190
Gedən
sular dübarə arxa qayıtmaz, əlbət.
Şer
Keçdi cavanl
ıq daha yox iqtidar,
Ah nə yaman getdi o xoş ruzigar.
Getdi qolumdan necə şir qüvvətim,
Şadlanaram olsa penir qismətim.
Qaraltm
ışd
ı tüklərini bir qar
ı.
Ona dedim: ey kecən il kaftar
ı,
Saçlar
ın
ı rəngləmək olmaz çətin,
Amma düzəlməz bu kəman qamətin.
6.
Hekayət
Bir gün cavanl
ıqda nadanl
ıq ədib anam
ın üstünə bərk q
ışq
ırd
ım.
O, qəlbi incimiş halda güncdə oturdu, ağlay
ıb dedi:
–
Görpəliyini unudubsan ki, belə kobudluq edirsən?
Ana oğlunu zorlu görçək haman,Belə söylədi: – Ey
pələig ovlayan!Yada düşsə idi uşaql
ıq çağ
ın,Ki,
qoyiumda güçsüz çƏgərdin fəğan.Bu
gün eyləməzdin
mənə zülmlər,Ki, sən güclüsən indi, mən natəvan.
7.Hekayət
Xəsis bir dövlətlinin xəstə bir oğlu vard
ı. Xeyirxah adam lar ona
dedilər:
Bu
oğluna ya bir quran xətm etdir, ya bir qurban kəsdir. Bir az
fikirləşdikdən sonra dedi:
–Quran
otaqdad
ır, sürü uzaqda. Quran yaxş
ıd
ır. Bir arnf bunu
eşidib dedi:
–Quran ona görə yaxş
ı oldu ki, o, dil ilə başa gəlir,
qurban isə
pul ilə.
Şer
İtaət olsayd
ı pul ilə əgər,
191
Çoxlar
ı ulağtək batard
ı gilə.
Yüz dəfə əlhəmdü oxuyar amma,
Zərərə qatlaşmaz bir dinar belə.
8.
Hekayət
Bir qoca kişiyə dedilər: – Nə üçün evlənmirsən?
Dedi: – Qoca arvad
ın nə ləzzəti. Dedilər: – İmkan
ın ki var, ca-
van al. Dedi: – Mən qoca ola–ola qoca arvad
ı bəyənmirəm, o cavan
ikən mən qocan
ı necə sevə biqər?
Beyt
Yetmiş yaşl
ı bir qoca cavanl
ıqdan vursa dəm
Deməli kor istəyir görsün iş
ıql
ı aləm.
Beyt
Xan
ım
ı zor ilə raz
ı etməzsən,
Ona zor yaxş
ıd
ır on batman ətdən
Lətifə
Eşitmişəm bu
günlərdə əldən düşmüş bir qoca,
İstədi ki, bu yaş
ında als
ın cavan bir arvad.
Göhər adl
ı bir q
ız tapd
ı, gözəl, göyçək dilaram.
Ki, dünyada tap
ılmazd
ı gizli qalm
ış belə zad.
Bütün qayda-qanun ilə elçi sald
ı, toy etdi,
Lakin əvvəl həmləsində boşa getdi hər murad.
Kaman çəkib ox atd
ısa hədəfindən yan keçdi.
Qal
ın paltar tikmək üçün iynə olmal
ı polad
Dostlar
ına gileylənib qoca dedi: bu şux q
ız
Necə y
ıxd
ı evimi, gör, etdi işimi bərbad.
Ərlə arvad aras
ında dava düşdü, belə ki,
Darğa, qazi işə baxd
ı, Sədi qopard
ı fəryad,
Dedi: – Q
ızda
nə günah var, axmaq qoca bir utan,
Titrək əllə inci deşə bilərsənmi sən? Heyhat!
192
VII FƏSİL
TƏRBİYƏNİN TƏSİRİ HAQQINDA
1. Hekayət
Bir
vəzirin bir kütbeyin oğlu varidi. Bir alimin yan
ına göndərdi
ki, buna tərbiyə ver, bəlkə ağ
ıllana.
Alim
bir
müddət ona tərbiyə verdi, təsiri olmad
ı. Atacs
ın
ın
yan
ına adam göndərib xəbər çatd
ırd
ı ki: – Oğlun ağ
ıllanm
ır, amma
məni dəli edib.
Şer
Heç seyqəl götürməz zat
ı pis dəmir,
Nə qədər çal
ışsan bədgöhər olar.
İti
yeddi dəniz su ilə yusan,
Yaş olcaq daha da beş-bətər olar.
İsan
ın eşşəyi Məkkəyə getsə,
Qay
ıd
ıb gələndə yenə xər olar.
2.
Hekayət
Bir alim oğlanlar
ına öyüd–nəsihət verib dedi:
–Əziz oğlanlar
ım, sənət öyrənin ki, dünya mal
ına etibar yoxdur.
Səfərdə q
ız
ıl-gümüşün qorxusu var, ya oğru aparar, ya xərçlənib
qurtarar, sənət isə qaynar bulaq, tükənməz bir xəzinədir.
Sənət sahibi
dövlətdən məhrum olsa da, qorxusu yoxdur, çünki sənət özü elə bir
dövlətdir ki, ona sahib olan hara getsə, hörmət qazan
ıb yuxar
ı başda
oturar. Sənətsiz adam isə dara düşdükdə əl aç
ıb dilənçiliklə dolanar.
Beyt
Ağ
ırd
ır rütbodən düşüb qul olmaq,
Naza öyrəşəndən sonrak
ı danlaq.
193
Şer
Nagahan Şamda bir iğtişaş düşdü,
Hərə baş götürüb qaçd
ı bir yina.
Elmli, kamall
ı kəndli övlad
ı,
Gedib
vəzir oldu şaha, sultana.
Lakin fərasətsiz vəzir balas
ı,
Kəndlərdə diləndi hey yana-yana.
Şer
Ata miras
ın
ı istəyirsənsə,
Çal
ış
ıb atan
ın elmini öyrən!
Çünki dövlətini bir gün içində,
Havaya sovurub xərc edəcəksən.
3.
Hekayət
Alimlərdən biri bir şahzadəyə dərs deyir, lakin rəhmsizcə döyür,
olmaz
ın əziyyətlər vesrirdi. Bir dəfə uşaq tab gətirə bilməyib atas
ın
ın
yan
ına şikayətə getdi. Köynəyini ç
ıxar
ıb göyərmiş bədənini atas
ına
göstərdi. Atas
ın
ın ürəyi yand
ı, müəllimini çağ
ırtd
ır
ıb dedi:
–Mənim oğluma etdiyin o əziyyət
və tənbihi heç bir rəiyyət
övlad
ına etmirsən, bunun səbəbi nədir?
Dedi:
–Səbəbi odur ki, gərək ham
ı dan
ışanda ağz
ın
ın sozünü
bilsin, xalq yan
ında özünü yaxş
ı apars
ın, xüsusilə padşahlar; çünki
şahlar
ın dediyi hər söz dillər əzbəri, tutduqu hər iş əllər vərdişi olur,
qara camaat
ınk
ına isə o qədər əhəmiyyət verən olmaz.
Şer
Yüz nalayiq iş görərsə bir kas
ıb,
Yüzdən birin bilmoz dostlar–aşnalar.
Amma
sultan bircə gülünc sez desə,
Dilə düşər ölkə-ölkə dolanar.
Deməli, boyüklərin uşaqlar
ın
ın tərbiyəsilə daha çox məşğul ol-
maq, onlar
ın əxlaq
ın
ın gözəlliyinə daha çox fikir vermək müəllimin