Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yusif Rüstəmov. Fəsəfənin əsasları (mühazirə kursu)-Bakı, “Azərbaycan
- Maraq maraqdan doğur, maraq şərait və tələbatdan meydana gəlir.
- Zeynalov M.B. Fəlsəfə tarixi. (Qərb fəlsəfəsi). Ali məktəblər üçün dərslik.
99 vəzifə və səlahiyyət baxımından qruplaşdırılır. Siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisələri törətmək və siyasi hadisələrə təkan vermək üçün çoxlu sayda baza mənbələri yaradılır. Bu ona gətirib çıxarır ki, baza siyasi hadisələri törətmə mənbəyi ətraf mənbələrə siyasi hadisələri törətmək üçün təkan verir. Siyasi inkişaf zamanı mərkəzlər arasında qarşılıqlı münasibətlər sistemi də sürətlə fəaliyyət göstərir. Siyasi inkişaf vəziyyətində siyasət mərkəzləri arasında qarşılıqlı əlaqələr sürətlənir və siyasi hadisələrin ötürücülüyü də artır. Siyasi maraqların müxtəlifliyi və siyasi inkişaf
Cəmiyyətdə maraqlar müxtəlifdir. Bu baxımdan da maraqlar qruplaşırlar və maraqların qruplaşmasını təmin edən sosial və siyasi strukturlar yaradılır. Maraqları təmin etmək üçün sosial və siyasi təsisatların birgə fəaliyyəti sayəsində sosial və siyasi- hüquqi qərarlar qəbul edilir və yerinə yetirilir. Bu proseslər həyatın dinamikliyinə müvafiq olaraq qanunauyğun şəkildə baş verir. Karl Marksa görə, sosial inkişaf müəyyən qanunlara uyğun olaraq baş verir. Qanunlar da hadisələr arasında daxili və zəruri əlaqə kimi başa düşülür. Cəmiyyətdə maraqlar müxtəlif olduğundan maraqların qarşılıqlı olaraq təmin edilməsi üçün mübarizə həyata keçirilir. Bu baxımdan klassik alman obyektiv idalizm fəlsəfəsinin ən böyük nümayəndəsi olan Hegel (1770- 1831) təliminə diqqət yetirmək bir qədər məqsədəuyğun olar: “Məntiq” elmində Hegel varlıq, heç nə, təşəkkül, keyfiyyət, kəmiyyət, ölçü, fərq, ziddiyyət, zərurət, təsadüf, imkan, gerçəklik kimi ümumi anlayışları təhlil edir, əsaslandırırdı. Hegel göstərirdi ki, onların hamısı bir-birilə əlaqədardır və idrakın müxtəlif mərhələsini əks etdirirlər. Hegelin fikrincə anlayışlar fasiləsiz hərəkətdədirlər, bir-birinə keçirlər, dəyişirlər, inkişaf edirlər, öz əksliklərinə çevrilirlər. 1 Hegel əksliyi təhlil edərək göstərirdi ki, 1 Yusif Rüstəmov. Fəsəfənin əsasları (mühazirə kursu)-Bakı, “Azərbaycan Universiteti” nəşriyyatı, -2004, 499 səh., səh. 366.
