205
Beləliklə,
)
(d
μ
D
d
d
D
i
pr
T
i
i
Q
Q
;
;
(7.38)
sənədlər alt çoxluğu sorğuya
relevant olan sənədlər çoxlu-
ğunu təşkil edir və axtarışın nəticəsi kimi istifadəçilərə ve-
rilir. Daxilolma funksiyası
)
(d
μ
)
μ(d
i
pr.
T
D
d
*
Q
Q
i
max
(7.39)
olan
*
d
sənədi onlar arasında ən relevant sənəd olacaqdır.
İnformasiya axtarışı üçün təklif olunan üsul daha rele-
vant olan, yəni istifadəçinin tələbatını daha dəqiq ödəyən
sənədləri tapmağa imkan verir.
Başqa sözlə,
bu üsul inter-
netin informasiya fəzasının axtarış sistemi tərəfindən in-
deksləşdirilmiş bütün sənədlərini bir-biri ilə müqayisə
edərək onlar arasından daha üstün olanlarını tapır. Bu za-
man sənədlər arasındakı münasibətlərlə yanaşı, terminlərlə
sənədlər, habelə terminlərin özləri arasındakı münasibətlər
də nəzərə alınır.
Burada nəzərə alınmalıdır ki, təklif olunan üsul məhdud
sənədlər çoxluğu tətbiqi
üçün tətbiqi daha səmərəli
nəticələr verir. Belə ki, qapalı (yuxarıdan məhdud olan)
sənədlər çoxluğunda cüt-cüt müqayisənin aparılmasını
daha asan reallaşdırmaq mümkündür.
7.5. Qeyri-səlis üstünlük münasibətləri əsasında
paylanmış informasiya axtarışının təşkili
Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, internetdə çoxlu sayda
axtarış sistemləri mövcuddur. Bu sistemlər müəyyən üstün
və çatışmayan cəhətlərə malik olurlar. Müxtəlif axtarış
maşınları informasiya ehtiyatlarını (web-səhifələri, məlu-
206
mat bazalarını, fayl arxivlərini və s.)
özlərinə məxsus şə-
kildə indeksləşdirirlər [95]. Nəticədə, tərtib olunmuş eyni
sorğular üzrə ayrı-ayrı İAS tərəfindən aparılan axtarışlar
müxtəlif nəticələr verir. Həmçinin, axtarış nəticəsində ay-
rı-ayrı axtarış maşınları tərəfindən tapılmış eyni sənədlərin
relevantlıq əmsalları fərqli ola bilər.
Bundan əlavə, axtarış
sistemləri tematik baxımdan istiqamətlənmiş ola bilər ki,
bu da öz əksini axtarışın nəticəsində tapa bilər.
Ona görə də müxtəlif axtarış sistemlərinin əldə etdikləri
nəticələrin müqayisəli təhlili və onlar tərəfindən eyni sor-
ğuya verilmiş sənədlər arasından daha münasib (relevant)
sənədlərin seçilməsi məsələsi böyük aktuallıq kəsb edir.
Qeyd olunmalıdır ki, axtarış maşınları tərəfindən tapılıb
verilmiş sənədlər çoxluğu informasiya fəzasında olan və
axtarış sistemləri tərəfindən əhatə edilən sənədlər çoxlu-
ğundan xeyli azlıq təşkil edir.
Güman etmək olar ki, ax-
tarış sistemləri tərəfindən tapılıb verilmiş sənədlər çoxlu-
ğunun təhlili və emalı paylanmış informasiya axtarışını
həyata keçirməyə və axtarışın nəticəsini xeyli yaxşılaşdır-
mağa imkan verə bilər.
Paylanmış informasiya axtarışının təşkili İAS-ın aşağı-
dakı əsas xarakteristikalarını yaxşılaşdırmağa imkan verir:
- altsistemlərin paralel yerinə yetirilməsi yolu ilə axta-
rışın tez həyata keçirilməsi;
- sistemin uzaqda olan komponentlərini cəlb etmədən lo-
kal qərarların müstəqil
qəbul edilməsinin mümkünlüyü;
- modulluluq – altsistemlərin işlənib hazırlanmasının
bir-birindən asılı olmaması, sistemin genişləndiril-
məsinin asanlığı və s;
- sıradan çıxmaya davamlılıq – sistemin bir altsiste-
minin və ya onun qoşulduğu rabitə kanalının sıradan
207
çıxması digər altsistemlərin, eləcə də bütövlükdə
sistemin işinin dayanmasına
səbəb olmur;
- şəbəkə və zaman resurslarının qənaət olunması və s.
Paylanmış axtarışın təşkili bir çox alt sistemlərdən (ax-
tarış maşınlarından və robotlarından) ibarət paylanmış
İAS-ın – multi-axtarış sisteminin yaradılması zamanı daha
böyük əhəmiyyət kəsb edir. Alt sistemlər tərəfindən veril-
miş lokal qərarlar təhlil olunur, ümumiləşdirilir və bundan
sonra onlar arasında seçim aparılır. Nəticədə,
seçilmiş sə-
nədlər multi-axtarış sisteminin nəticəsi kimi qəbul olunur
və istifadəçiyə təqdim edilir.
Bu paraqrafda axtarış alt sistemlərinin lokal qərarlarının
müqayisəli təhlili və onlar arasında olan qeyri-səlis üstün-
lük münasibətlərinə görə ümumi qərarın qəbul edilməsi
yolu ilə paylanmış informasiya axtarışının təşkili üsuluna
baxılır. Başqa sözlə, çoxlu sayda axtarış maşınlarından
ibarət olan multi-axtarış sisteminin yaradılması və bu ax-
tarış maşınlarının verdikləri nəticələr əsasında ümumi qə-
rarın qəbul edilməsi məsələsi tədqiq olunur.
Tutaq ki,
m
k
s
S
k
,
1
,
– multi-axtarış sisteminin
axtarış maşınları çoxluğu,
n
i
d
D
i
,
1
,
– arasından
daha relevant olanların seçilməsi tələb olunan sənədlər
çoxluğu,
m
k
D
k
,
1
,
–
k
s
axtarış maşını tərəfindən
tapılmış sənədlər alt çoxluğu, Q – istifadəçi sorğusudur.
Qeyd olunmalıdır ki,
m
k
D
k
,
1
,
alt çoxluqları aşa-
ğıdakı şərtləri ödəyirlər:
1.
m
D
D
D
D
...
2
1
;
2.
j
i
D
D
,
j
i
üçün.