Microsoft Word neft mehsul emali docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birba şa hesablama
63
Belə çatışmamazlığın aradan qaldırılması gərgin əmək və vaxt tələb edir. Ona görə də, ayrı-ayrı sahələrdə təbiətin mühafizə fəaliyyətinin səmərələşdirilməsində zərərlərin təqribi iqtisadi qiymətləndirilməsi üç əsas metod üzrə hesablanır. qtisadi və ekoloji zərərlər qarşılıqlı əlaqədardır. Belə ki, iqtisadi zərər öz növbəsində ekoloji zərəri yaradır və əksinə ekoloji vəziyyətin pisləşməsi iqtisadiyyatda itkilər yaradır. Keçən ildə havaya (ətraf mühitə) atılmış zərərli maddələrin faktiki miqdarı 2TP-hava statistik hesabatına görə aparılmışdır[ 25-30]. Havaya atılıb cəmi – 30591,0 t/il; o cümlədən bərk halda hissəciklər – 1130,0 t/il; qaza oxşar maddələr – 29460,0 t/il; vanadium 5-oksid – 51122,58 t/il; karbohidrogenlər – 29,0 t/il; Atmosferə atılmış zərərli tullantıların miqdarı 2TP statistik hava hesabına görə aparılmışdır. Havaya 24877,287 ton zərərli tullantılar; o cümlədən 573,029 ton bərk halda hissəciklər; 21471,643 ton kükürd anhidridi; 168,454 ton vanadium 5-oksid; 2624,161 ton – azot oksidləri; 0,048 ton benzopren atılmışdır. Hazırda respublikamızda ildə ümumi istehsal gücü təqribən 22 mln ton xam neft emal edən iki iri neft emalı müəssisəsi fəaliyyət göstərir. Onlardan biri əsasən açıq rəngli neft məhsulları və yağ-bitum istehsalı üzrə ixtisaslaşan “Azərneftyağ” Neft Emalı Zavodu (NEZ), digəri isə şəffaf neft məhsulları istehsalı üzrə ixtisaslaşan “Azərneftyanacaq” Neft Emalı Zavodudur. Zavodların istehsal gücləri müvafiq olaraq 14 və 8,2 mln ton neft emalına malikdir. stehsal texnologiyasına görə həmin zavodlar ən çox su istifadə edən müəssisələr kateqoriyasına aiddir. Baxmayaraq ki, hər iki müəssisədən alınan istehsalat sularının təmizləyici qurğularından BBAH (Buraxıla Bilən Axıntı Həddi) normalarında təmizlənərək, Xəzər dənizinə buraxılan istehsalat sularında olan zərərli maddələr istər-istəməz ə traf mühitə öz mənfi təsirini göstərir. 2000-ci ilə nisbətən 2010-cu ildə atmosfer hava mühitinə buraxılan zərəli maddələrin miqdarı 86 %, yəni 28936 ton miqdarında aşağı salınmışdır. Həmin zərərli maddələrin təqribən 97 %-i neft karbohidrogenləri təşkil edir.
64
2000-ci ilin oktyabr ayında ekoloji cəhətdən təmiz yeni “Bituroks” (“Perner” Avstriya ) qurğusunun kompleks şəklində tam istismara buraxılması ilə əlaqədar olaraq nəinki Xətai rayonu ərazisinin hətta Bakı şəhərinin ərazisinin çox hissəsinin atmosfer hava mühitini zəhərləyən 406 və 601 №-li qurğularının istismarı tam dayandırılmışdır. 406 saylı qurğu tam demontaj olunmuşdur. Buna görə də NEZ tərəfindən atmosfer hava mühitinə buraxılan zərərli maddələr ildə 400 ton azalmışdır. Ümumiyyətlə, neft emalı zamanı ətraf mühitin çirklənməsindən dəyən zərərin hesablanmasının bir neçə üsulu vardır[ 14-16]. 1. Birbaşa hesablama üsulu. 2. Analitik üsul. 3. Empirik üsul.
vurulmuş zərərin cəminə bərabərdir: ܼ = ܼ ௌ
௧ ⁄ + ܼ ⁄ + ܼ ௦ə
burada; ܼ ௌ – sənayeyə dəyən zərər; ܼ ௧
⁄ – kənd təsərrüfatına dəyən zərər; ܼ
⁄ – mənzil kommunal təsərrüfatına dəyən zərər; ܼ ௦ə
- səhiyyəyə dəyən zərər. Atmosferin çirklənməsindən kənd təsərüfatına və meşə təsərüfatına dəyən zərər ayrı-ayrılıqda onların zərərləri cəminə bərabərdir. ܼ = ܼ
௧ ⁄ + ܼ Kənd təsərrüfatına dəyən zərər belə hesablanır: ܼ ௧
⁄ = ܼ
௧ + ܼ
+ ܼ
burada: ܼ ௧ - çirklənmə nəticəsində torpağa dövriyyədən çıxmasına görə dəyən;
ܼ - kənd təsərrüfatında bitkiçiliyə dəyən zərər (məhsuldarlığın düşməsi nəticəsində);
ܼ ௧ - heyvandarlığa dəyən zərər; 65
Torpağın dövriyyədən çıxmasına görə dəyən zərəri aşağıdakı kimi hesablamaq olar; ܼ ௧ = ܵ ⋅ ܩ burada:
ܵ – çirklənməyə görə dövriyyədən çıxan torpağın sahəsi (ha);
ܩ – hər hektardan alınan illik gəlir (݉ܽ݊ ℎܽ ⁄ ); Bitkiçiliyə dəyən zərər aşağıdakı kimi hesablanır;
ܼ
= ܵ ୀଵ ߂ݕ ݍ
burada: ܵ – kənd təsərrüfatı məhsulunun çirklənmə sahəsi; ߂ݕ – i bitkisinin məhsuldarlığının aşağı düşməsi (sentinerlə); ݍ − məhsulun satış qiyməti (manatla); Heyvandarlığa dəyən zərər hər məhsuldar qrup üçün aşağıdakı kimi hesablanır. ܼ = ܰ ୀଵ ߂ܯ ݍ
burada: ܰ – i məhsuldar qrupdan olan heyvan və quşların sayı; ߂ܯ − i məhsuldar qrupunun məhsuldarlığının aşağı düşməsi (sentinerlə); ݍ − məhsulun satış qiyməti (manatla); Zərərli maddələrin atmosferə atılması nəticəsində meşə təsərrüfatına dəyən zərər aşağıdakı kimi hesablanır;
ܼ = ∆ܼ + ∆ܼ
ə + ܼ
௦
burada; ∆ܼ – meşənin qırılması və artımının azalmasından dəyən zərər; ∆ܼ ə - meşənin əmtəə dəyərinin azalmasından dəyən zərər(ağac quruduqda və s); ܼ ௦ – sanitar kəsməyə və meşənin bərpasına çəkilən xərclər. Mənzil-kommunal təsərrüfat obyektləri təbii amortizasiyadan başqa atmosferin çirklənməsinə görə də amortizasiyaya uğrayır. Mənzil-kommunal təsərrüfatına dəyən zərər aşağıdakı düsturla hesablanır; Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|