Microsoft Word salayev elxan docx
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
54
1. Texnoloci prosesdə iştirak edən, əmək predmetini emal etmək yolu ilə bilavasitə hazır məhsula çevirən fəhlələr. Lakin bunlardan əlavə, avtomatlaşdırılmış istehsallarda fəhlə-nizamlayıcılar da bu qrupa daxil edilirlər, çünki onlar avadanlıqların normal işini təmin edirlər; 2. Xammal, material və hazır məhsulun, yarımfabrikatların daşınması, anbarlaşdırılması və qorunması ilə məşğul olan fəhlələr; 3. Əsas fondların təmirini, istehsal avadanlıqlarının profilaktikasını həyata keçirən, təmir üçün hissə və tərtibatlar istehsal edən fəhlələr; 4. Hazır məhsulun keyfiyyətinə nəzarət işini icra edən fəhlələr.
Birinci qrupa daxil olan fəhlələr əsas, digər qruplara aid edilənlər isə köməkçi fəhlələr hesab olunurlar.
Mühəndis-texniki, mütəxəssis və rəhbər işçilər kateqoriyasına istehsala texniki rəhbərlik işini həyata keçirən işçilər aid olunurlar. Əqli əmək nümayəndələri olan bu kateqoriya işçilər istehsala rəhbərlik və onun təşkilinin konstruktor, texnoloci, təşkilati-texniki və sırf istehsal məsələləri ilə məşğul olurlar. Bu kateqoriya işçilərə müəssisənin rəhbərliyi, menecerlər, baş mütəxəssislər, sex (sahə, növbə) rəisləri, mühəndislər, texniklər, ustalar və s. daxildirlər. Buraya bəzi iqtisadçılar (əmək, normalaşdırma və s.) da daxil edilir.
Qulluqçular kateqoriyasına maliyyə, uçot, təchizat-satış, dəftərxana və bəzi inzibati-idarə işçiləri aid olunurlar.
Ş agirdlər kateqoriyasına fəhlə peşəsinə yiyələnmək üçün fərdi və briqada (qrup) şəklində həm bilavasitə müəssisənin özündə hamilik yolu ilə və həm də başqa məktəblərə ezamiyyə olunmuş gənclər aid olunur. Bu kateqoriyaya habelə müəssisənin balansında olan texniki-peşə məktəblərinin şagirdləri də daxildir.
darəetmədə heyətin iqtisadi səmərəliliyinin yüksəldilməsi amilləri dedikdə, bu yüksəlməni təmin edən şərtlər başa düşülür. Bu amillərə idarəetmə prosesinə və onun nəticələrinə təsir göstərən bütün vasitələr aiddir. Onlardan ən mühümləri aşağıdakılardır: – elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətlərinin idarəetməyə tətbiqi; 55
– idarəetmənin təmərküzləşməsi, kombinələşməsi, ixtisaslaşması və kooperativləşməsi; – idarəetmənin təşkilinin təkmilləşdirilməsi; – işçilərin ixtisas səviyyəsinin artırılması və əməyin təşkilinin yaxşılaşdırılması; – müəssisələrin düzgün yerləşdirilməsi və müxtəlif məhsul növlərinin idarəetmənin optimallaşdırılması; – beynəlxalq əmək bölgüsünün üstünlüklərindən istifadə olunması və s.
Heyətin işçi qüvvəsinin idarəetməsi prosesinin baş verməsi üçün, ilk növbədə, müəyyən istehsal fondlarının yaradılması üçün əsaslı vəsait qoyuluşu həyata keçirilməlidir. Hər bir sahibkarlıq fəaliyyətinin iqtisadi səmərəliliyi son nəticədə səmərənin əsaslı vəsait qoyuluşuna nisbətilə müəyyən edilir. Mak- roiqtisadi səviyyədə əldə edilən səmərə – ümumi milli gəlir (son məhsul), müəssisə səviyyəsində isə mənfəət olur.
