Microsoft Word neft mehsul emali docx

49 

 

Biz  isə  tüstü  qazlarının  təmizlənməsi  üsulunu  araşdırmışıq.  Tüstü  qazlarını 

təmizləmək üçün bir sıra üsullar işlənib hazırlanmışdır. 

Neft  məhsullarının  emalı  zamanı  yaranan  tüstü  qazlarının  tərkibindəki  SO

2

-

nin təmizlənməsi üçün istifadə olunan əhəng üsulu. 

ş

lənmiş qazların kükürd dioksidindən əhəng üsulu ilə təmizlənməsi iki ardıcıl 

quraşdırılmış adsorberlərdə (əhəng südü ilə sonralar skrubberlərdə) həyata keçirilir. 

Bu  üsulun  istismar  xərcləri,  etibarlı  və  ucuz  sorbentlə  işlənməsi,  qazların 

ə

vvəlcədən  soyudulma  və  tozsuzlaşdırılmadan  təmizlənməsinin  mümkünlüyü 

ə

həng üsulu qazların SO

2

-dən praktiki olaraq tam təmizlənməsinə (η (SO

2

) = 80%) 

imkan  yaradır.  Əhəng  karbonatlı  süxurların  1000....1300ºC  temperaturda 

yandırılması  ilə  alınır.  şlənmiş  qazların  SO

2

-dən  əhəng  üsulu  ilə  ekoloji 

təmizlənməsi prosesinin texnoloji sxemi şəkil 3.1-də göstərilmişdir[ 31-34]. 

  Bu  üsulda  işlənmiş  qazlar  əvvəlcə  1-  tsiklonlar  batereyasında  mexaniki 

qarışıqlardan (toz və his) təmizlənir və sonra 2- qazüfürücü vasitəsilə əhəng südü 

ilə suvarılan 3- skrubberinə daxil edilir. 

  Əhəng südü ilə SO

2

-nin qarşılıqlı təsirindən aşağıdakı reaksiyalar gedir: 

   

SO

2

 + H

2

O = H

2

SO

3

 

   

 Ca(OH)

2

 + SO

2

 = CaSO

3

 + 2H

2

O  

  Məhlulun  sirkulyasiyasiyası  dərəcəsindən  asılı  olaraq  onun  tərkibində 

CaSO

3

  duzu  toplanmağa  başlayır.  Məhlulda  kalsium  sulfitin  qatılığı  18-20% 

olduqda  məhlul  dövri  olaraq  təzəsi  ilə  əvəz  olunur.  Əmələ  gələn  kalsium  sulfit 

suda pis həllolduğundan ( 0,138 q/l ) skrubberlərin suvarma sisterinlərdə kalsium-

sulfit  kristallarının  ayrılması  üçün  ardıcıl  olaraq  5-  kristallaşdırıcıya  yerləşdirilir. 

CaSO

3

 –ün sonrakı ayrılması 6- vakuum filtirində baş verir.  

   

 2 CaSO

3 

+ O

2

 = 2 CaSO

4 

 

---

50 

 

 

Şə

kil 3.1.  şlənmiş qazların əhəng üsulu ilə SO

2

 -dən ekoloji təmizlənməsi 

qurğusu 

1-tsiklonlar  batereyası;  2-  qazüfürücü;  3-  skrubber;  4,  9,  12-  nasoslar;  5- 

kristallaşdırıcı; 7, 8- əhəng tutumu; 11- əhəng südü tutumu; 

I-işlənmiş qazlar; II- təmizlənmiş qazlar; 

 

 Arsenat-qələvi üsulu:  stifadə olunan absorbentlərdən asılı olaraq bu üsullar 

arsenat-soda  və  arsenat-ammonyak  üsullarına  ayrılır.  Arsenat-soda  üsulu  ilə 

tullantı  qazlarının  hidrogen-sulfiddən  təmizlənməsi  III  və  V  valentli  arsenin  zəif 

qələvi məhlulu ilə həyata keçirilir[ 21, 33]. 

  H

2

S + Na

3

AsO

3

 Na

3

AsSO

2

 + H

2

O  

 Na

3

AsSO

2

 + Na

3

AsO

4

 Na

3

AsO

3

S + Na

3

AsO

3

 

Udulma  atmosfer  təzyiqində  və  20-40ºC  temperaturda  baş  verir.  Bu  üsulla 

qazların hidrogen-sulfiddən yüksək dərəcədə təmizlənməsi (1 q/m

3

-a qədər) təmin 

olunur.  Çatışmayan  cəhəti  isə  toksiki  reagentlərdən  istifadə  olunmasıdır.  Arsenat 

---

51 

 

soda  üsulu  ilə  tullantı  qazlarının  hidrogen-sulfiddən  ekoloji  təmizlənməsi 

prosesinin texnoloji sxemi şəkil 3.2-də verilmişdir. 

 

Şə

kil  3.2  Arsenat-soda  üsulu  ilə  tullantı  qazlarının  hidrogensulfiddən 

ekoloji təmizlənməsi prosesinin texnoloji sxemi 

1-Absorber;  2-  nasos;  3,  5-  istilikdəyişdiricilər;  4-  regenerator;  6-  vakuum-

filtr;  

I-Təmizlənəcək qazlar; II- təmizlənmiş qazlar; III- buxar; IV- kondensat; V- 

hava; VI- kükürd; VII- regenerasiya qazları. 

   

Təmizlənəcək  tullantı  qazları  1-  absorberinə  daxil  olur  və  orada  hidrogen-

sulfiddən  təmizlənir.  Sonra  1-  absorberinin  aşağısından  hidrogen-sulfidlə 

doydurulmuş  məhlul  2-  nasosu  vasitəsilə  3-  istilikdəyişdiricisinə  daxil  olur.  3- 

istilikdəyişdiricisində  hidrogen-sulfidlə  doydurulmuş  məhlul  40ºC  temperaturuna 

qədər qızdırılır və sonra da regenerasiya olunmaq üçün 4- regeneratoruna verilir. 4- 

regeneratorunda məhlul içərisindən sıxılmış hava barbotaj edilir. Havanın oksigeni 

ilə  oksidləşərək  məhlulun  tərkibindən  ayrılan  kükürd  sonra  hava  qabarcıqları  ilə 

birlikdə  5-seperatoruna  daxil  olur.  Regenerasiya  olunmuş  məhlul  yenidən  1- 

absorberinə qaytarılır. Kükürdü 6-vakuum-filtrində ayırırlar. Absorbsiya prosesinin 

intensivliyinə  uducu  məhlulda  arsenin  qatılığı  və  məhlulun  pH-ı  təsir  göstərir. 

Arsenat-soda və arsenat-ammonyak üsullarının texnoloji sxemlərinə aparatları bir-

birlərinə oxşardır. 

---