100
ziddiyyət əks tərəflərin qarşılıqlı əlaqəsi, qarşılıqlı şərtliyidir, “hər cür öz-özünə hərəkət prinsipidir”. Ziddiyyət haqqında Hegel təlimi onun inkar və inkarı inkar haqqında anlayışı ilə üzvi surətdə bağlıdır. O. Bu prosesi belə izah edir: inkişaf zəruri olaraq təzahürün məlum formasının inkarı ilə sona yetir. Özü də həmin inkar xaricədn gəlmir, inkişafın nəticəsi kimi meydana çıxır. Buradan belə bir qənaətə gəlmək olur ki, yeni tərəfindən köhnənin inkarı inkişaf prosesinin qanunauyğun pilləsidir, bu prosesin daxili məzmunundan ayrılmaz pillədir. Hegel nəzəriyyəsinə görə inkar inkişaf prosesinin müəyyən inkişaf prosesində müəyyən inkara məruz qalır. Məhz bu, inkarı inkardır ki, onun da nəticəsində məlum dərəcədə əvvəlki inkar aradan qaldırılır və yeni əsasda, yeni formatda əvvəl inkar edilən bərpa olunur. Lakin bu köhnənin təkrarı, başlanğıc nöqtəsinə qayıdış deyil, inkişafın yeni, daha yüksək pilləsidir ki, sonradan inkişaf prosesində o özü də inkara məruz qalır. 1
şəxslər, siyasi qurumlar sürətli hərəkət vəziyyətində olurlar. Ümumiyyətlə, cəmiyyətin özü sayı-hesabı olmayan və müxtəlif forma və məzmunlu maraqlarla zəngindir. Maraq amili də tələbat amili ilə bağlıdır. Bu da onunla izah olunur ki, siyasi hərəkətlər zamanı çoxlu sayda müxtəlif formaya və məzmuna malik olan şəraitlər meydana gəlir, yaranmış şəraitlər isə tələbatları üzə çıxarır. Maraq maraqdan doğur, maraq şərait və tələbatdan
çoxlu sayda başqa müxtəlif məzmunlu maraqlar yaranır. Siyasi inkişaf zamanı maraqların birləşməsi və ayrılması prosesləri də sürətlə həyata keçirilir. Baza marağı təmin etmək üçün siyasi hərəkətlər edilir və müxtəlif məzmun və formalı maraqlar təmin edilir. Maraqlar ona görə birləşir və ayrılır ki, baza marağı, əsas tələbatı ödəyəcək maraq təmin edilsin. Maraqların müxtəlifliyi isə siyasətin ünsürlərinin, vasitələrinin, subyektlərinin və ümumilikdə
1 Zeynalov M.B. Fəlsəfə tarixi. (Qərb fəlsəfəsi). Ali məktəblər üçün dərslik.- Bakı “Azərbaycan” nəşriyyatı, 2000, 544 səh., səh.368.
101
cəmiyyətdəki fərdlərin müxtəlif olması ilə əlaqəlidir. Biri var maraqların baza əsası. Bu demək olar ki, eyni məzmuna malikdir. Məsələn, insanların maddi tələbatları eyni məzmunlu maraqlara bağlıdır. Lakin subyektlərin fəaliyyəti, eləcə də siyasi şəxslərin fəaliyyəti müxtəlifdir. Baza məzmunlu marağı təmin etmək üçün subyektlər fərqli funksiya yerinə yetirirlər. Məsələn, bəzi subyektlər istehsal sahələrini təşkil edir, digər subyektlər istehsal prosesləri ilə məşğul olur, başqaları isə məhsulun istehlakçıya çatdırılması ilə məşğul olur, bir qismi də istehsal münasibətlərini tənzimləyən hüquq normaları yaradır. Burada hər bir məqsəd yolu müxtəlifdir, funksiya müxtəlifdir, hərəkət sahələri fərqlidir, siyasi hərəkətin forma və məzmunu çoxtərkiblidir. Lakin əsas maraq, yəni insanların maddi tələbatını ödəmək marağı eynidir. Eləcə də dövlətçilik marağı vahiddir, lakin dövlətçilik marağını təmin etmək üçün siyasi hərəkətlər və trayektoriyalar müxtəlifdir, bütün sahələri əhatə edir. Bu o deməkdir ki, hər bir hərəkət trayektoriyasında siyasi hadisə törədilərkən marağa söykənir. Hərəkət trayektoriyasında maraqların müxtəlif məzmun və formaları yaranır. Müxtəlif məzmunlu maraqlar birləşərək, təmin edilərək vahid marağı əmələ gətirir. Siyasi sistemin hərəkət mənzərəsi maraqlara söykənilərək formalaşır. Maraq həm də siyasi hərəkətləri törədən vasitələrdir. Siyasi inkişafa nail olmaq üçün baza marağı, baza vasitəsi, siyasi hərəkəti törətmə səbəbi tez-tez köməkçi və müxtəlif məzmun və formalı maraqların yaranması vasitəsinə çevrilməlidir. Yəni marağın
təmin edilməsinin ardınca dərhal şaxəli maraqlar yaradılmalıdır. Bu baxımdan da baza marağının tərkib hissələrə ayrılması prosesləri sürətləndirilməlidir. Baza marağı təmin edən baş siyasi qurum və iyerarxik qaydada bir-birindən asılı olan siyasi qurumlar sistemli şəkildə maraqların ayrılması və birləşməsi proseslərini sürətlə təmin etməlidirlər. Baza marağın şaxələnmə üzrə birləşməsi və ayrılması prosesləri sürətlə və sxematik şəkildə həyata keçirilməlidir. Maraqların müxtəlifliyi həm də ona görə mövcud olur ki, maraq təmin edildikdən sonra yaradılmış vəziyyət tələbatlara
Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|