Heyətin idarə edilməsində iqtisadi metodlar kimi rentabelliyin müəyyən edilməsi xüsusi yer tutur. Mənfəət gəlirləri, xərcləri, itkiləri xarakterizə edərək, təsərrüfat fəaliyyətinin bütün göstəricilərini ümumiləşirir. Mənfəət sayəsində müəssisəsinin fəaliyyətinin effektivliyini və rentabelliyini öyrənmək və onu qiymətləndirmək olar. Mənfəət müəssisənin gələcək fəaliyyətini stimullaşdırcaq mənbə, onun inkişafına təkan verəcək başlıca qüvvə və onun şəxsi kapitalını artırmaq üçün əsas vasitədi 19 . Rentabellik müxtəlif qaydalarda hesablanır. Əsas göstərici ümumi rentabellik və ya aktivlərin rentabelliyi göstəricisidir və aşağıdakı düsturla hesablanır: R üm
b :A)•100 burada M b – balans mənfəəti; A – müəssisənin aktivlərinin (əsas istehsal fondları ilə dövriyyə vəsaitlərinin ) dəyəridir.
19 http://banker.az/rentabellik-v%C9%99-onun-hesablama-qaydasi 56
Ə gər mənfəət kəmiyyət göstəricisi olub müəssisənin mütləq gəlirliliyini ə ks etdirirsə, rentabellik keyfiyyəy göstəricisi olub nisbi gəlirliliyi ifadə edir və mənfəətin müəyyən bazaya nisbəti ilə ölçülür 20 . Mənfəətin istənilən göstəricisinin hesablamasında gəlir iştirak edir, bu baxımdan təşkilatın gəlirliliyinin artımı üçün lazımdır:
darəetmənin mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılması, yeni texnoloci istehsal üsullarının, daha səmərəli materialların, idarəetmənin və əməyin təş- kilinin qabaqcıl formalarının tətbiq edilməsi və s. iş vaxtına, materiallara, enerciyə qənaət olunmasına kömək edir, məhsul darəetməninın həcmini artırır və bununla da məhsul vahidinə çəkilən xərcləri azaldır
darəetmənin iqtisadi səmərəliliyinin yüksəldilməsinə idarəetmənin təmərküzləşməsi ə həmiyyətli dərəcədə təsir
göstərir. Müəssisələrin iriləşdirilməsi yeni, yüksək məhsuldar avadanlığın tətbiq edilməsi üçün və bununla da əsas fondlardan istifadəni yaxşılaşdırmaq və məhsul vahidinə düşən amortizasiya ayırmalarının məbləğini azaltmaq üçün şərait yaradır. O, məhsul vahidinə düşən inzibati-idarəetmə xərclərini xeyli aşağı salır, material və enerci ehtiyatlarından istifadəyə müsbət planda təsir göstərir.
Heyətin idarə edilməsində işçi qüvvəsinə təsir istehsal münasibətlərinin, obyektiv iqtisadi qanunların dərindən dərk olunması, onlardan geniş istifadə edilməsi əsasında həyata keçirilir. Bu metodlardan istifadə olunmasında məqsəd kollektivdə iqtisadi maraq yaratmaq, sövqedici tədbirlər işləyib hazırlamaq və tətbiq etməklə, idarə olunan obyektin, məsələn, əmək kollektivinin təşəbbüskar- lığına nail olmaqla qarşıya qoyulmuş təsərrüfat məsələlərinin həllinə onları stimullaşdırmaqdır. qtisadi metodların köməyi ilə planlar, əmək haqqı, qiymət, mənfəət və başqa bu kimi mexanizmlər məqsədyönlü təsir vasitəsinə çevrilir.
Təsərrüfatçılığın iqtisadi vasitələri olan əmək haqqı, qiymət, kredit, gəlir və mənfəət, vergi və s. iqtisadi metodun mexanizminə daxildirlər. Bu sistemə daxil olan iqtisadi vasitələr qarşıya qoyulmuş vəzifələrin yerinə yetirilməsində
20 Müəssisələrin maliyyəsi, Bakı 2009, səh 123 Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|