208
Tutaq ki,
k
s
axtarış maşını tərəfindən tapılıb
verilmiş
hər bir
i
d
sənədi istifadəçinin sorğusunu təyin oblastı
1
,
0
intervalında olan
i
s
d
k
daxilolma funksiyası ilə
müəyyən edilən dərəcədə ödəyir. Bu funksiyanın qiymət-
lərinə əsasən axtarış maşınları tərəfindən verilmiş sənədlər
çoxluğunda qeyri-səlis üstünlük
münasibətlərini müəyyən
etmək olar. Bu münasibət
k
s
axtarış maşınının nəticələ-
rinə görə
i
d
sənədinin
j
d sənədindən
üstünlük dərəcəsini
ifadə edən
j
i
s
,d
d
ψ
k
daxilolma funksiyası ilə təsvir olu-
nur. Bu funksiya
1
,
0
intervalında qiymətlər alır və aşağı-
dakı düsturla müəyyən edilir:
,
1
olarsa
,
1
,
i
s
j
s
i
s
j
s
j
i
s
d
d
d
d
d
d
k
k
k
k
k
,(7.40)
burada
n
1,
j
i,
,
,
1
m
k
.
(7.40) düsturunun köməyi ilə bütün axtarış maşınlarının
nəticələri əsasında sənədlərin
qeyri-səlis üstünlük münasi-
bətləri tapılır. Lakin nəzərə alınmalıdır ki, multi-axtarış
sisteminə daxil olan axtarış maşınlarının konkret axtarış
istiqamətləri üzrə nəticəliliyi (səriştəliliyi, kompetentliyi),
eləcə də coğrafi yerləşməsi, kanalların buraxılış qabiliy-
yətləri, internetin informasiya fəzasının zonalarının əhatə
olunması və s. ilə bağlı xarakteristikaları müəyyən obyek-
tiv səbəblərdən eyni olmur.
Tutaq ki, multi-axtarış sisteminin axtarış maşınlarının
səriştəlilik dərəcələri
1
,
0
intervalında
təyin olunan
k
s
əmsalı ilə ifadə edilir.
k
s
əmsallarının əsasında axtarış
maşınlarının qeyri-səlis üstünlük münasibətləri təyin
edilir:
209
,
1
olarsa,
,
1
,
i
j
i
j
j
i
s
s
s
s
s
s
, (7.41)
burada
j
i
s
s ,
–
i
s
axtarış maşınının
j
s axtarış maşı-
nından daha səriştəli olması dərəcəsini göstərir.
İnternetin informasiya fəzasından
istifadəçi sorğusuna
relevant olan sənədlərin axtarılması məsələsi axtarış ma-
şınları tərəfindən tapılmış sənədlər çoxluğundan yuxarıda
təsvir olunmuş məlumatlara əsasən daha relevant olanların
seçilməsi məsələsinə gətirilir.
Əvvəlcə multi-axtarış sisteminin hər bir
S
s
k
axtarış
maşını üçün qeyri-səlis üstünlük münasibətlərini təşkil
edən sənədlər çoxluğunu tapaq. Bunun üçün
k
s
axtarış
maşınlarına görə
i
d
və
j
d
sənədləri arasındakı
j
i
s
d
d
k
,
qeyri-səlis üstünlük
münasibətlərini istifadə
etmək olar. Belə ki, üstünlük təşkil edən sənədlər çoxluğu
aşağıdakı daxilolma funksiyası ilə təyin olunur:
i
j
s
j
i
s
D
d
i
n
,d
d
ψ
,d
d
ψ
d
ψ
k
k
j
k
s
sup
1
. (7.42)
Aydındır ki,
i
n
d
ψ
k
s
daxilolma funksiyası ən böyük
qiymət alan
i
d
sənədləri
k
s
axtarış maşınının fərdi qərarı-
nı (əldə etdiyi nəticəni) təşkil edir. Digər axtarış maşınla-
rının əldə etdikləri nəticələri nəzərə almaq üçün sənədlərin
ümumiləşmiş qeyri-səlis üstünlük münasibətlərini istifadə
etmək olar. Bu münasibətlər axtarış maşınlarının
j
i
s
s ,
üstünlük əmsallarını istifadə etməklə aşağıdakı kimi
müəyyən olunur:
,s
s
, γ
d
, ψ
d
ψ
,d
d
η
l
k
j
n
s
i
n
s
S
,s
s
j
i
l
k
l
k
min
sup
. (7.43)