Microsoft Word neft mehsul emali docx

46 

 

 

Cədvəl 2.4  

Etilenə görə məhsuldarlığı 300 min t/il olan piroliz qurğusunda alınan 

məhsulların çıxarı 

Göstəricilər 

Etanın 

pirolizi 

Propanın 

pirolizi 

Benzinin 

pirolizi 

Qazoylun 

pirolizi 

Xammala  görə  məhsulun 

çıxarı, % 

 

Etilen 

Hidrogen 

 

Quru qaz ( CH

4

 + C

2

H

6 

) 

 

C

3

 fraksiyası 

C

4

 fraksiyası 

Yüngül yağ (200ºC -dək) 

Ağır yağ 

Xammala 

görə 

məhsuldarlığı, min t/l 

 

 

 

77,7 

 5,4 

 

 8,5 

 

 – 

 – 

 – 

  – 

 

 390 

 

 

 

 42,1 

 1,5 

 

 25,8 

 

 22,1  

 – 

 – 

  – 

 

 710 

 

 

 

 33,7 

 1,1 

 

 17,2 

 

 15,5 

 8,7 

 18,2 

  5,6 

 

 890 

 

 

 

 25,6 

 1,1 

 

 12,2  

 

  10,5 

 5,5 

 24,5 

  20,5 

 

 1170 

 

Müasir  borulu  sobaların  konstruksiyasının  təkmilləşdirilməsi  reaksiya 

müddətinin  2  saniyədən  0,25÷0,40  saniyəyə  qədər  azaltmağa  və  temperaturu 

840−870ºC-dək  artırmağa  imkan  verir.  Boruların  səthini  artırmaq  üçün  (vahid 

reaksiya  həcminə  uyğun  gələn  səth)  çox  axınlı  (4-6  paralel  axınlı)  sobalardan 

istifadə  edilir.  Qısa  vaxt  ərzində  planvari  reaksiya  həcmi  reaksiyanın  gedib 

qaytarmasını  təmin  etməlidir.  Buna  iki  tərəfdən  işıqlandırılan  bir  və  iki  cərgəli 

ekranı  olan  panel  odluqlu  sobalarda  ilanvarı  boruları  müntəzəm  qızdırmaqla  nail 

olmaq olar. 

Müasir  piroliz  sobalarında  borular  şaquli  yerləşdirilir  ki,  bu  da  sobanın 

yığcam olmasını təmin edir. Sobaya xammal dörd axınla verilir, boruların diametri 

102 mm olur. Xammala görə sobanın məhsuldarlığı 7-8 t/saat olur.  

---

47 

 

 

Cədvəl 2.5 

Benzin (75% ilk distillə benzini, 25% rafinet) və kerosin-qazoyl 

fraksiyasının pirolizindən alınan maye məhsulların bəzi xassələri: 

Göstəricilər 

Benzinin pirolizi 

Kerosin-qazoyl fraksiyasının 

Sıxlığı, kq/m

3

 

Yod ədədi qr 

Fraksiya tərkibi, % kütlə 

q.b –70ºC 

70 – 130ºC 

130 – 190ºC 

190 – 250ºC 

> 250ºC 

> 350ºC 

> 450ºC 

Element tərkibi, % (kütlə) 

 C 

 H 

 S 

Aromatik  karbohidrogenlərin 

miqdarı,  %  (kütlə),  qatrana 

görə 

 

Benzol  

Toluol 

Ksilollar və etilbenzol 

Maye  məhsulların  xammala 

görə çıxarı, % (kütlə) 

850-885 

 70-85 

 

 12,0 

 50,0 

 19,1 

 5,5 

 13,4 

 4,3 

 – 

 89-90 

 10-11 

 0,1 

 

 

 

 

 

 27,5 (6,3) 

 18,3 (4,2) 

 9,2 (2,1) 

 

 23,0 

 930-960 

 70-86 

 

 5,0 

 21,5 

 17,5 

 18,2 

 37,8  

 –  

 – 

 90,8 

 8,7 

 0,56-0,60 

 

 

 

 

 

 10,9 (4,5) 

 7,9 (3,2) 

 3,8 (1,6) 

 

 41,0  

 

 

 

---

48 

 

III FƏS L. NEFT EMALI VƏ NEFT-K MYA MÜƏS SƏLƏR N N 

Ə

TRAF MÜH TƏ GÖSTƏRD KLƏR  NEQAT V TƏS RLƏR N 

AZALDILMASI ÜSULLARI VƏ ONUN  QT SAD  EKOLOJ  

Q YMƏTLƏND R LMƏS  

3.1. Neft məhsullarının emalı zamanı ətraf mühitdə baş verən neqativ 

təsirlərin azaldılması üsulları 

 

ldə 12-18 milyon ton yüksək keyfiyyətli neft məhsulları emal edən müxtəlif 

neft  emalı  müəsisələrində  istehsal  müddətində  külli  miqdarda  tullantılar  yaranır. 

Bu  tullantılarla  atmosfer  və  su  mənbələrini  çirkləndirməsinin  qarşısını  nisbətən 

almaq üçün bir sıra məqsədli kompleks tədbirlər görülür. Qeyd etmək lazımdır ki, 

həyata  keçirilən  hər  bir  tədbir  ilk  növbədə  emal  olunacaq  neftin  tərkibindən 

asılıdır.  Azərbaycan  neftinin  tərkibi  kükürdlü  olduğu  üçün  emal  müəsisələri 

kükürdlü  neft  emalı  üçün  hesablanmışdır.  Destruktiv  proseslər  də  daxil  olmaqla 

neftin  dərin  emalı  zamanı  8-10%-ə  qədər  karbohidrogen  qazları  alınır. 

Hidrotəmizləmə  və  hidrokrekinq  qurğularında  alınan  tullantı  qazların  tərkibi  isə 

hidrogen  sulfitlə  zəngin  olur.  Hidrogen-sulfiddən  kükürd  almaq  üçün  istifadə 

edilir.  lakin  hidrogen  sulfidi  klans  qurğusunda  yandırdıqda  müəyyən  miqdarda 

kükürd SO

2

 şəklində atmosferə atılır. Bundan əlavə neft qalıqlarının tərkibində də 

kükürdlü  birləşmələr  toplanır.  Ona  görə  də  bu  qalıqlardan  qazan  yanacağı  kimi 

istifadə  edildikdə  tüstü  qazlarının  tərkibində  SO

2

-nin  miqdarı  çox  olur  ki,  bu  da 

ə

traf mühitin ekologiyasını pozaraq neqativ təsirlər yaradır [22-29]. 

Termiki  və  katalitik  krekinq  qurğularında  xammal  kimi  tərkibində  40-70% 

kükürd olan ağır destillatlardan istifadə edildiyindən alınan məhsulların tərkibində 

kükürdün  miqdarı  çox  olur.  Katalitik  krekinq  qurğularında  işlədilən  alümosilikat 

katalizatorları regenerə edildikdə alınan tüstü qazlarının tərkibində də kükürd qazı 

(SO

2

)  olur.  Tüstü  qazların tərkibində  SO

2

-nin  azaldılmasına  iki  üsulla həll  etmək 

olar: 

1. Qaz yanacaqlarını tullantılardan təmizləmək; 

2. Tüstü qazlarını təmizləmək. 

---