Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Buna həmin an üçün, həmin şərait üçün meydana gələn birdəfəlik maraq da demək olar.
- Сийаси вязиййятлярин вя сийаси вязиййятляри ямяля эятирян васитялярин ардыжыллыьыны якс етдирян схем
- Щярякят-нисби башланьыж-давамедижи вязиййят-нисби сонлуг-щярякят-нисби башланьыж.
- Sxem 10
- Siyasi inkişafın təmin edilməsi məqsədilə əlverişli siyasi şəraitin yaradılmasının əsasları
102
əsaslanaraq yeni şəraitlər, yeni maraqlar üzə çıxarır. Maraqlar təmin edildikdən sonra itir və yenisi ilə əvəz olunur. Buna bəzən müvəqqəti maraq da demək olar. Müvəqqəti maraqların ardıcıl düzülməsi ümumi daimi marağı təmin edir. Siyasi hərəkətlər trayektoriyalar üzrə təkrarlanarkən, əvvəlki maraq forması üzə çıxır. Bəzi forma dəyişikliyinə məruz qalsa da məzmun baxımından eyni ola bilir. Bu baxımdan da daima mövcud olan və daima zəruri olan maraqları təmin etmək üçün müvəqqəti, bir hərəkət vəziyyətinin yaranmasını şərtləndirən maraq mövcud olur. Məsələn, dövlət hakimiyyətinin strukturları, siyasi qurumları qanunvericiliyin yaradılması və tətbiqini daima mövcud olan maraq kimi göstərirlər. Lakin bu yolda siyasi qurumların hərəkəti, fəaliyyəti, funksiyaları nəticəsində müxtəlif forma və məzmunlu müvəqqəti maraqlar da ortya çıxa bilər. Buna həmin an üçün, həmin şərait üçün meydana gələn birdəfəlik maraq da demək olar. Bu müvəqqəti və birdəfəlik maraq ola bilər ki, daima mövcud olan marağı təmin etmək üçün təmin edilsin. Məsələn, cəmiyyətdə yaşamaq marağı hər bir şəxsin marağıdır və daimi xüsusiyyətlərə malikdir. Lakin bu marağı təmin etmək üçün çoxlu sayda hərəkətlər edilir ki, nəticədə hərəkət zamanı çoxlu sayda mərkəzi marağı təmin etmək üçün müvəqqəti maraqlar meydana gəlir. Daima mövcud olan maraq tələb edir ki, daima birləşmə, ayrılma prosesləri həyata keçirilsin. Maraqların birləşməsi üçün ola bilər ki, trayektoriyalar (baza və köməkçi) yaradılsın. Çünki maraqların təmin edilməsinin özü tələb edir ki, siyasi hərəkətlər tez-tez törədilsin. Siyasi hərəkətlər törədildikdə trayektoriyaların yaranması prosesləri meydana gəlir. Bu baxımdan siyasi sistemin tərkibi də genişlənmə xüsusiyyətlərinə malik olur. Siyasi maraqların çoxalması siyasi hərəkətlərin sayının artmasını tələb edir və siyasi trayektoriyaların yaranmasını zəruri edir. Siyasi trayektoriyalar isə yeni aktorların, siyasi subyektlərin, siyasi qurumların yaranmasını zəruri edir, tələb edir. Bu baxımdan siyasi inkişaf zamanı siyasi qurumların tərkibində dəyişiklik edilir. Struktur dəyişikliyinə məruz qalır. Siyasi inkişaf zamanı siyasi sistemlərdə ardıcıl və məqsədyönlü şəkildə təmin edilən və bir- 103
birini əvəzləyən, siyasi vasitə üzərinə vasitə gətirən maraqların sayı artmaqda davam edir. Məhz maraqlar üzərində qurulan hərəkətlər cəmiyyətin ümumi inkişafını təmin edir. Maraqların forma və məzmunu siyasi hərəkətlərin istiqamətlərini müəyyən- ləşdirir. Maraq yolu ilə hərəkətlər zamanı çoxlu sayda hədəflərə və məqsədlərə çatılır. 1 Siyasi sistemi yaradan, zəruri edən başlıca vasitə tələbata bağlı olan maraq olduğundan, maraq hərəkət sistemini, siyasəti hazırlayan və istiqamətləndirən mərkəzlərin yaradılmasını şərtləndirir və siyasi qurumların qarşılıqlı fəaliyyət mexanizmini formalaşdırır. Siyasi inkişaf prosesi maraqların çoxçalarlı olmasını şərtləndirir. щярякяти тямин едир;-щярякят нятижясиндя мараг тямин олунур. Бу просес ардыжыл олараг-тякрарланмыш формада йериня йетирилир.
