170
Əgər namazı batil edən bir iş görmədən öncə bunu xatırlasa,
unutduğu iki
səcdəni yerinə yetirməli, yenidən təşəhhüd deməli və namazın salamını ver-
məlidir. Vacib ehtiyata əsasən, əvvəl verdiyi salam üçün iki səhv səcdəsi ye-
rinə yetirsin.
Məsələ 1252: Əgər namazı vaxtından əvvəl qıldığını bilsə, onu yenidən
qılmalı, əgər vaxt keçmişdirsə, qəza etməlidir. Əgər namazını arxası qibləyə
və yaxud doxsan dərəcə əyri yaxud artıq qıldığını başa düşsə, vaxt keçmə-
mişdirsə, yenidən qılmalıdır. Əgər vaxt keçmişdirsə və tərəddüddədirsə və
yaxud hökmü bilmirdisə, qəza etməlidir. Əks təqdirdə, qəza etməsi lazım
deyil. Əgər qiblənin əyriliyinin doxsan dərəcədən az olduğunu bilsə, qibləyə
əyri durmaqda üzrlü olmasa, məsələn, qiblənin hansı tərəfə olduğunu araş-
dırmaqda və yaxud məsələni öyrənməkdə səhlənkarlıq etmişdirsə, ehtiyata
əsasən, namazı yenidən qılmalıdır, istər namazın vaxtı keçsin, istərsə də keç-
məsin. Əgər üzrlü olubsa, namazı yenidən qılması lazım deyil.
Müsafir namazı
Müsafir zöhr, əsr və xiftən namazlarını səkkiz şərtlə yarı şəkildə, yəni,
iki rükət qılmalıdır.
1-ci şərt: Onun səfəri səkkiz fərsəxdən (təqribən, 44 km-dən) az olmasın.
Məsələ 1253: Gedib-gəlməsi üst-üstə səkkiz fərsəx olan şəxs, istər gedi-
şi və ya gəlişi dörd fərsəxdən az olsun, istərsə də olmasın, namazı yarı qıl-
malıdır. Buna əsasən, əgər gedişi üç fərsəx və qayıdışı beş fərsəx və ya ək-
sinə olsa, namazı yarı şəkildə, yəni, iki rükət qılmalıdır.
Məsələ 1254: Əgər gediş-gəlişi səkkiz fərsəx olarsa, getdiyi gün və ya
həmin günün gecəsi qayıtmasa da, namazını yarı şəkildə qılmalıdır. Amma
yaxşı olar ki, ehtiyat edərək namazını tam da qılsın.
Məsələ 1255: Əgər insanın səfəri səkkiz fərsəxdən bir qədər az olarsa və
ya getdiyi yolun səkkiz fərsəx olub-olmadığını bilməsə, namazını yarı qılma-
malıdır. Əgər səfərinin səkkiz fərsəxə çatıb-çatmadığında şəkk edərsə, araş-
dırması lazım deyil və namazını tam şəkildə qılmalıdır.
Məsələ 1256: Əgər bir ədalətli və ya etimadlı bir şəxs onun səfərinin
səkkiz fərsəx olduğunu xəbər versə və onun sözündən xatircəm olsa, namazı-
nı yarı qılmalıdır.
Məsələ 1257: Səfərinin səkkiz fərsəx olmasına yəqin edən şəxs namazını
yarı qılarsa və sonra səfərinin səkkiz fərsəx olmadığını bilərsə, onu dördrü-
kətli namaz kimi yerinə yetirməlidir. Əgər vaxtı keçibsə, onu qəza etməlidir.
Məsələ 1258: İstədiyi bir yerə səfərə çıxmaq qərarına gələn şəxsin səfə-
rinin səkkiz fərsəx olmamasına yəqini olsa yaxud səkkiz fərsəx olub-olma-
masında şəkk etsə, əgər yolda başa düşsə ki, onun səfəri səkkiz fərsəx imiş,
yolu bir az qalsa da, namazı yarı şəkildə qılmalıdır və əgər tam şəkildə qılıb-
171
sa, ikinci dəfə yarı qılmalıdır. Amma vaxtı keçibsə, onu qəza etmək lazım
deyildir.
