Microsoft Word neft mehsul emali docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “NEFT M ƏHSULLARININ EMALI ZAMANI YARANAN EKOLOJ PROBLEML ƏR V Ə D ƏY ƏN Z ƏR ƏR N HESABLANMASI” mövzusunda
- Problemin öyr ənilm ə v əziyy əti
- Dissertasiya i şinin informasiya bazasını
- Magistr dissertasiya i şinin qurulu şu
74
8. Neft və neft məhsulları daşıyan boru kəmərlərində baş verə biləcək qəzaları müəyyən etmək və onu ləğv etmək üçün geoinformasiya texnologiyasının tətbiqi daha münasib hesab olunur.
75
Ə DƏB YYAT 1. A.M. Məhərrəmov, M. R.Bayramov “Neft kimyası və neft kimyəvi sintez” 587 səh. 2006-cı il 2. A.M. Məhərrəmov, R.A. Əhmədova, F.N. Əhmədova “Neftkimya və neft emalı” 658 səh. 2009-cu il 3. S.Ə.Novruzov “Ümumi kimya texnologiyası və sənaye ekologiyası” 384 səh. 1991-ci il 4. Q. .Səfərov, A.S.Məmmədov “Neft və qaz emalının texnologiyası” 464 səh, 2000-ci il 5. C.Mahmudov “Ekologiya” 320 səh, 2008-ci il 6. A.M. Məhərrəmov, M.R.Bayramov, .Q.Məmmədov “Ümumi kimya texnologiyası” 308 səh, 2011-ci il 7. N.A.Verdizadə, M.H. sgəndərov “Ekologiyanın əsasları və təbiətin mühafizəsi” 232 səh, 2008-ci il 8. M.Q.Məmmədli, “Neft-qaz emalının texnologiyası” 1964-cü il 9. B.C.Şıxəlizadə, Q. .Səfərov, R.M.Azəri “Neft və qaz kimyası” 1978-ci il 10. А.С. Ахметов “Технология глубной переработки нефти и газа” 672 с УФА
2002 год 11. А.С. Ахметов, М.Х. Ишмияров, А.П. Веревкин, Е.С. Докугаев, Ю .М.Малышев “Технология економика и автоматизатсия процессов переработки нефти и газа” 735 с, Москва,Химя 2005 год 12.C.M.Mahmudov “ stehsal sahələrinin texnologiyası və sənaye ekologiyası”, 2006-cı il 13. Q.Ş.Məmmədov “Ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsi”, 2005-ci il 14. A.S.Sadıqov, .B.Xəlilov “Ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsi”, 2004- cü il
15. Q.T.Mustafayev, E.Ə.Əlizadə “Ekologiya” 2001-ci il 16. T.S.Quliyev “Təbiətdən istifadənin və ətraf mühitin mühafizəsinin iqtisadiyyatı” 2005-ci il
76
17. A.M.Əzizov “Ekologiyanın əsasları” 1996-cı il 18. Ə.Ə.Məmmədov “Sənaye ekologiyası” 2004-cü il 19. Şövqi Göyçaylı “Təbiətdən istifadənin ekoloji əsasları” 2006-cı il 20. M.C. Atakişiyev “Təbiətdən istifadənin iqtisadiyyatı” 2004-cü il 21. Т.А. Акумова, В.В.Хеснин “Екология” Москва, 1998 Год 22. Ə.Ə.Əsgərov “Ətraf mühitin qotunması və təbii sərvətlərdən istifadə” 1983-cü il 23. Ə.Ə.Əsgərov “Təbii sərvətlərin mühafizəsi” 1983-cü il 24. H.Ə.Nəbiyev, H.A. Vəliyev “ Təbii sərvətlər və ekoloji mühit” 25. R.N.Nurəliyeva “Az-ərbaycanın yanacaq enerji kompleksinin inkişafının iqtisadi-ekoloji problemləri” 221 səh, 2010-cu il 26. “Azərbaycanınstatistikgösticiləri-2001” 2002-ciil 27.
