Microsoft Word qasimli kenale doc
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
16 Valyuta siyasəti öz forma və məqsədlərindən asılı olaraq struktur və cari valyuta siyasətinə bölünür. Struktur valyuta siyasəti dünya valyuta sistemində struktur dəyişiklərinin həyata keçirilməsinə yönəldilmiş uzunmüddətli tədbirlərin məcmusudur. O, bütün ölkələrin maraqlarına uyğun prinsiplərinin təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə keçirilən valyuta islahatları formasında realizə olunur. Cari valyuta siyasəti valyuta məzənnəsinin, valyuta əməliyyatlarının, valyuta bazarı və qızıl bazarının fəaliyyətinin gündəlük və operativ tənzimlənməsinə yönəlmiş qisamüddətli tədbirlər məcmusudur. Valyuta siyasətinin formaları. Valyuta siyasətinin aşağıdakı əsas formaları tətbiq olunur: Diskont siyasəti- mərkəzi bankın uçot dərəcəsinin dəyişdirilməsi yolu ilə valyuta məzənnəsinin tənzimlənməsi; deviz siyasəti (valyuta müdaxiləsi) – valyuta bazarlarında tələb və təklifin tarazlaşdırılması məqsədilə mərkəzi bankın valyutaların alqı-satqısı ə məliyyatlarında müntəzəm iştirakı; və onların müxtəlif növləri-valyuta ehtiyatlarının diversifikasiyası, valyuta məhdudiyyətləri–valyuta əməliyyatlarının inzibati tədbirlər və qanunverici aktlarla qadağan olunması və ya limitləşdirilməsi ; valyutanın dönərlilik dərəcəsinin tənzimlənməsi, valyuta məzənnəsi rejimi, devalvasiya (milli valyutanın xarici valyutalara nisbətən məzənnəsinin məqsədyönlü uçotlaşdırılması), revalvasiya (milli valyutanın məzənnəsinin qaldırılması). Diskont siyasət - bir tərəfdən beynəlxalq kapitalın hərəkətinə, digər tərəfdən isə daxili kreditin, pul kütləsinin, qiymətin, məcmu tələbin dinamikasına təsir yolu ilə valyuta məzənnəsinin və tədiyyə balansının tənzimlənməsinə yönəldilmiş mərkəzi bankın faiz dərəcəsini dəyişməsidir. Məsələn, tədiyə balansının passiv saldosu zamanı faiz dərəcəsinin artırılması faiz dərəcəsinin aşağı olduğu ölkələrdən kapital idxalını stimullaşdıra və milli kapitalın ixracını zəiflədə bilər ki, bu da tədiyə balansının vəziyyətinin yaxşılaşmasına və valyuta məzənnəsinin yüksəlməsinə gətirib çıxaracaq. Rəsmi faiz dərəcəsini aşağı salaraq, mərkəzi bank valyuta məzənnəsinin və tədiyyə balansının aktiv saldosunun azaldılması məqsədi ilə milli və xarici kapitalın azaldılmasını nəzərdə tutur. Müasir şəraitdə diskont siyasətin effektivliyi aşağı düşmüşdür. Bu hər şeydən ə vvəl onun daxili və xarici məqsədləri arasındakı ziddiyyətdən irəli gəlir. Əgər faiz dərəcələri konyukturanın canlanması məqsədilə aşağı salınırsa və kapitalın azalmasına 17 səbəb olursa, deməli tədiyyə balansına mənfi təsir edir. Əgər faiz dərəcəsinin artımı iqtisadiyyatın durğunluq vəziyyəti zamanı tədiyyə balansının təkmilləşdirilməsinə yönədilmişsə, bu zaman iqtisadiyyata mənfi təsir edir. Diskont siyasətin səmərəliliyi xarici kapitalın ölkəyə axınından asılıdır, lakin qeyri-sabitlik şəraitində faiz dərəcələri həmişə kapitalın hərəkətini müəyyən etmir. Kapitalın və kreditin beynəlxalq tənzimlənməsi diskont siyasətin tədiyyə balansına olan təsirini də zəiflədir. Buradan diskont siyasətin qısamüddətliliyi və nisbətən aşağı səmərəliliyi ortaya çıxır. Aparıcı ölkələrin, ilk növbədə isə ABŞ-ın diskont siyasəti digər rəqiblərə mənfi təsir edir. Bu ölkələr milli maraqlarının əksinə faiz dərəcələrini yüksəltməyə və aşağı salmağa məcbur olurlar. Nəticədə, periodik olaraq faiz dərəcələri müharibələri alovlanir. 30-40-cı illərdə mərkəzi banklar Keynsçilərin təkliflərinə uyğun olaraq “ucuz pullar” , yəni aşağı faiz dərəcəli siyasət həyata keçirmişlər. Beləliklə, yeni faiz dərəcələri ngiltərə bankında 1932-1952-ci illər arasında 2%, ABŞ-in Federal Ehtiyatlar Sistemində (FES) isə 1937-1948-ci illər arasında 1% həcmində saxlanılır. 50-ci illərdən bir sıra amillərin təsiri altında diskont siyasətin aktivləşdirilməsi baş verir. Bu amillər aşağıdakılardır: valyuta dönərliliyinin daxil edilməsi, beynəlxalq valyuta-kredit münasibətlərinin liberalizasiyası, Avropa valyuta bazarının inkişafı, kapitalın, həmçinin ölkələr arasında neft dollarlarının sürətlənməsi. Deviz siyasəti- dövlət orqanları tərəfindən xarici valyutanın alqı-satqı yolu ilə milli valyuta məzənnəsinə təsiri metodudur. Milli valyuta məzənnəsinin artırılması məqsədi ilə mərkəzi bank onu satır, azaldılması məqsədi ilə isə milli valyutaya mübadilə ilə xarici valyutanı alır. Deviz siyasəti əsasən valyuta müdaxiləsi formasında həyata keçirilir, yəni xarici valyutanın alqı-satqısı yolu ilə milli valyuta məzənnəsinə təsir məqsədi daşıyan mərkəzi bankın valyuta bazarındakı əməliyyatlara müdaxiləsi başa düşülür. Onun xarakterik xüsusiyyətləri nisbətən böyük miqyasa malik olması və qısa zaman periodunda tətbiq olunmasıdır. Valyuta müdaxiləsi rəsmi qızıl-valyuta ehtiyatları və ya banklararası “svop” müqaviləsinə əsaslanan, mərkəzi bankların milli valyuta ilə qısamüddətli qarşılıqlı kreditləri hesabına həyata keçirilir. Svop(məzənnə svop-u) - məzənnə riskindən sığortalanmaq məqsədilə müəyyən müddətdən sonra yenidən əksinə mübadilə edilməsi şərtilə milli valyutanın xarici valyutaya mübadilə edilməsidir.Valyuta
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|