Microsoft Word neft mehsul emali docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2. Ətraf mühiti neft karbohidrogenl əri il ə çirkl əndir ən m ənb əl ər
17
Ə
yerlərdən birini tutur. Praktiki olaraq neft sənayesinin əsas obyektləri – neftin çıxarılması, nəqli, onun emalı, emaldan alınmış məhsulların istifadəçiyə çatdırılması prosesləri ətraf mühiti çirkləndirən potensial mənbələrdir. Bir ildə çıxarılan neftin ümumi miqdarının 2-3% itkiyə gedir, bu itkinin 0,23%-i isə Dünya okeanına daxil olaraq okean sularını çirkləndirir. Neftçıxarma rayonlarında torpağın və suyun neftlə çirklənməsinin əsas səbəbləri aşaöıdakılardır: Neftin çıxarılmasında köhnə texnologiyaların tətbiqi: istifadə olunan avadanlıqların ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısını ala bilməməsi; neft mədənlərində quyuların qazılması zamanı quyu daxili kollektorların hermetliyinin pozulması, neftin nəqli zamanı boru kəmərlərində baş verən qəzalar. Bundan əlavə neft quyularının qazılması zamanı ətraf mühit buruqlarda olan cihazların normal işləməməsi səbəbindən (quyudaxili təzyiqin nizamlanması) işlənmiş məhlulların (gilli məhlul) ətrafa atılması səbəbindən çirklənir. Çıxarılma ərazisindən, neft və neft məhsulları emal sənaye müəssisələrinə magistral boru kəmərləri vasitəsilə nəql edilir. Xüsusi diqqət çəkən belə borularda baş verən qəzalar zamanı ətraf mühitdə, xüsusən də biogesenozlarda böyük dəyişiklər baş vermişdir. Çaylardan, kanallardan, göl və su ambarlarından neft boru xəttləri keçdikdə qəza zamanı min tonlarla neft və neft məhsulları suları çirkləndirir. Qeyd etmək lazımdır ki, belə borularda baş verən qəzaların əsas səbəbi xəttlərin köhnəlməsidir, belə ki, boruların 48%-dən çoxunun işləmə müddəti 20 ildən artıq, yalnız 7%-in işləmə müddəti isə 10 ildən azdır [ 5, 7]. Neftin emal məhsulları saxlanılan müxtəlif ambarlar və emal müəssisələri su və qrunt sularının çirklənməsində mühüm rol oynayır. Neftin emalı zamanı ətraf mühiti çirkləndirən tullantılar qazlar, çirkab suları və texnoloji kollektorlardan axan sızmalardır. 18
Mütamadi sızmalar və qəzalar zamanı neft məhsullarının ətrafa dağılması nəticəsində neft emalı zavodlarının ərazilərindən və neft məhsulları saxlanılan anbarlardan süzülən neft məhsulları yeraltı suların və qruntların aerasiya zonasının səthlərində müxtəlif neft məhsullarının texnogen linzalarının formalaşmasına səbəb olur.
