Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc

2) 
bəşəriyyətin sərvəti hesab olunan təbiət abidələrinin uçotu vo mühafızə 
olunmasınm təşkili; 
3) hazırda inkişaf etməkdə olan və digər ölkələrdə eko-loji təhsilin artırdması və 
ekoloq-mütəxəssislərin hazırlanmasına kömək etmək. 
Beynəlxalq  təbiəti  mühafızə  və  təbii  ehtiyatların  qorunması  ittifaqı  (BTM )  - 
1948-ci  ildə  təsis  olunmuşdur,  100-dən  çox  dövlətin  500-dən  çox  qeyri-hökumət 
təşkilatlarmı  və  beynəlxalq  hökumət  təşkilatlarını  özündə  birləşdirən  qeyri-hökumət 
təşkilatıdır. Onun əsas vəzifələri aşağıdakılardan ibarətdir: 
1)
 təbii ekosistemin, flora və faunanın mühafızəsi; 
2)
 nadir  və  nəsli  kəsilməkdə  olan  bitki  və  heyvan  növlərinin,  habelə  təbiət 
abidələrinin saxlandması; 
3)
 qoruqların, təbii saxlancların, şəhərətrafı milli parkların təşkil edilməsi; 
4)
 ekoloji təhsil. 
Eyni zamanda BTM -nin təşəbbüsü ilə nadir və nəsli kəsilməkdə olan növlərin 
«Qırmızı kitabı» apardır. 
BMT-nin  kənd  təsərrüfatı  və  ərzaq  təşkilatı  (FAO)  1945-ci  ildə  yaradılmışdır. 
Onun  fəaliyyət  sahəsi  kənd  təsən-üfatı  və  dünya  ərzaq  ehtiyatlarıdır.  FAO 
torpaqlardan  istifadə  və  onun  qorunması,  Dünya  okeanının  bioloji  ehtiyatları, 
heyvanlar aləmi, meşə örtüyü, su ehtiyatları kimi ekoloji problemlərlə məşğul olur. 
FAO  dünyanm  torpaq  xəritəsini  hazırlamış,  onun  təşəbbüsü  ilə  Ümumdünya 
Torpaq  Xartiyası  qəbul  olunmuş,  əhalinin  yerləşməsi,  ərzaq,  səhralaşma,  su 
ehtiyatlarının qorunma-sı üzrə beynəlxalq konfranslar təşkil edilmişdir. 
Beynəlxalq  Dəniz  Təşkilatı  (BDT)  1948-ci  ildə  yaradılmışdır.  BDT  dəniz 
gəmiçiliyi  və  dənizlərin  çirklənməkdən  qorunması  sahəsində  fəaliyyət  göstərir, 
habelə  dənizin  neft  və  digər  zərərli  maddələrlə  çirkləndirilməsinə  qarşı  beynəlxalq 
konvensiyaların hazırlanmasında iştirak edir. 
BDT-nin tərkibinə Dəniz mühitinin mühafızəsi Komitəsi daxildir. Hazırda BDT 
dəniz mühitinin qorunması üzrə beynəlxalq siyasətin əsas prinsiplərinin hazırlanması 
və razlaşdırılması çərçivəsində ən tanınmış beynəlxalq təşkilat hesab olunur. 
Umumdünya  Səhiyyə  Təşkilatı  (ÜST)  1946-cı  ildə  yaradılmışdır.  O  insan 
sağlamlığının  qorunmasını  ətıaf  mühitin  mühafizəsi  aspektində  öyrənir.  ÜST  ətraf 
mühitin sanitar-epidemioloji monitorinqini aparır, ətraf mühitin vəziyyəti ilə əlaqədar 
xəstəliklərin 
məlumatlarını 
ümumiləşdirir, 
ə
traf 
mühitin  sanitar-gigiyena 
ekspertizasını apanr və onun keyfıyyətinə qiymət verir. 
Atom enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentlik (MAQATE) 1957-ci ildə yaradılmışdu. 
Ə
sas  məqsədi  nüvə  təhlükəsizliyinin  təmin  edilməsi  və  ətraf  mühitin  radioaktiv 
çirklənmədən  qorunması  proqramlarının  icrasmı  təmin  etməkdir.  Eyni  zamanda 
MAQATE  atom  elektrostansiyalarının  istismarı  və  tikilməsi  qaydalarını  işləyib 
hazırlayır, layihələşdirilən və fəaliyyət göstərən AES-lərin ekspertizasını apanr, atom 

