Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
108
yerinə yetirirlər. Həmin nəzarətedici siyasi qurumlar müvafiq normalarla siyasi hadisələrin ardıcıl olaraq törədilməsinə nəzarət edirlər, həmçinin, daxildən və kənardan mane olan ünsürləri zərərsizləşdirirlər. Baş verən hadisələrə nəzarət ümumi və birbaşa əsaslarla edilir. Siyasi hadisələrə ümumi nəzarət əsasən baş mərkəzi siyasət qurumları tərəfindən həyata keçirilir. Nəzarət şaxəli trayektoriya üzrə və dövriyyəli proseslərə uyğun şəkildə həyata keçirilir. Siyasi inkişaf proseslərində siyasi hadisələr sürətlə törədildiyindən yaranan enerjinin təsirləri sayəsində siyasi hadisələr baza ideologiya sahəsindən kənara çıxa bilər. Bu zaman qanunauyğunluqdan kənar hadisələrin trayektoriyası yarana bilər ki, bu proseslər də siyasi sistemin məqsədyönlü mexanizmini dağıda bilər. Nəticədə cəmiyyətdə xaotik vəziyyət, idarəolun- mayan vəziyyət meydana gələ bilər. Siyasət qurumları ona görə siyasi hadisələr trayektoriyasına nəzarət edirlər ki, siyasi hadisələr çərçivədən kəskin şəkildə kənara çıxa bilməsinlər. Siyasi hadisələrə nəzarət siyasi hadisələrin normal sürətlə törədilməsini təmin edir və siyasi hadisələrin hüdudlarını müəyyən edir. Siyasi inkişaf zamanı real vəziyyətin (şəraitin) dəyərləndirilməsinin əsasları
Siyasi inkişaf maraq və maraq uğrunda edilən siyasi hərəkətlərlə bağlı olduğundan, maraq da real vəziyyətdən meydana gəlir. Hər bir siyasi hərəkət yeni siyasi şəraiti yaradır, yaranmış vəziyyət isə maraqların forma və məzmununu meydana gətirir. Siyasi inkişaf əsasən maraqların forma və məzmununa əsaslı surətdə bağlı olduğundan, siyasi hərəkətlər də maraqların təmini istiqamətində münasib formada edilməlidir. Siyasi hərəkətlər siyasətin subyektləri tərəfindən edilir. Siyasətin subyektləri-siyasəti həyata keçirənlər başlıca olaraq maraqların təmin edilməsi uğrunda münasib hərəkət prinsipini əsas götürməlidirlər. Münasib hərəkət prinsipi isə real siyasi şəraitdən əmələ gəlir. Real siyasi şərait və vəziyyət siyasi inkişaf üçün hərəkətlərin istiqamətlərinin müəyyən edilməsini şərtləndirir. Hər 109
bir siyasi hərəkət, siyasi aktların qəbulu, siyasi hadisələrin törədilməsi siyasi şəraitlə bağlı olur. Bu baxımdan da siyasi şəraitin dəyərləndirilməsi, yaradılmış siyasi
vəziyyətin qiymətləndirilməsi və bu qiymətləndirilməyə əsasən münasib addımların atılması zəruridir. Siyasi şəraitin dəyərləndirilməsini həm siyasəti hazırlayanlar-qərar qəbul edənlər, həm də siyasəti icra edənlər qiymətləndirməlidir. Siyasi şəraitin dəyərləndirilməsi (münasib qiymət verilməsi) bacarığı ilk növbədə siyasi təcrübələrə əsaslanır. Siyasi şəraitin dəyərləndirilməsi təcrübi və nəzəri qanunauyğunluqlardan asılıdır. Buna görə də siyasi şəraiti dəyərləndirmək üçün siyasətin subyektlərində-siyasəti həyata keçirən şəxslərdə elmi-nəzəri və təcrübi biliklərin olması vacib şərtdir. Siyasi şəraitin dəyərləndirilməsi və münasib hərəkətlərin edilməsi əsasən siyasi inkişaf istiqamətində münasib siyasi hadisələrin törədilməsini təmin edir. Münasib olan siyasi hadisələrin törədilməsi əsasən siyasi hərəkət trayektoriyasında siyasi inkişafı yaradan ardıcıl hadisələrin mövcudluğunu təmin edir. Bir siyasi hadisənin ardınca münasib siyasi hadisələrin törədilməsi əsasən əvvəlki siyasi hadisələrdən