Microsoft Word neft mehsul emali docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.3. Neftin kimy əvi emal texnologiyası, alınan m əhsullar, yaranan tullantılar
37
tullantılar
Neftin fiziki emalı zamanı alınan benzinin nə keyfiyyəti, nə də miqdarı sənayenin indiki inkişafını təmin etmir. Ona görə də nefti və neft məhsullarını kimyəvi yolla emal etməklə həm yeni neft məhsulları alınır, həm də alınan benzinin oktan ədədi yüksəlir. Digər tərəfdən benzinin çıxımı kimyəvi emal üsulunda 50−78 %-ə çatır. Kimyəvi emalın digər üstün cəhətlərindən biri də odur ki, bu prosesdə benzinlə yanaşı qaz halında olan karbohidrogenlərdə alınır ki, onlarda üzvi sintez sənayesi üçün xammal hesab edilir. Neftin kimyəvi emalı ə sasən yüksək temperaturda aparıldığı üçün onun distillə məhsulları (liqroin, mazut fraksiyaları) parçalanaraq daha kiçik molekullara çevrilir. Ona görə neftin kimyəvi emal üsulu krekinq adlanır. Krekinq üsulu 3 qrupa bölünür[ 7-12]: 1. Termiki krekinq; 2. Termiki-katalitik krekinq; 3. Aşağı temperaturlu katalitik krekinq; Termiki krekinq katalizatorsuz və yüksək temperaturda aparılan krekinq prosesidir. Bu proses 700−900ºC-də aparıldıqda piroliz adlanır. Termiki krekinq məhsullarının tərkibində doymamış birləşmələr çox olur və benzin fraksiyasını təşkil edən karbohidrogenlər az şaxəli olur. Ona görə də belə birləşmələrin həm oktan ədədi yüksək olmur, həm də saxlanan benzində ikiqat rabitəli birləşmələr polimerləşir. Bu da mühərrik karbüratorlarının müntəzəm iş rejimini pozur. Katalitik krekinq 450−500ºC-də katalizator tətbiq etməklə aparılan prosesdir. Bu üsulla alınan neft məhsulları doymamış birləşmələrdən azad olur. Karbohidrogenlərin izomerləşməsi hesabına yüksək oktan ədədli benzin alınır. Aşağı temperaturlu krekinq prosesi isə yalnız katalizator iştirakında aparılır. Krekinqin başqa bir növü riforminq adlanır. Riforminq prosesində məqsəd, yuxarı oktan ədədinə malik olan benzinlər almaqdır. Bu prosesdə həmçinin üzvi sintezdə istifadə olunan doymuş karbohidrogenlər və aromatik karbohidrogenlər də
38
alınır. Krekinq prosesi mürəkkəb prosesdir. Buna baxmayaraq bu prosesin də müəyyən qanunauyğunluqları vardır. Termiki krekinq prosesi katalizator iştirakı ilə aparıldıqda ona termokatalitik, yaxud katalitik krekinq prosesi deyilir. Proses aromatik karbohidrogenlərin alınması ilə getdikdə riforminq adlanır. Ümumiyyətlə, krekinq mürəkkəb prosesdir. Bu zaman izomerləşmə, polimerləşmə, parçalanma və.s reaksiyalar baş verir. Yüksək temperaturlarda böyük molekul çəkili neft karbohidrogenlərindən daha kiçik molekul çəkili birləşmlər əmələ gəlir. Mazutun termiki krekinqinin texnoloji sxemi şəkil 2.3-də verilmişdir. Şə
1-Nasos; 2- rektifikasiya kolonu; 3, 4- borulu sobalar; 5- reduksiya ventili; 6- buxarlandırıcı; 7- kondensator; 8- seperator
Nasos (1) vasitəsilə mazut rektifikasiya kolonunun aşağısından verilir. Bu zaman onun içərisindən borbotaj (quruldamaq) metodu ilə krekinq zamanı alınan isti buxar mazutun içərisindən keçən zaman kondensləşərək ağır karbohidrogenlər 39
yüngül fraksiyadan ayrılır. Ağır fraksiya rektifikasiya kolonunun (2) aşağısından keçərək birinci borulu sobaya (3), yüngül fraksiya isə kolonun ortasından çıxaraq ikinci borulu sobaya (4) daxil olur. Birinci borulu sobada (3) temperatur 470−480ºC, ikinci borulu sobada (4) 500-510ºC, hər iki sobada təzyiq isə 60−70 atmosfer olur. Hər iki sobadan alınan krekinq məhsulları ventildən (5) keçərək buxarlandırıcıya (6) daxil olur. Burada krekinq qalığı buxardan ayrılaraq buxarlandırıcının aşağısından xaric edilir. Krekinq məhsullarının buxarları buxarlandırıcıdan (6) çıxaraq rektifikasiya kolonuna (2) göndərilir. Benzin fraksiyasının buxarları və krekinq qazları kondensatordan keçərək seperatora daxil olur və burada onların ayrılması həyata keçirilir. Mazutun termiki krekinqi zamanı aşağıdakı məhsullar əmələ gəlir[ 15]; - Krekinq benzini 30-35% - Krekinq qazları 15-20% - Krekinq qalığı 50-55% Proses zamanı alınan krekinq benzinin oktan ədədi isə 70 ətrafında olur. Krekinq qazının tərkibini etan, etilen, propan, butan və.s təşkil edir. Bu qazlar üzvi sintez üçün qiymətli xammal hesab edilir. Krekinq qalığı isə qazan yanacağı kimi istifadə olunur. Bütün termiki krekinq proseslərində xam neft emal etdikdə qaz və maye məhsulları, dərin termiki krekinq proseslərində isə əlavə olaraq bərk qalıq (koks) da alınır. Bu zaman yaranan ekoloji problemlər və onların həlli istiqamətləri haqqında III fəsildə geniş məlumat veriləcək. Krekinq qurğularında alınan qazların tərkibi əsasən prosesin rejimindən karbohidrogenlərinin tərkibinə müəyyən təsir göstərir. Buna misal olaraq etanın pirolizi prosesini göstərmək olar. Etanın pirolizindən alınan qazların tərkibi etilen ilə zəngin olur, yəni burada əsasən etanın dehidrogenləşmə reaksiyası gedir. Krekinq prosesi yüksək temperaturda və az vaxtda aparıldıqda maksimum miqdarda olefin karbohidrogenləri (etilen, propilen) alınır. Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|