Maraq
Tяlяbat Шяrait
Hяrяkяt Maraq
Шяrait Hяrяkяt
Tяlяbat Щярякят-нисби башланьыж-давамедижи вязиййят-нисби сонлуг-щярякят-нисби башланьыж. Щяр бир щярякят механизминин ясасы мараг, шяраит вя тялябатдан формалашыр. Схемдян эюрцнцр ки, мараг шяраити йарадыр;-шяраит тялябаты цзя чыхарыр; -тялябат
1 Nəsibov E.M. Siyasətin tərkib hissələrinin hərəkət xüsusiyyətləri. Bakı, “Elm və Təhsil”, 2010, 116 səh. s. 64-67. 104
Hərəkətlər trayektoriyaları əmələ gətirir. Biri var baza trayektoriyası. Bu trayektoriya daimi olur və həyatın baza xəttini təşkil edir. Biri də var ki, baza trayektoriyası içərisində qısa məsafəli trayektoriyalar. Qısa məsafəli trayektoriylar birdəfəlik hərəkətlərin (uzanmayan) yaratdıqları trayektoriyalardır. Baza trayektoriyası da ard-arda davam edən, meydana gələn birdəfəlik qısa trayektoriyalardan yaranır. Bu da onunla izah olunur ki, bir baza trayektoriyasının içərisində çoxlu sayda hərəkətlər törədilə bilir. Bir məzmunlu trayektoriyalar maraq və hədəflərdə bitir. Yeni forma və məzmunlu trayektoriyalar əmələ gəlir. Yəni maraq amili həm başlanğıc, həm də sonluğu təmin edən vasitədir. Trayektoriya və maraq siyasi qurumları, siyasi institutları formalaşdırır. Siyasi institutlar və vasitələrin qarşılıqlı fəaliyyəti isə siyasi sistemi əmələ gətirir. Siyasi sistemin fəaliyyəti də öz növbəsində siyasi mənzərəni, siyasi mühiti formalaşdırır. Siyasətin ünsürləri siyasi şəxslər və siyasət qurumlarıdır. Siyasətin ünsürlərinə canlı siyasi vasitələri aid etmək olar.
siyasi şəraitin yaradılmasının əsasları Siyasi inkişaf zamanı siyasətin subyektləri öz maraqlarını təmin etmək üçün siyasi hərəkətlər edirlər və bir-birinin ardınca sürətli hadisələr törədirlər. Bütün siyasi subyektlərin qarşılıqlı olaraq və faydalılıq əsasında məqsədyönlü şəkildə siyasi hadisələri törətmələri siyasi inkişaf vəziyyətini və proseslərini yaradır. Buradan belə bir fikir yaranır ki, siyasi inkişaf əlverişli siyasi şəraitin yaradılmasını və bu şəraitdən səmərəli istifadə edilməsini tələb edən bir vəziyyətdir. Siyasətin subyektləri ona görə əlverişli şərait yaradırlar ki, siyasi hadisələrin sürətlə törədilməsini təmi etsinlər. Hər bir hadisə özü ilə şərait yaratmaqla bərabər, əlavə yeni şəraitin də yaradılmasını tələb edir. Yeni şərait yeni zərurət və tələbat əmələ gətirir, yeni maraqların meydana gəlməsini zəruri edir. Faydalı maraqlar yeni şəraitin forma və məzmunu ilə bağlı olur. Belə ki, şəraitin mövcud tərzliyi
Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|