Microsoft Word neft mehsul emali docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
40
Katalitik krekinq neft emalında ən geniş yayılmış üsuldur. Bu proses üçün xammal kimi neftin birinci emal məhsulları, məsələn; qazoyl (solyar yağları) götürülür. Katalitik krekinq adətən 490−540ºC-də və atmosfer təzyiqində aparılır. Bu prosesdə katalizator kimi əsasən alüminium-oksid götürülür. Ona digər bərk və məsaməli əlavələr də qarışdırılır. Katalitik krekinq prosesindən alınan benzinin çıxımı 70-75 %, oktan ədədi isə 90-92 % olur. Bu prosesdə alınan karbohidrogen qazlarının çıxımı götürülən xammalın 12-15%-ni təşkil edir. Göründüyü kimi, katalitik krekinq üsulu ilə alınan benzinin çıxımı və keyfiyyəti yüksək olur və onunla yanaşı çoxlu miqdarda qaz halında karbohidrogenlər də alınır. Katalitik krekinq prosesində olefinlər, naften karbohidrogenləri, uzun yan zəncirli aromatik karbohidrogenlər az davamlı olduqları üçün onlar ilk növbədə krekinqə uğrayırlar. Aromatik karbohidrogenlərin krekinqi yan zəncirdən başlanır və aromatik halqa parçalanmır. Katalitik krekinq üsulunun ən böyük çatışmayan cəhəti ondan ibarətdir ki, proses zamanı koks katalizatorun üzərinə yataraq onun aktivliyini korlayır, yəni onu zəhərləyir. Katalizatorun aktivliyini korlayan maddələr katalitik zəhər adlanır. Katalizatorun aktivliyini bərpa etmək üçün koksu onun səthindən təmizləmək lazımdır. Bu proses katalizatorun regenerasiyası adlanır. Benzinin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması və assortimentinin (çeşidinin) genişləndirilməsi katalitik proseslərin işlənib hazırlanmasını sürətləndirdi. Neft emalı sənayesində birbaşa distillədən sonra ikinci yeri katalitik krekinq tutur. Sənayedə katalitik krekinq zamanı əsasən üç tip katalizatordan istifadə olunur[ 33]; - Aktivləşdirilmiş təbii alümasilikatlar - Sintetik amorf alümosilikatlar - Sintetik kristallik alümosilikatlar Sənayedə sintetik katalizatorlar təbii katalizatorları demək olar ki,sıxışdırıb çıxarmışdır. Təbii katalizatorlardan istifadə etdikdə benzinin çıxımı 20-30 %, sintetikdən istifadə etdikdə isə 34-36 % təşkil edir.
41
Katalitik krekinqdə katalizatordan istifadə olunması termiki krekinqlə müqayisədə benzinin oktan ədədinin və çıxımının yüksəlməsinə səbəb olur. Digər mühüm cəhət prosesin sürətlə getməsi, alınan məhsulların qiymətli olması və prosesin bütün həcmində temperaturun stabil olmasıdır. Çatışmayan cəhət isə tüstü qazlarının içərisində katalizator tozlarının getməsidir. Ətraf mühitə atılan tullantı qazların tərkibində katalizator tozlarının olması onun təmizlənməsini daha da çətinləşdirir, əlavə ekoloji problemlər yaranır. Katalitik krekinq prosesinin texnoloji sxemi şəkil 2.4-də verilmişdir.
Şə
1- istilikdəyişdiricilər; 2- borulu soba; 3- reaktor; 4- regenerator; 5- tsiklon aparatları; 6- rektifikasiya kolonu; 7- seperator; 8- kotel-utilizator; 9- nəmləndirici; 10-elektrosüzgəc; 11- hava soyuducusu; 12- soyuducu; 13- nasos; I- xammal; II- su buxarı; III-krekinq qazları; IV- krekinq benzini; V-yüngül qazoyl fraksiyası; VI- ağır qazoyl fraksiyası; VII-su; VIII-tüstü qazları; IX- hava
Yüngül və ağır qazoyl istilik dəyişdiricilərdə (1) 200ºC-yə qızdırılaraq borulu sobaya göndərilir. Burada xammal 480ºC-yə qədər qızdırılır, su buxarı ilə qarışdırılır və reaktora (3) verilir. Reaktorda "qaynar layda" alümosilikat 42
katalizatorları iştirakında krekinq prosesi baş verir. Qaynar lay şərti adlandırma olub, əslində heç bir layın qaynaması baş vermir. Reaktorda temperatur 480−500ºC olur.
Reaksiya məhsulları tsiklonda (5) katalizator tozlarından təmizlənir, soyuducudan (12) keçərək rektifikasiya kolonuna (6) daxil olur. Rektifikasiya kolonunda qazlar yüngül və ağır qazoyldan ayrılır. Qazlar seperatorda (7) katalitik krekinq benzinindən azad edilir. Benzinin bir hissəsi rektifikasiya kolonunu suvarmaq üçün geri qaytarılır. Yüngül və ağır qazoyl istilikdəyişdiricilərdə (1) soyudulur və lazımı məqsədlər üçün yığılır. Zaman keçdikcə katalizatorun səthində koksun yığılması hesabına onun aktivliyi itir. Katalizator regenerasiya edilmək üçün pnevmotransport vasitəsilə aşağı endirilir və 550ºC-də hava ilə qarışdırılaraq regeneratora (4) qaldırılır. Burada 550−600ºC-də koks yandırılmaqla katalizatorun pnevmotransport vasitəsilə aşağı endirilərək xammala qarışdırılır və reaktora (3) verilir. Beləliklə tozvari katalizator fasiləsiz olaraq reaktorala regenerator arasında hərəkət edir. Tüstü qazları tsiklon aparatından (5) çıxaraq kotel-utilizatora daxil olur. Tüstü qazlarının istiliyi hesabına su buxarlanır və alınan su buxarı xammala qarışdırılaraq reaktora (3) verilir. Sonra tüstü qazları nəmləndiriciyə (9) daxil olur, burada su ilə suvarılır və elektrosüzgəcə (10) göndərilir. Elektrosüzgəcdə tüstü qazları son olaraq katalizator tozlarından təmizlənir və atmosferə buraxılır. Qeyd etmək lazımdır ki, ə n güclü atmosfer çirkləndiricisi olan katalizator tozlarının tutulması elektrosüzgəclərin tutma qabiliyyətindən və gücündən asılıdır. Katalizator tozları isə hava ilə qarışdırılaraq reaktora (3) verilir. Katalitik krekinq zamanı 10-15 % tərkibində C 1 –C 5 doymuş və doymamış karbohidrogenləri saxlayan qaz qarışığı 80-90% C 3 –C 4 -dən ibarət olur. Yüngül qazoyl dizel yanacağı, ağır qazoyl isə duda almaq üçün istifadə olunur. Ağır qazoyl həm də termiki krekinqdə xammal kimi də tətbiq edilir. Tüstü qazlarının tərkibi ekoloji problemlər yarada bilən 8-9 % CO, CO 2 , H 2 və su
buxarından ibarət olur. Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|