---

materiallarının  ətraf  mühitə  göstərdiyi  təsiri  qiymətləndirir,  radiasiya  təhlükəsizliyi 
normalarını  müəyyənləşdirir  və  onların  yerinə  yetirilməsinə  nəzarət  edir.  Bu 
qaydalara  tabe  olmaq  istəməyən  dövlətlər  isə  BMT-nin  Təhlükəsizlik  Şurasının 
iqtisadi sank-siyaları ilə cəzlandırılu. 
BMT-nin  Ümumdünya  Meteorologiya  Təşkilatı  (ÜMT)  1947-ci  ildə 
yaradılmışdır.  Onun  vəzifəsi  insanın  planetin  havasına  və  iqliminə  təsirini, 
bütövlükdə  regionlar  üzrə  öyrənib,  ümumiləşdirməkdir.  ÜMT  ətraf  mühit 
monitorinqinin qlobal sistemi çərçivəsində fəaliyyət göstərir. Sistemin işini YUNEP 
koordinasiya edir. Bu sistemə ÜDT, ÜST, TAO və YUNESKO daxildir. 
Adları  qeyd  olunan  beynəlxalq  ekoloji  təşkilatlardan  başqa  digər  beynəlxalq 
strukturlar  da  fəaliyyət  göstərir.  Belə  ki,  potensial  zəhərli  kimyəvi  maddələrin 
beynəlxalq  registri,  haqqında  irəlidə  artıq  danışdığımız  YUNEP-in  bir  hissəsi  kimi 
yaradılmışdu  ki,  onun  da  əsas  vəzifəsi  zəhərli  kimyəvi  maddələr  haqqmda 
məlumatları toplamaq, öyrənmək, yaymaq və zəhərli kimyəvi maddələrin (insektsid, 
fungisid,  herbisid  və  digər  pestisidlər)  insan  sağlamlığma  və  ətraf  mühitə  təsirini 
öyrənməkdir. 
Bundan başqa Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bədbəxt hadisələr zamanı kömək 
göstərmək üzrə Bürosu, Avropa  qtisadi Komissiyası və s. kimi beynəlxalq təşkilatlar 
və digər regional ekoloji təşkilatlan da mövcuddur. Bizim respublikamızda regional 
ekoloji  problemlərlə  məşğul  olan  «Xəzər»  Beynəlxalq  Fondu,  bir  sıra  ekoloji 
qeyri-hökumət və beynəlxalq təşkilatların fıliallan dediklərimizə əyani sübutdur. 
Ekoloji hüquqların müdafiəsi və təminatı 
Konstitusiyasımızn  bir  sıra  müddəalarında  öz  əksini  tapmış,  hər  bir  şəxsin 
konstitusion  hüququ  olan  -  sağlam  ətraf  mühitdə  yaşamaq  hüququ  insanların  təməl 
hüquqlarından biridir. Həmin hüquqlar aşağıdakı qaydada müdafıə olunur: 
-
 hüquq və azadlıqların məhkəmə təminatı hüququ; 
-
 yüksəkkeyfıyətli hüquqi yardım almaq hüququ; 
-
 dövlət  orqanlarının,  həmkarlar  ittifaqlarının,  siyasi  partiyaların,  ictimai 
birliklərin  və  vəzifəli  şəxslərin  qərar  və  hərəkətlərindən  (və  ya  hərəkətsizliyindən) 
məhkəməyə şikayət etmək hüququ; 
-
 dövlət orqanlarınm və ya onların vəzifəli şəxslərinin qanuna zidd hərəkətləri, 
yaxud  hərəkətsizliyi  nəticəsində  vurulmuş  zərərin  dövlət  tərəfmdən  ödənilməsi 
hüququ. 
Məlumdur ki, Konstitusiya ilə hər bir ölkə vətəndaşının hüquq və azadlıqlarmın 
məhkəmədə müdafıə edilməsinə təminat verilir. Eyni zamanda həmin hüquq hər bir 
şə
xsə  ətraf  mühitin  mühafızəsi  ilə  bağlı  məhkəmələrə  müraciət  etmək  hüququ  da 
verir. 
Ə
traf  mühitin  vəziyyəti  ilə  bağlı  dəqiq  məlumatm  alın-masının  təminatı  kimi 
Konstitusiyamızın  41-ci  maddəsinin  3-cü  bəndini  göstərmək  olar.  Həmin  maddəyə 

---