respublikası qtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi
tərəfindən həyata keçirilməsi müəyyən edilmişdir. Eyni zamanda, qeyd olunan
Fərmanın icrasını təmin etmək məqsədilə Nazirlər Kabinetinin 2009-cu il 16 iyun
tarixli Sərəncamında qtisadi nkişaf Nazirliyinə mühüm tapşırıqlar verilmişdir.
Qanunda göstərilir ki, xüsusi iqtisadi zonanın yaradılmasının məqsədi xüsusi
hüquqi rejimin və müasir texnologiyaların tətbiqi əsasında rəqabət qabiliyyətli yeni
istehsal və xidmət sahələrinin təskili yolu ilə Azərbaycan Respublikasında
sahibkarlığın və bütövlükdə iqtisadiyyatın inkisafını sürətləndirməkdir.
Xüsusi iqtisadi zonada fəaliyyət göstərmək üçün hüquqi və fiziki səxslər
səlahiyyətli orqan tərəfindən təsdiq edilmis formada operatorla niyyət sazisi
bağlamalı və xüsusi iqtisadi zonanın administrasiyasında "Xüsusi iqtisadi zonalar
77
haqqında" Qanunla müəyyən edilmis qaydada qeydiyyatdan keçib, xüsusi iqtisadi
zonanın qeydiyyat səhadətnaməsini almalıdırlar. Səhmləri və ya payları 100 (yüz)
faiz dövlətə məxsus olan hüquqi səxslər xüsusi iqtisadi zonanın rezidenti kimi
qeydiyyatdan keçə
bilməzlər.
Hüquqi və fiziki səxslər operatorla niyyət sazisini bağladıqdan sonra xüsusi
iqtisadi zonanın administrasiyasına qeydiyyatdan keçmək üçün ərizə və ona əlavə
edilən sənədləri təqdim etməlidirlər. Ərizə və ona əlavə edilən sənədlər
qanunvericiliklə müəyyən edilmis qaydada operator vasitəsilə də təqdim oluna bilər.
Ə
rizənin forması və ona əlavə edilən sənədlərin siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti
orqanı tərəfindən müəyyən edilir.
Xüsusi iqtisadi zonanın administrasiyası 10 gün ərzində ərizəyə və ona əlavə
edilən sənədlərə baxır və qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olaraq müraciət edənə
xüsusi iqtisadi zonanın qeydiyyat səhadətnaməsini, yaxud qeydiyyata alınmaq üçün
imtinaya səbəb olmayan çatısmazlıqların aradan qaldırılması və ya qeydiyyata
alınmaqdan imtina (imtinaya səbəb olmus hallar göstərilməklə) barədə yazılı
məlumat verir.
Təqdim olunmus sənədlər Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına,
"Xüsusi iqtisadi zonalar haqqında" qanuna və digər qanunvericilik aktlarına zidd
olduqda qeydiyyata almaqdan imtina edilir. Imtina ilə əlaqədar yuxarı orqana və ya
məhkəməyə sikayət verilə bilər.
Təqdim edilmis sənədlərdə dövlət qeydiyyatına alınması üçün imtinaya səbəb
olmayan çatısmazlıqlar askar edildikdə, xüsusi iqtisadi zonanın administrasiyası
həmin sənədləri müraciət etmis səxsə bu çatısmazlıqların aradan qaldırılması üçün
qaytarır. Imtinaya səbəb olmayan bütün çatısmazlıqlar askar edilməli və aradan
qaldırılması üçün müraciət edənə təqdim edilməlidir.
Hüquqi və fiziki səxslər xüsusi iqtisadi zonanın qeydiyyat səhadətnaməsini
aldığı gündən xüsusi iqtisadi zonanın rezidenti hesab edilir.
Xüsusi iqtisadi zonanın rezidentləri qeydiyyat səhadətnaməsini aldıqdan sonra
"Xüsusi iqtisadi zonalar haqqında" qanunla müəyyən edilmis qaydada sahibkarlıq
Dostları ilə paylaş: |