“AzərbaycanDövlətNeft Ş irkətinin 1999-2001-ciillər üzrə
texnikiiqtisadigöstəricilərtoplusu” 1999-2002 28. Ş.Allahverdiyev, A. Əliyev “Faydalı qazıntılardansəmərəliistifadə və ə trafmühitinmühafizəsi” . (Azərbaycan XXI əsrin astanasında elmi praktiki konfransın materialları) I cild, 1997-ci il 29. N.Nəbiyev “ qtisadiyyat və ekologiya” (Azərbaycan XXI əsrin astanasında elmi praktiki konfransın materialları) II cild, 1998-ci il 30. “Respublika neft sənayesinin problemlərinin həlli yolları. Az NSETL -nin elmi əsərlər toplusu” 1997-ci il 31. M.Salmanov “Tətbiqi ekologiyanın əsasları” 1993-cü il 32. Ş. Əhmədov, N. Muradov “Ekologiya .Atmosferin çirklənməsi” 84 səh, 2008-ci il 33. N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova, Ə. .Babayev “ Mühəndis ekologiyası” 634 səh, 2012-ci il 34. N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova “Azərbaycanın ekoloji vəziyyətinin sağlamlaşdırılması” 91səh, 2008-ci il 35. В.И.Коробкин, Л.В.Переделский "Экология" Ростов, "Феникс", 575 стр
, 2003 год 77
36. Ə.M.Əzizova., X.B.Quliyeva “Qlobal istehlakın müasir durumu və onların mahiyyəti”, “Qloballaşma ilə əlaqədar FH qarşı mübarizənin müasir problemlərinin həlli” mövzusunda Beynəlxalq elmi-praktiki konfrans. Bakı, səh.184, 2012 37. X.B.Quliyeva “Ətraf mühitin çirklənməsindən dəyən zərərin iqtisadi göstəricilərinin təyini üsulları”. Coğrafiya: nəzəriyyə, praktika və innovasiyalar. Səh.614, Bakı, 2015 38. Б.М.Азизов, Х.Б.Кулиева «К методике проведения под спутниковых на земных эколого-географических исследований». Ekologiya, s.122, 2012
78
Neft və neft məhsullarının emalı zamanı yaranan karbohidrogenlərin ətraf mühitə neqativ təsirləri araşdırılmışdır. Müəyyən olunmuşdur ki, ətraf mühitə atılan və tərkibində SO 2 olan tullantı qazları təmizləmək üçün istifadə olunan təmizləmə üsullarından ən effektlisi əhəng və pirolyuzit üsullarıdır. Eyni zamanda tullantıların ətraf mühitə vurduğu iqtisadi zərər hesablanmışdır. Bu zaman “Azərneftyağ” və “Azərneftyanacaq” zavodlarının göstəricilərindən istifadə edilmişdir.
79
PROBLEMLƏR VƏ DƏYƏN ZƏRƏR N HESABLANMASI” mövzusunda magistr dissertasiyasının REFERATI
ölkədir. Respublikanın sosial-iqtisadi inkişafında neft müstəsna rol oynayır. Uzun illər mütərəqqi texnologiyanın olmaması və neftə olan tələbatın artması ıtraf mühitin həddən artıq çirklənməsinə səbəb olmuşdur. XXI əsrdə baş verən elmi-texniki tərəqqi, məhsuldar qüvvələrin sürətlə inkişafı, istehsalın və əhalinin böyük şəhərlərdə məskunlaşması müsbət nəticələrlə yanaşı kəskin neqativ nəticələrdə doğurmuşdur. Bu gün ölkənin neft emalı müəssisələrin qarşısında duran başlıca vəzifə son illərdə qazanılmış uğurları möhkəmləndirmək, iqtisadiyyatın və əhalinin neft məhsullarına olan tələbatını ödəmək və eyni zamanda ətraf mühiti neft və neft emal məhsulları tullantılarından mühafizə etməkdən ibarətdir. Məlum olduğu kimi Azərbaycan neftinin tərkibində kükürdün miqdarı çoxdur. Emal zamanı yaranan tullantı qazların tərkibi hidrogen-sulfid və kükürd 4- oksidlə zəngin olur. Belə tərkibli tullantılar ətraf mühitdə böyük neqativ təsirlər yaradırlar. Müasir dövrün ən aktual problemlərindən biri də ətraf mühitin mühafizəsinin təmin olunmasıdır. Odur ki, müxtəlif texnoloji qurğuları olan, yüksək keyfiyyətli məhsullar istehsal edən müasir neft emalı sənaye müəssisələrinin ətraf mühitə etdikləri neqativ təsirlərin azaldılması üçün aparılan araşdırmalar və tədqiqat işləri magistr dissertasiya işinin mövzusunun aktuallığını bir daha təsdiq edir.
neqativ təsirlərin azaldılması Azərbaycanda həmişə diqqət mərkəzində olmuşdur. Bu problemin tədqiqi ilə ölkəmizin görkəmli alimlərindən N.A.Verdizadə, M.H. sgəndərov, B.C.Şıxəlizadə, A.C.Əhmədov, M.C.Atakişiyev, R.N.Nurəliyeva, A.S.Sadıqov, .B.Xəlilov, Ə. .Babayev və başqaları məşğul olmuşlar.
