Microsoft Word neft mehsul emali docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
14
Neftlərin molekul kütlələri çox geniş intervalda, əsasən 220-300 arasında dəyişir. Neft fraksiyasının qaynama temperaturu artdıqca, onların molekul kütləsi də artır. Neft və neft məhsullarının alışma, alovlanma və öz-özünə alovlanma temperaturlarını təyin etməklə, onun yanğına qarşı təhlükəsizliyi təmin edilir. Neft və neft məhsullarının buxarlarına kənardan od mənbəyi yaxınlaşdırdıqda sönməyən alov əmələ gəlirsə, həmin minimal temperatura – alovlanma temperaturu deyilir. Ağır neft məhsullarının öz-özünə alovlanma temperaturu yüngül neft məhsullarınkına nisbətən aşağı olur. Benzinin öz-özünə alovlanma temperaturu 500 0 C olduğu halda, yağların öz-özünə alovlanma temperaturu 300 0 C olur. Buna səbəb, yüksək molekullu karbohidrogenlərin kiçik molekullu karbohidrogenlərə nisbətən asan oksidləşməsidir. Neft məhsullarının tərkibi haqqında qısa müddətdə fikir söyləmək və onların istehsalı zamanı keyfiyyətinə nəzarət etmək üçün, çox zaman şüasındırma əmsalı, molekulyar refraksiya və refraksiya intersepti kimi optik xassələrdən istifadə olunur. Neftin optik xassələrini şüasındırma əmsalı, molekulyar refraksiya və refraksiya intersepti kimi fiziki kəmiyyətlər müəyyən edir. Ş üasındırma əmsalı – istər fərdi birləşmələr və istərsə də çoxsaylı müxtəlif birləşmələrdən ibarət neft məhsullarının molekul kütləsinin hesablanması, eyni zamanda ağır neft məhsullarının struktur-qrup analizi və başqa məsələlər üçün çox vacib göstəricidir. Şüasındırma əmsalı təcrübənin aparıldığı temperaturdan və işıq şüasının dalğa uzunluğundan asılıdır. Neft və neft məhsullarının şüasındırma əmsalına temperaturdan başqa molekul kütləsi, kimyəvi və fraksiya tərkibinin də təsiri vardır. Karbohidrogenlər qarışığının şüasındırma əmsalı additiv xarakterlidir. Bundan istifadə edərək qarışıqda olan hər bir karbohidrogenin miqdarını müəyyən etmək olur. 15
Karbohidrogenlərin xüsusi dispersiyası da additiv kəmiyyətdir. Buna əsasən benzinin tərkibində olan aromatik karbohidrogenlər müəyyən edilir. Müxtəlif karbohidrogenlər üçün xüsusi dispersiyanın qiymətləri cədvəl 1.2-də verilmişdir. Cədvəl 1.2 Karbohidrogenlərin xüsusi dispersiyası Kabohidrogenlər Xüsusi dispersiya qiyməti Doymuş karbohidrogenlər Aromatiklər Benzol
Toluol Etilbenzol, kselollar Monotsiklik Politisik (yüksək temperaturda qaynayan) 90
184,9 179,2
200-ə qədər 465-ə qədər
çox komponentli sistem olduğuna görə onların fərdi birləşmələr kimi dəqiq kristallaşma, bulanma və donma temperaturları olmur. Göstərilən kəmiyyətlərin təyini neft və neft məhsulları üçün vacibdir. Neft məhsullarının soyuq şəraitdə istismarı zamanı onun tərkibində olan fərdi birləşmələrin xüsusilə, n-parafin karbohidrogenlərinin kristallarının çökmək və yaxud sistemdə molekulüstü faza quruluşunun əmələ gətirməsi çox təhlükəlidir. Belə ki, sürtkü yağlarının və yanacaqların soyuq şəraitdə istismarı zamanı əmələ gələn çöküntü borularda tıxacların əmələ gəlməsinə və eləcə də süzgəclərin tutulmasına səbəb ola bilər. Bu isə mühərrikin sıradan çıxmasına gətirib çıxarır. Karbohidrogenlərin molekul kütləsi və qaynama temperaturu artdıqca, bir qayda olaraq onların kristallaşma temperaturu da artır. Neft məhsullarında karbohidrogenlərin çökmə sürəti kristal mərkəzlərinin yaranması və sistemi əhatə etmə sürətindən asılıdır. Karbohidrogenlərin, xüsusilə normal quruluşlu 16
parafinlərin molekul kütləsi artdıqca, onların müəyyən temperaturda kristal mərkəzləri yaratmaq qabiliyyəti də artır. Kristallaşmaya sistemin özlülüyünün, fraksiya tərkibinin (kristalları həll edə bilər), səthi aktiv maddələrin, eləcə də başqa qarışıqların soyudulma sürətinin və.s kimi amillərin də təsiri vardır. Neft məhsulları öz mütəhərrikliyini itirən temperatura qədər (həmin temperaturdan yüksək temperaturda) artıq parafinlər kristallaşmış olur. Deməli, hələ donma temperaturuna qədər əmələ gəlmiş kristallar əvvəldə qeyd olunduğu kimi, yanacaq süzgəclərini tuta və eyni zamanda yanacaq borularında tıxaclar ə mələ gətirə bilər. Buna görə də neft məhsullarının, xüsusilə yanacaq və yağların donma temperaturları ilə yanaşı, onların kristallaşma temperaturları da təyin edilir. Müəyyən temperaturda neft məhsulunun kiçik kristallarının əmələ gəlməsi ilə bulanma müşahidə olunur. Həmin temperatura bulanma temperaturu deyilir. Bulanma temperaturu neft məhsullarının istismar keyfiyyətini göstərən sabitlərdən biridir. Bulanma temperaturu gözlə və ya optik üsullarla təyin edilir. Göründüyü kimi neft çox mürəkkəb quruluşa malik təbii məhsuldur. Onun emalı çox
ş axəlidir. Neftin fiziki
və kimyəvi
xassələrini dəqiq
müəyyənləşdirmədən onu emala hazırlamaq mümkün deyil. Eyni zamanda emal zamanı ətraf mühitə atılan tullantıların xassələrini öyrənmədən göstərdikləri neqativ təsirləri qiymətləndirmək mümkün olmur.
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|