Microsoft Word ohirat ziyouz com doc

BESHINCHI FASL 
Qabrda o‘liklar to‘rt holatda bo‘ladi. Ba’zilari tovoni ustida o‘tiradi. Tanasi to tuproqqa 
aylangunicha shu holatda bo‘ladi. Keyin uning ruhi boshqa malakut olamini kezib yuradi. 
Ba’zilarga Alloh taolo bir uyqu beradi. Birinchi marta Sur chalingunga qadar nima 
bo‘lganini bilmaydi. Birinchi Surda uyg‘onadi va yana o‘ladi. 
Ba’zilar qabrda ikki oy yoki uch oy yotadi. Keyin ruhi jannat qushiga aylanib jannatga 
uchadi. Bu haqdagi hadislar sahihdir. Rasululloh (s.a.v.) marhamat qiladilar: 
"Mo‘minning ruhi jannat qushi bilan barobardir. Jannat daraxtlaridan birida osilib turadi". 
U zotdan (s.a.v.) shahidlarning ruhlari haqida so‘ralganida shunday deganlar: 
"Shahidlarning ruhlari yashil qushlarning jig‘ildonida bo‘lib, jannat daraxtlarida osilib 
turardilar". 
Ba’zi insonlar, xohlasalar, shu maqomlaridan yuksaladilar. Ba’zilari Sur chalingunga 
qadar u yerda turishadi. 
To‘rtinchi nav – Anbiyo va Avliyoga maxsusdir. Ularning ba’zilari to Qiyomatgacha uchib 
yuradi va ko‘pincha kechasi ko‘rinadi. Abu Bakr Siddiq va Umarul Foruq (r.a.) 
shundaylardandir. 
Buni ba’zi solihlar ko‘rishgan. Bir kishi bunday hikoya qiladi. "Yo Rasululloh (s.a.v.)! Ota-
onam sizga fido bo‘lsin! Ummatingizning fitnalarini ko‘rmayapsizmi?" dedim. Shunda 
Payg‘ambarimiz (s.a.v.): "Alloh taolo bu fitnalarini ziyoda qiladi. Hazrati Husaynni ham 
shohid qildilar. Mening hurmatimni saqlamadilar", dedilar. 
Ulardan ba’zilari (Ibrohim (a.s.) kabi) yettinchi osmondan joy olishgan. Payg‘ambarimiz 

---

Qiyomat va Oxirat. Imom al-G’azzoliy 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
17
(s.a.v.) me’roj kechasi Ibrohim (a.s.)ni ko‘rdilar. Ul zot Buytul ma’murga suyangancha, 
musulmonlarning bolalariga o‘tkir nigohlarini tikib turardilar. 
Iso (a.s.) esa beshinchi osmondalar. Har bir osmonda rasullar va nabiylar bor, u yerdan 
chiqmaydilar va ketmaydilar. Qiyomatgacha o‘sha yerda bo‘ladilar. Bulardan istagan 
joylariga keta oladiganlari – Ibrohim (a.s.), Muso (a.s.), Iso (a.s.) va Payg‘ambarimiz 
Hazrati Muhammaddirlar (s.a.v.). Bular uch olamdagi xohlagan joylariga bora oladilar. 
Avliyoi kiromdan ba’zilari qiyomat kunigacha bir joyda turadilar. Masalan, Boyazid 
Bistomiy arshi a’lo ostidagi ilohiy dasturxondan bahramand bo‘lib o‘tirishi rivoyat 
qilingan. 
Qabrdagilarning ahvoli ana shu to‘rt shaklda bo‘ladi. Ya’ni, azob beriladi, yo rahmat 
ostida bo‘ladi, tahqirlanadi yoki ikromda bo‘ladi. 
Ko‘pgina avliyolar borki, o‘lim holidagi kishiga diqqat bilan qaraydilar. U kishiga keng 
manzillar torayadi, ba’zan esa ochiladi. Avliyolar bu holni ko‘radilar va xabar beradilar. 
Men bunaqalarni ko‘p ko‘rdim. 
Ba’zi birodarlarimni ko‘rdimki, qalb ko‘zidan parda ko‘tarilib, o‘lgan farzandining uyiga 
kirganini ko‘rgan. Bu bir botiniy ikrom bo‘lib, muborak kishilar uchundir. 
Qabrdagilarning ba’zilari juma kuni bilan hayit bayrami kunlarini biladilar. Agar 
dunyodan bir yaqin kishisi vafot etsa, uning yonida to‘planadilar. Uni taniydilar. Kimdir 
ayolini so‘raydi, kimdir otasi haqida so‘raydi. Har biri o‘ziga aloqali narsalarni so‘raydi. 
Ba’zilar o‘zi taniydigan, o‘zidan oldin o‘lgan kishilarni ko‘rmaydilar (uchratmaydilar). 
Chunki unda dunyoda bo‘lgan narsasi o‘layotganda ketadi. 
Shuning uchun ba’zilari yahudiy bo‘lib o‘ladi, ba’zilarini esa nasroniy bo‘lib o‘ladi va 
ularning orasiga ketadi. Bir kishi dunyodan ko‘chib, marhumlarning oldiga bordimi, 
marhumlar undan dunyodagi qo‘shnilari haqida so‘raydi va falonchi qaerda deydilar. Bu 
esa: "O‘lganiga ancha bo‘lgandi", deydi. Marhumlar: "Biz uni ko‘rmadik, balki Hoviya 
jahannamiga ketgandir", deyishadi. 
Bir kishi tushda ko‘rilib: "Alloh taolo senga qanday muomala qildi?" deb so‘ralganda, u: 
"Men va falonchi do‘stlarim juda ko‘p xayr va ne’matlarga noil bo‘ldik", dedi. Holbuki, uni 
do‘stlari bilan birga horijiylar, ya’ni yazidiy degan yo‘ldan adashganlar o‘ldirgandi. Undan 
qo‘shnisi haqida so‘ralganda: "Biz uni ko‘rmadik", dedi. Uning qo‘shnisi o‘zini dengizga 
otib cho‘kib o‘lgan edi. U qasam ichib dediki: "Allohga qasamki, men uni o‘zini 
o‘ldirganlar bilan birga deb o‘ylayman". 
Rasululloh (s.a.v.) aytganlarki: "Bir kishi o‘zini bir temir parchasi bilan o‘ldirsa, qiyomat 
kuni o‘sha temir parchasi bilan o‘zini urgan holda keladi. Jahannamda abadiy qoladi. Va 
agar bir kishi o‘zini tog‘dan tashlab o‘ldirsa, o‘zini jahannam oloviga otadi". 
Agar biror bir ayol shunday qilsa, uning azobini sur chalingunga qadar tortadi (bu hadis 
dunyoda qiyinchilikdan qutilib, rohatga erishish uchun o‘zini o‘ldirganlar haqidadir. 
Chunki bunday deb o‘ylash oxirat azobini inkor qilish bo‘lib, kufr hisoblanadi.) Aqlini 

---

Qiyomat va Oxirat. Imom al-G’azzoliy