80
Tədqiqat mövzusunun bəzi problemləri T.A.Akimova, B.B.Xeskin, M.X. şmiyarov, A.P.Verevkin, Y.M.Malışev, V. .Karovkin, L.V.Peredelskiy və başqaları da araşdırmışlar. Mövcud ədəbiyyatlarda göstərilən araşdırmaların nəticələrini azaltmadan aparılan tədqiqat işində ətraf mühitə edilən neqativ təsirlərin azaldılması üçün tələb olunan işlərin müəyyən hissəsi yerinə yetirilmiş, eyni zamanda neft məhsullarının emalı prosesində yaranan tullantıların ətraf mühitə vurduğu iqtisadi zərər hesablanmışdır. ş
məhsullarının emalı prosesində yaranan tullantı qazların ətraf mühitə göstərdikləri neqativ təsirləri azaltmaq, elmi cəhətdən əsaslandırılmış təkliflər işləyib hazırlamaqdan ibarətdir. Magistr dissertasiya işində qarşıya qoyulmuş məqsədə nail olmaq üçün aşağıdakı məsələlərin həll edilməsi nəzərdə tutulmuşdur: ─ Ətraf mühitin neft karbohidrogenləri ilə çirklənməsi probleminin müasir vəziyyətini araşdırmaq; ─ Azərbaycan neftinin tərkibi, fiziki və kimyəvi xassələrini araşdırmaq; ─ Neft karbohidrogenləri ilə ətraf mühitin komponentləri arasında baş verən kimyəvi və biokimyəsi prosesləri araşdırmaq; ─ Neft, neft emal məhsullarının və onların tullantılarının torpağa, su hövzələrinə göstərdikləri neqativ təsirləri araşdırmaq və neqativ təsirlərin azaldılması üçün tədbirlərin görülməsi; ─ Neft məhsullarının emal zamanı yaranan tullantı qazların ətraf mühitə göstərdikləri neqativ təsirləri azaltmaq məqsədilə təmizləyici qurğuların işinin təkmilləşdirilməsi; ─ Neft məhsullarının emalı prosesində yaranan tullantıların ətraf mühitə vurduğu iqtisadi zərərin hesablanması. Tədqiqat obyekti kimi ətraf mühiti neftin emal məhsullarının tullantıları ilə çirkləndirən neft emalı sənaye müəssisələrinin göstəricilərinə istinad edilmişdir. 81
ölkələrin ekoloq və kimyaçı alimlərin nəzəri-təcrübi elmi əsərləri, ətraf mühitin mühafizəsinə aid Respublika Prezidentinin fərman və sərəncamları, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qəbul etdiyi qanunlar əsas götürülmüşdür. Tədqiqat işi müvafiq statistik, iqtisadi-riyazi modellərdən və üsullardan istifadə edilməklə təhlil, araşdırma metodları əsasında yerinə yetirilmişdir.
Zavodu (NEZ), "Azərneftyanacaq" Neft Emalı Zavodunun statistik göstəriciləri, müvafiq ədəbiyyatlar təşkil etmişdir.
- Neft məhsullarının emalı zamanı ətraf mühitə dəyən iqtisadi zərərin hesablanmasında yeni metodlardan istifadə edilmişdir; - Neft və neft məhsullarının ətraf mühitə etdikləri neqativ təsirlər araşdırılmışdır; - Neft karbohidrogenləri ilə çirklənmiş ətraf mühitin müasir ekoloji vəziyyəti araşdırılmışdır; - Tullantı qazların buxar şəklində olan toksiki maddələrdən təmizlənməsində fiziki və hemosorbsiyalı absorbsiya üsulları tədqiq edilmişdir; - Pirolyuzit üsulu ilə tullantı qazlarının SO 2 -dən ekoloji təmizlənməsi prosesi tədqiq edilmişdir; - Su hövzələrinin çirkab sularla çirklənməsinin qarşısını əsaslı şəkildə almaq üçün tullantı suları alınmayan müəssisələrin yaradılmasının zəruriliyi ə saslandırılmışdır; - Neft məhsulları ilə çirklənmiş səth və qrunt sularının çirkləndiricilərdən təmizlənməsi üçün tətbiq olunan müxtəlif üsullar müqayisəli şəkildə araşdırılmışdır.