Məsələ 1259: Məsafəsi dörd fərsəxdən az olan iki məhəllənin arasında
bir neçə dəfə gedib-gəlməklə hamısı səkkiz fərsəx olsa da, insan namazını
tam şəkildə qılmalıdır.
Məsələ 1260: Əgər bir yerə iki yol olsa, biri səkkiz fərsəxdən az, digəri
isə səkkiz fərsəx və ya ondan çox olsa və insan səkkiz fərsəx olan yoldan
oraya getsə, namazı yarı qılmalı və əgər səkkiz fərsəx olmayan yoldan getsə,
tam şəkildə qılmalıdır.
Məsələ 1261: İnsan səkkiz fərsəxin başlanğıcını müsafir sayılacağı bir
yeri keçdikdən sonra hesab etməlidir və həmin yer əksər hallarda şəhərin
sonudur. Amma bəzi böyük şəhərlərdə məhəllənin sonu ola bilər.
2-ci şərt: Səfərinin əvvəlindən etibarən məqsədi səkkiz fərsəx olmalı,
yəni, səkkiz fərsəx gedəcəyini bilməlidir. Deməli, səkkiz fərsəxdən az olan
bir yerə səfər edərsə və oraya çatdıqdan sonra gəldiyi yolla birlikdə səkkiz
fərsəx olacaq bir yerə getməyə niyyət edərsə, əvvəlcədən məqsədi səkkiz fər-
səx olmadığından namazı tam şəkildə qılmalıdır. Amma oradan səkkiz fərsəx
getmək istəsə və ya məsələn, qayıtmağı ilə birlikdə səkkiz fərsəx olacaq bir
yerə getsə, namazını yarı qılmalıdır.
Məsələ 1262: Səfərinin neçə fərsəx olacağını bilməyən şəxs, məsələn,
bir itkini tapmaq üçün səfərə çıxıb, onu tapmaq üçün nə qədər yol gedəcəyini
bilmirsə, namazını tam şəkildə qılmalıdır. Amma qayıdan zaman vətəninə və
ya on gün qalacağı yerə qədər səkkiz fərsəx yaxud çox olsa, namazı yarı
qılmalıdır. Əgər getdiyi zaman gedib-qayıtmağı ilə birgə səkkiz fərsəx yolu
getməyi niyyət edərsə, namazını yarı qılmalıdır.
Məsələ 1263: Müsafir səkkiz fərsəx yol gedəcəyini qərara aldığı təqdir-
də, namazını yarı qılmalıdır. Deməli, əgər bir şəxs şəhərdən ayrılsa, məsələn,
özünə yoldaş tapacağı təqdirdə, səkkiz fərsəxlik səfərə çıxmağı niyyət edər-
sə, yoldaş tapacağına əmin olarsa, namazı yarı, əgər əmin deyilsə, tam şəkil-
də qılmalıdır.
Məsələ 1264: Səkkiz fərsəxlik səfərə getməyi niyyət edən bir şəxs hər
gün az miqdarda yol getsə belə, “həddi-tərxxüs”ə çatanda namazını yarı
qılmalıdır. Amma hər gün çox az miqdarda yol gedərsə, vacib ehtiyat əsasən,
namazını həm yarı, həm də tam şəkildə qılsın.
Məsələ 1265: Qadın, övlad, xidmətçi və məhbus kimi səfərdə başqasının
ixtiyarında olan bir şəxs səfərinin səkkiz fərsəx olduğunu bilərsə, namazını
yarı, əgər bilməsə, bütöv qılmalıdır və soruşması da lazım deyildir, lakin so-
ruşması yaxşıdır.
Məsələ 1266: Səfərdə başqasının ixtiyarında olan şəxs dörd fərsəxlik
yerə çatmamış ondan ayrılıb səfər etməyəcəyini bilərsə və ya güman edərsə,
namazını tam şəkildə qılmalıdır.