Öz təsərrüfat fəaliyyətində neft məhsullarından istifadə edən sənaye müəssisələri, avtomobil və dəmir yolu nəqliyyatları da ətraf mühiti karbohidrogen tullantılarla çirkləndirən mənbələrə aid edilir. Belə ki, atmosferə atılan zəhərli tullantıların 48%, çirkab suların 27%, bərk tullantıların 30% və istixana effekti yaradan qazların 70% yanacaq-energetika kompleksi müəsisələrinin payına düşür. Belə çirkab suların tərkibi isə müxtəlif kimyəvi maddələrlə zəngin olur. Bir çox ölkələrin neft emalı sənayesi daha az təhlükəli sənaye sahələrinə aid edilir. Birincisi – neft emalı müəsisələrində yüz illərlə toplanmış təcrübə ətraf mühitin ekoloji təhlükəsizliyini müasir sənaye texnologiyalarına nisbətən daha etibarlı təmin edər. kincisi – avropa ölkələrində bir çox neft emalı müəsisələri kənarda yerləşdirilmişdir ki, bu da ətraf mühitin mühafizəsində və qəzalar zamanı ə halinin ekoloji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında mühüm rol oynayır. Üçüncüsü – bu ölkələrdə neft emalı müəsisələri müasir tələblərə cavab verən avadanlıq və cihazlarla təmin olunmuşdur ki, fövqəladə hadisələrin yaranması riskini azaltmış olur [ 12, 15]. Eyni zamanda neft emalı müəsisələri daima genişlənir, kommunikasiya xəttləri sıxışdırılır, sənaye müəsisələri ilə yaşayış məntəqələri arasındakı məsafə daralır, istehsalda daha təhlükəli substansiyalardan istifadə edilir. Bu isə neft emalı müəsisələri daxilindəki qarşılıqlı əlaqələrin genişlənməsinə gərginliyin artması nəticəsində normal qəzaların baş verməsinə səbəb ola bilir. Avropa ölkələrindən fərqli olaraq Rusiya Federasiyasında vəziyyət ürəkaçan deyildir. Neft emalı müəsisələrinin texniki təchizatı köhnəlmişdir. Bəzi müəsisələrdə köhnəlmiş avadanlıqlar 80% təşkil edir. 1990-cı ildən sonra müasir avadanlıqlarla təchiz olunmuş neft emalı müəsisələri cəmi 4% təşkil edir. Emal 19
qurğularının işləmə müddəti qəbul olunmuş normativlərə nisbətən 2-2.5 dəfə artıq istismar edilmişdir. Avropa və Rusiyadan fərqli olaraq Respublikamızda “Qara şəhər” adlandırılan və Bakı şəhərinin demək olar ki, mərkəzindən keçən əsrlərlə inşa olunan neft emalı müəsisəsi şəhərdən kənara köçürülmüşdür. Bu müəsisənin ə trafında 35 min əhali yaşayırdı. Artıq “Qara şəhər” “Ağ şəhər”ə çevrilmişdir və bu ərazidə böyük abadlıq işləri aparılır. Lakin təəsüflə qeyd etmək lazımdır ki, hələlik Neft-yağ zavodunda köhnə texnologiyalar üstünlük təşkil edir, ətraf mühitin çirklənməsində bu müəssisənin rolu böyükdür [ 21, 29, 30]. Ə traf mühiti çirkləndirən neft emalı sənaye mənbələrini üç qrupa ayırırlar. Birinci qrupa mənbələrə texnoloji tullantılar yaradan proseslər aid edilir. bunlar katalitik krenkinq, sintetik yağlı turşuların istehsalı, elementer kükürdün istehsalı və başqaları aid edilir. Ikinci qrup mənbələrə texnoloji sexlərdə və köməkçi istehsalda istifadə olunan, konstruksiyasında nöqsanları olan müxtəlif avadanlıqlar aid edilir. bunlar ə traf mühiti toksiki maddələrlə çirkləndirən texnoloji qurğuların sobaları, nasos və kompressorlar. Məşəl qurğuları, neft və neft məhsulları saxlayan rezervuarlar, nefttutucuları, durulducu hovuzlar, şlamtoplayıcılar və s. aid edilir. Üçüncü qrupa maşın və aparatlara edilən xidmətin aşağı səviyyədə olması nəticəsində ətraf mühiti çirkləndirən mənbələr aid edilir. bu halda ətraf mühitin çirklənməsi, qəzaların baş verməsi yaxud işçilərin öz işlərinə məsuliyyətsiz yanaşması, səriştəsiz işçilərin fəaliyyəti ilə əlaqələndirilir. Bu qrupa işçilərin səhvi nəticəsində nümunələr götürülən zaman neft və neft məhsullarının ətrafa sızması, rezervuarların boşaldılması zamanı, aparat və kommunikasiya xətlərinin hermetliyinin pozulması, qurğuların təmirə hazırlanması zamanı neft məhsullarının kanalizasiya borularına axıdılması və başqa hallar aid edilir. Neft emalı və neft kimya müəsisələrinin ətraf mühitə etdikləri neqativ təsirlərin xüsusiyyəti təbii mühitin komponentləeinin tədricən çirklənməsinin nəticəsidir. Belə vəziyyətdə bu sənaye müəsisələrinin ətrafında olan ərazilər –
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|