həlli, onun ümumi nəzəri metodoloji əsaslarının və istiqamətlərinin öyrənilməsində yaranan problemin səbəbləri, aradan
qaldırılmasının istiqamətlərinin 82
müəyyənləşdirilməsi, bu istiqamətdə konkret tədbirlərin işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi böyük praktiki əhəmiyyət kəsb edir. Magistr dissertasiya işinin quruluşu: Giriş, üç fəsil, doqquz yarımfəsildən, nəticə və istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısından ibarətdir. Birinci fəsildə neft karbohidrogenləri ilə çirklənən ətraf mühitin müasir vəziyyəti araşdırılmışdır. Neftin fiziki və kimyəvi xassələri öyrənilmiş, neft məhsullarının emalı zamanı yaranan tullantıların ətraf mühitin komponentləri arasında baş verən kimyəvi və biokimyəvi proseslər və yaranan ekoloji problemlər öyrənilmişdir. Ikinci fəsildə neft və neft məhsullarının fiziki və kimyəvi xassələri, emal texnologiyası, alınan məhsullar və istehsal prosesində yaranan ekoloji problemlər araşdırılmışdır. Neft və neft məhsullarının nəqli və saxlanılması zamanı baş verən qəzalar nəticəsində suyun və torpağın çirklənməsi, yaranan ekoloji problemlər təhlil edilmişdir. Üçüncü fəsil neft və neft məhsullarının emalı zamanı yaranan tullantıların ə traf mühitə neqativ təsirlərini azaltmaq üçün tətbiq olunan təmizləmə üsullarına həsr edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, tərkibində kükürd qazları olan tullantı qazlarının ətraf mühitə göstərdikləri neqativ təsirləri azaltmaq məqsədilə tətbiq olunan təmizləmə üsullarından ən effektlisi əhəng və pirolyuzit üsullarıdır. Bu fəsildə eyni zamanda neft məhsullarının emalı zamanı yaranan tullantıların ətraf mühitə neqativ təsirləri qiymətləndirilmişdir. Aparılan araşdırmalar, ümumiləşdirmələr və təhlillərə əsasən aşağıdakı nəticələr çıxarılmışdır: 1. Neft məhsullarının emalı zamanı yaranan tullantı qazları təmizləmək üçün istifadə edilən təmizləyici qurğular müasir tələblərə cavab verə bilmədiyindən həm ekoloji, həmdə böyük iqtisadi zərərin yaranmasına səbəb olur. 2. Neft və neft məhsulları ilə çirklənmiş qrunt və səth sularının “özünütəmizləmə” xüsusiyyətinin bərpa olunması aktual problem olaraq qalır. 3. Neft məhsullarının emalı zamanı tullantı qazların tərkibində olan toksiki maddələrin buxarlarının tam tutulması ekoloji problemlər yaradır. 83
4. Kombinə edilmiş iri təmizləyici qurğuların tədbiqi atmosferin karbohidrogenlərlə və hidrogen sulfidlə çirklənməsinin qarşısını alar. 5. Ətraf mühitin neft məhsullarının emal zamanı yaranan çirkab sularla çirklənməsinin qarşısını əsaslı şəkildə almaq üçün tullantı suları alınmayan sənye müəssisələr yaradılmalıdır, yaxud neft emalı zavodlarında aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilməlidir: ─ tərkibində neft olan az minerallaşmış tullantı sularını biokimyəvi üsulla təmizləyib sistemə qaytarmaq; ─ yüksək minerallaşmış tullantı sualarını buxara çevirib, kondesləşdirib ya sistemə qaytarmaq, yaxud da başqa texnoloji məqsədlər üçün işlətmək; ─ atmosfer çöküntülərindən və biokimyəvi üsulla təmizlənmiş kommunal yığıntı sularından zavodlarda istifadə etmək; 6. Neft məhsullarının emalı zamnı ətraf mühitin çirklənməsindən dəyən iqtisadi zərərin hesablanması qabaqcıl hesablama üsullarlı ilə aparılmışdır. 7. Neft və neft məhsullarının daşınması zamanı baş verə biləcək qəzaların qarşısını vaxtında almaq və neft itkilərini azaltmaq məqsədilə riyazi modelləşdirmədən istifadə etmək. 8. Neft və neft məhsulları daşıyan boru kəmərlərində baş verə biləcək qəzaları müəyyən etmək və onu ləğv etmək üçün geoinformasiya texnologiyasının tətbiqi daha münasib hesab olunur.
84
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|