Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Maraqlardan maraqlar yaranır
- Sosiologiya. Dərslik. Müəlliflər kollektivi. Redaktor: dosent, f.e.n.
- Nəsibov E.M. “Siyasətin tərkib hissələrinin hərəkət xüsusiyyətləri”, Bakı
87 insanı həmin tələbatları ödəmək üçün şərait və vasitələr axtarmağa sövq edir. İnsan tələbatları özünün yüksək səviyyəsini müəyyən qəbildən olan sərvətlərin mənimsənilməsində tapır. Tələbatlarla onları doğuran şərait arasında sıx əlaqə mövcuddur. Əgər şərait fəaliyyətin statik, dayanıqlı, sabit tərəfini ifadə edirsə, tələbat bu prosesin mütəhərrikliyini göstərir. 1
Siyasi inkişaf sürətli hərəkət proseslərini özündə ehtiva edir. Bu baxımdan da maraqlar sürətlə təmin edilir. Çünki siyasi hadisələrin törədilməsi maraq və məqsədlərə söykənir. Siyasi hadisələrin tərkibi prosesual hərəkət vəziyyətindən ibarət olduğundan siyasi maraqlar da hərəkət vəziyyətinin nəticəsi olaraq yaradılır. Siyasi inkişaf zamanı maraqlar tez-tez yaranır və tez-tez yaranan vəziyyətlər də yeni maraqların yaranmasını zəruri edir. Maraq ümumiyyətlə, tələbatların təmin olunması üçün yerinə yetirilən zəruri vəziyyətlərdir, vasitələrdir. Maraqların yerinə yetirilməsi prosesləri tələbatın ödənilməsi üçün
hərəkət prosesləridir. Bir siyasi hadisə törədilməyə başlayanda maraq yolu ilə siyasi vasitələrin hərəkəti başlayır. Hərəkətin başlanğıcı maraq yolunun başlanğıcı deməkdir. Siyasi inkişaf zamanı maraqlar tez- tez yaranır. Maraqlar da baza-əsas və köməkçi maraqlara bölünür. Belə ki, inkişaf vəziyyətləri köklü maraqların tez-tez təmin edilməsi ilə xarakterizə olunan proses və vəziyyətlərdir. Köklü maraqlar-böyük maraqlar, geniş maraqlar-əsasən böyük məqsəd yolunu keçməklə təmin olunur. Məqsəd yolunda ola bilər ki, bir neçə ölçüdə (həcmdə) maraq olsun. Siyasi inkişaf zamanı böyük maraqlar öz ətrafında çoxlu sayda maraqları birləşdirir. Siyasi inkişaf proseslərində çoxlu sayda böyük maraqlar yaranır. Ola bilir ki, böyük maraq təmin olunduqdan sonra, yenidən, növbəti maraq üçün məqsəd yolu başlansın. Siyasi hadisələrin təkrar olaraq törədilməsi trayektoriyası təmin edilsin. Maraqlardan
olunur, böyük maraqdan yaranan böyük siyasi vasitələr hərəkətə
1
Vahidov F.Q. Bakı, “Təknur” MMC, 295 səh., 2005, səh.61. 88 gətirilir və növbəti böyük maraq yaranır. Siyasi inkişaf vəziyyəti maraqların getdikcə böyüməsi ilə xarakterizə olunur. Təbii ki, maraqlar bütün sahələrdə mövcud olduğundan, bir məzmunlu böyük maraqdan digər məzmunlu böyük maraqların meydana gəlməsi üçün siyasi hadisələr törədilir. Siyasi inkişaf zamanı maraqlar həmçinin parçalanma xüsusiyyətlərinə də malik olur. Böyük maraqlar ona görə hadisələrə parçalanır ki, parçalanma zamanı olduqca müxtəlif ölçülü, həcmli hissələrə bölünmüş maraqlar birləşərək, cəmləşərək, növbəti digər məzmunlu böyük maraqların təmin olunmasına xidmət edir. Bu da onunla izah olunur ki, siyasi hadisələr trayektoriyalarla törədilir, hadisələr digər məzmunlu hadisələrə keçir. 1 Siyasi inkişaf maraqların birləşməsi və parçalanması ilə xarakterizə olunan bir prosesdir. Siyasi inkişaf siyasi sistemin siyasi qurumları arasında siyasi hərəkətlərin nəticəsi ilə yaranan maraqlardan formalaşır. Siyasi maraqlar iyerarxik qaydada təmin olunma proseslərinə malikdir. Siyasi maraqlar aşağıdan yuxarıya, yuxarıdan aşağıya doğru təmin olunma proseslərinə malikdir. Maraqlar yuxarıdan aşağıya doğru trayektoriyalar üzrə parçalanır, hissələrə bölünür. Yəni ayrı-ayrı subyektlərin maraqları meydana gəlir. Aşağıdan yuxarıya doğru kiçik maraqlar birləşərək böyüyür. Böyük maraq ona görə hissələrə bölünür və parçalanır ki, özünü təmin etsin, özünün tərkibini formalaşdırsın. Məsələn, cəmiyyətdə ümumi maraqlar ayrı-ayrı fərdlərin, qrupların maraqlarından formalaşır. Ayrı-ayrı fərdlərin, qrupların maraqları birləşərək ümumi maraqları formalaşdırır. İstənilən maraq siyasi vasitələri birləşdirmə, ayırma, forma və məzmununu dəyişmə xassələrinə malikdir. Məsələn, maraq yarandıqda sənədlərin məzmununda dəyişikliklər meydana gəlir. Maraqların dəyişdirilməsi, parçalanması isə tələbatın ödənilməsi üçün zəruri hadisələrdən baş verir. Siyasi inkişaf zamanı maraqların sürətlə birləşdirilməsi və parçalanması prosesləri yaranır. Bütün proseslər isə baza-əsas maraqların təmin
1 Nəsibov E.M. “Siyasətin tərkib hissələrinin hərəkət xüsusiyyətləri”, Bakı- “Elm və Təhsil”-2010. 116 s.; səh. 96.
89 edilməsinə əsaslanır. Məsələn, insan hüquqlarının təmin edilməsi əsas maraqdır. Bu məqsədlə insan hüquqlarının əhatə etdiyi sahələr üzrə maraqlar təmin edilir. Burada maraqlar birləşir və əsas marağı əmələ gətirir. Birləşmə prosesləri əsas marağa xidmət edir. Siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisələr cəmiyyətlərdə dövriyyəli hərəkətlərlə törədildiyindən, maraqlar da dövriyyəli hərəkətlərdən formalaşır. Yəni maraqların parçalanma və birləşmə prosesləri siyasi hadisələrin törədilmə trayektoriyası ilə həyata keçirilir. Siyasi hadisələr törədilərkən digər sahələrdəki siyasi hadisələrə təsir göstərdiyindən, maraqlar da müxtəlif sahələrdən maraqlara təsir göstərir. Siyasi hadisələrin törədilməsi zərurəti başqa maraqların da meydana gəlməsi üçün təkanvericilik xüsusiyyətlərinə malik olur.
ялагясини якс етдирян схем Sxem 6 Схемдян эюрцнцр ки, мараглардан сийаси щадисяляр мейдана эялир. Сийаси щадисялярин тюрядилмяси дя марагларын тямин едилмясиня ясасланыр. Сийаси инкишаф заманы сийаси щадисялярин вя марагларын гаршылыглы олараг мейдана эялмяси цчцн гят едилян мясафя бойунжа трайекторийалар эетдикжя бюйцмялидир вя чохалмалыдыр. Йяни бюйцк сийаси тясирляр эюстярян щадисяляр тюрядилмялидир. Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|