Microsoft Word s g. temmuz doc
Yüklə 1,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
30 savaşların artık azalmakta olduğunu varsaymaktadırlar. Bunda rol oynayan etkenler Viotti ve Kauppi'ye 67 göre esas olarak dört noktada toplanabilir: Birincisi, ticari liberalizm”in ve buna bağlı olarak uluslararası ekonomik ilişkilerin gelişmesi, devletlerin savaşa başvurmasının maliyetini katlanılamaz hale getirmiştir. Ekonomik karşılıklı bağımlılığın artması nedeniyle savaşın bu ilişkilere zarar vermesi veya ortadan kaldıracak olması, devletlerin savaştan kaçınmasına yol açmaktadır. kincisi, “demokratik liberalizm”in gelişmesine paralel olarak liberal demokratik sistemlerin de artması savaşı ve barışı sadece bir ülkedeki siyasal ve askeri seçkinlerin karar verdiği bir iş olmaktan çıkarmıştır. Artık siyasal liderler bu konulara karşı duyarlı olan kamuoyunun kaygılarını dikkate almak durumunda kalmaktadır ve dolayısıyla kamuoyunun savaş karşıtı bir tutum içinde olması karar vericileri etkilemektedir. Üçüncüsü, “düzenleyici liberalizm” olarak ifade edilen ve oyunun kuralları anlamına gelen uluslararası hukukun ve uluslararası örgütlerin yararına herkesin inanmaya başlaması, anlaşmazlıkların barışçıl yollardan çözülmesine yönelik uygulamaları teşvik etmesi ve global işbirliğinin artması da savaş olgusunu azaltıcı önemli bir işleve sahip olmuştur. Sonuncusu ise, savaşların acı tecrübelerini ve ağır maliyetini yaşayarak öğrenen Batı toplumunun savaş karşıtı bir tutum içinde olmasıdır. Kant da zaman ilerledikçe dünya politikasında savaş yerine aklın rolünün öne çıktığına dikkat çekmiştir. Liberal devletlerde savaşın maliyeti getirisinden daha fazla olduğundan ve toplumun tümünü etkileyeceğinden savaş arzu edilen bir durum değildir. Ayrıca devletler arasında ekonomik ilişkilerin artması, devletlerin büyüme, tam istihdam ve fiyat istikrarı gibi amaçlarını gerçekleştirirken aynı zamanda devletleri birbirlerine 67 Paul R. Viotti ve Mark V. Kauppi, International Relations Theory: Realism, Pluralism, Globalism, 2nd ed. New York, Macmillan Publishing Co. 1993, Akt: Tayyar Arı, Uluslararası lişkiler Teorileri, Alfa Yayınları, 4. Baskı, stanbul, 2004, s. 377. 31 bağımlı hale de getirmiştir. Dolayısıyla karşılıklı ekonomik bağımlılık, hem savaşın olumsuz etkisini arttıran hem de savaş olasılığının azalmasında etkili olduğu düşünülen önemli bir diğer faktördür. Uluslararası karşılıklı bağımlılık devlet ve uluslararası sistem düzeyinde etkisini göstermektedir. Bu çerçevede devletler birbirlerine bağımlılıklıları arttığı ölçüde aralarında savaş çıkma olasılığı azalmaktadır. Zira karşılıklı bağımlılıkta devletler arasında dinamik ekonomik güçlerin etkisi söz konusu olup, etkin ekonomik güçlerin desteğini kaybetme endişesi taşıyan bir devletin savaşa başvurma olasılığı da düşüktür. 68 Kant’a dayandırılan liberal uluslararası ilişkiler anlayışına göre, liberal devletler genelde barış ve işbirliğine daha yatkındırlar. Bunların hem kendi aralarında hem de liberal olmayan devletlerle aralarında zaman zaman çatışmalar yaşanmışsa da bunlar nihai aşamada anlaşmayla sonuçlanmış ve bu devletler liberal olmayan devletlere karşı işbirliği yapabilmişlerdir. Kant'ın anlayışı çerçevesinde liberal devletlerin kendi aralarında barış ve işbirliğini kolaylıkla geliştirebileceklerine, bunların aralarında yaptıkları anlaşmalarla bir barış ve işbirliği federasyonunu oluşturabileceklerine dikkat çekilmekte, ebedi barışın gerçekleşebileceği düşüncesi üzerinde durulmakta ve demokratik ülkelerin artması durumunda uluslararası ortamın daha barışçı olacağı savunulmaktadır. 69 Liberallere göre, kurumsallaşma hem belirsizlik ve korkuyu azalttığından hem de uluslararası eğitim ve etkileşim, yanlış bilgilenme ve yanlış algılamadan kaynaklanan korku ve düşmanlığı en aza indirdiğinden pozitif toplamlı ilişkiler (işbirliği 68 Tayyar Arı, Uluslararası lişkiler Teorileri, Alfa Yayınları, 4. Baskı, stanbul, 2004, ss. 377–78. 69 A.g.e., s. 382. 32 olanakları) artmıştır. 70 Modern gelişmiş demokrasiler aynı zamanda refah devletleri olup, güç ve prestij yerine ekonomik gelişme ve sosyal güvenlik konularına ağırlık vermektedirler. Bu nedenle, devletlerin birbirlerini potansiyel düşman olarak gördükleri için işbirliğinden kaçındıklarına ilişkin realist savlara karşı çıkan liberaller, devletlerin birbirlerini uluslararası güvenliği ve ülke içi refahı artırmada işbirliği yapabilecekleri ortaklar olarak görmektedirler. 71 Liberallere göre uluslararası ilişkilerin tek gündemi güvenlik konuları değildir. XX. yüzyıldan itibaren uluslararası ilişkilerde gündemin çeşitlenmeye başladığı; refah, modernleşme, çevre ve benzeri konuların en az güvenlik konuları kadar dış politik tutum ve tavırları etkilediği kabul edilmektedir. Diğer bir deyişle, artık devletlerin dış politikalarını yönlendiren tek unsur sadece güvenlik faktörü olmaktan çıkmış; ticaret, para, göç, sağlık, çevre ve benzeri konular güvenlik konuları kadar önemli hale gelmiştir. Böylece realist paradigmanın güvenlik konularını yüksek düzeyde politika, ekonomik ve sosyal konuları ise düşük düzeyde politika olarak değerlendirmesine karşın; liberal paradigma ekonomik ve sosyal konuların da artık güvenlik konusu kadar önemli olduğunu belirtmekte ve bunlar arasında yüksek düzeyde politika ve düşük düzeyde politika ayrımı yapmamaktadır. Dolayısıyla bu konular da ulusal çıkar konuları olmaktadır. Marxizmin ulusal çıkara bakış açısı ise realist ve liberal paradigmalardan farklılık göstermektedir. Marxizmde ulusal çıkar egemen sınıfın çıkarlarını ifade etmektedir ve bu kavram yalnızca bir gizleme görevi görmektedir. Bu yaklaşıma göre tek bir ulusal çıkar yoktur, sınıfsal çıkarlar vardır ve ezen sınıfla ezilen sınıfın çıkarları aynı 70 A.g.e. s. 369. 71 Tayyar Arı, Uluslararası lişkiler Teorileri, Alfa yayınları, 4. Baskı, stanbul, 2004. s. 372. Yüklə 1,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|