asılıdır. Yəni birinci siyasi hadisənin törədilməsi ilk növbədə növbəti siyasi hadisələrin münasib istiqamət üzrə törədilməsini təmin edir. Siyasi hadisələrin eyni və oxşar məqsədlər üzrə ardıcıl törədilməsi nəticəsində bir-birini əvəzləyən siyasi şəraitlər meydana gəlir. Siyasi şəraitlərin meydana gəlməsi ardıcıllığı isə şəraitlər trayektoriyasını yaradır ki, bu da elə məhz siyasi hərəkətlər trayektoriyasının tərkibində mövcud olur. Münasib siyasi şəraitlər trayektoriyası siyasi hadisələrin tez-tez törədilməsini və ardıcıllığını təmin edir. Siyasi şəraitlər trayektoriyasında siyasi hərəkətlərin ardıcıllığı siyasi inkişafı zəruriləşdirir. Bu baxımdan da siyasəti həyata keçirənlər siyasi şəraiti dəyərləndirməyi bacarmalıdırlar. Siyasi şəraitin dəyərləndirilməsi və buna müvafiq olaraq siyasi hərəkətlərin edilməsi siyasi inkişafı zəruri edir. Siyasi şəraitin dəyərləndirilməsi əsasən maraqların dəyərləndiril- məsindən də asılıdır. Maraqların dəyərləndirilməsi ilk növbədə tələbat amili ilə bağlı olur. Siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisələrin
110
dəyərləndirilməsi siyasi hərəkətlər zamanı meydana gələn siyasi şəraitdən, nəticələrin çıxarılmasından, verilən qiymətdən ibarətdir. Eyni zamanda siyasi hadisələrdən çıxarılmış nəticələrin elmi- nəzəri və təcrübi qanunauyğunluqlara əsasən təhlilindən də ibarətdir. Siyasi inkişaf siyasi hadisələrin müəyyən istiqamətlər üzrə ardıcıl törədilməsini tələb edən prosesli vəziyyət olduğundan siyasi şəraitlərin ardıcıl dəyərləndirilmə, qiymətləndirilmə prosesləri də ardıcıl olaraq həyata keçirilməlidir. Ümumiyyətlə, siyasi şəraitlərin dəyərləndirilməsinə də üç aspektdən yanaşmaq lazımdır: birincisi, konkret siyasi şəraitin (hər bir hadisədən sonrakı vəziyyət) dəyərləndirilməsi, ikincisi, ayrı-ayrı istiqamətlər üzrə siyasi şəraitin dəyərləndirilməsi, üçüncüsü isə ümumilikdə siyasi mühiti
təmin edən
cəmləşmiş siyasi
şəraitlərin dəyərləndirilməsi. Siyasi şəraitin dəyərləndirilməsi nəticəsində siyasi hadisələrin də idarəedilməsi məsələləri tənzim olunur. Bir növ siyasi hərəkətlər idarə olunur. Siyasətin subyektləri tərəfindən törədilən siyasi hadisələr, aktlar əsasən normativ tələblərə söykənir. Bu baxımdan da siyasi inkişaf üçün siyasi şəraitin dəyərləndirilməsi vacib olan amil rolunu oynayır. Siyasi şəraitin dəyərləndirilməsi siyasi strategiya zamanı taktiki vəziyyətlərin dəyərləndirilməsi məsələlərini üzə çıxarır. Taktiki vəziyyətlərin dəyərləndirilməsi nəticəsində siyasi hərəkətlərin forma və məzmunu da müəyyən edilir. Siyasi inkişaf üst-üstə gələn siyasi dalğalardan yaranan bir vəziyyət olduğundan ümumilikdə hər bir siyasi dalğanın da meydana gətirdiyi ardıcıl şəraiti dəyərləndirmək lazımdır. Siyasi inkişaf dalğalarının gətirdikləri şəraitlərin dəyərləndirilməsi sayəsində növbəti siyasi inkişaf dalğaları üçün münasib siyasi hərəkətlərin edilməsi məsələsi də meydana gəlir. Siyasi şəraitin dəyərləndirilməsi əsasən tələbatdan yaranır. Tələbat amili də öz növbəsində maraqla bağlı olaraq siyasi aktların törədilməsini şərtləndirir. Siyasi inkişaf əsasən siyasi dalğaların əmələ gətirdikləri qatlardan meydana gəlir. Bu baxımdan da siyasi inkişaf dalğalarının yaratdıqları şəraitdən nəticələr çıxarmaq zəruri amilə çevrilir. Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|