Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
mövcuddur. Lakin birmənalı olaraq «Tarazlı inkişaf» dedikdə, elə bir inkişaf nəzərdə tutulur ki, müasir dövrdə insanların tələbatları ödənilsin və eyni zamanda gələcək nəsillərin öz tələbatlarını ödəmək imkanı da tohlükə altında qalmasın. Əslində bu fıkir iki anlayışı özündə ehtiva edir: tələbat və məhdudiyyət. Təxmini də olsa tarazlı inkişafın bütün anlayışları indiki və gələcək nəsillərin mənafeyini (marağını) nəzərdə tutur. Lakin bu gün də dünyanın bir çox alimləri tarazIı inkişaf anlayışının mahiyyətini dəqiq müəyyən etmək üçün axtarışlar apanrlar. Məsələn, hal-hazırda ə halinin artımı, bios-ferin dayanıqlı astanası və s. haqqında vahid bir fıkir yoxdur. Bəzi alimlər hesab edirlər ki, noosferin inkişafı üçün Yer kürəsində 2,5-3,0 milyard nəfərdən çox adam olmamalıdır. Digər alimlər tərəfındən tarazlı inkişaf üçün aşağıdakı göstəricilər təklif olunur: təmiz texnologiyaların tətbiqedilmə səviyyəsi, istehlak olunan və ixrac edilən təmiz məhsulun səviyyəsi, kapitalların toplu ehtiyatlarının keyfıyyəti, strukturu və s. Tarazlı inkişafı daha dəqiq araşdırmaq üçün «zəif» və «güclü» sabitlik anlayışlarından istifadə edilir. Əgər iqtisadi inkişaf ehtiyatların tükənməsinə səbəb olursa, onda gələcək nəsillər üçün konpensasiya nəzərdə tutulmalıdır. Yəni əsas kapital digər formada başqa bir kapitalla - istehsalat, bəşəri və ya təbii kapitalın hər hansı bir forması ilə əvəz (ifadə) olunmalıdır. Ş .Göyçaylı və T. smayılova görə (2006) tarazlı inkişaf o vaxt olar ki, təbii kapital tükəndikcə bərpa olunsun və ya süni surətdə yaradılmış kapitalla əvəz edilsin, lakin azalmasm. Başqa sözlə, bəşəriyyət təbii kapitalın üzərinə gələn hər hansı bir faizlə yaşamalı və gələcək nəsillər qarşısında borclu qalmamaqdır. Tarazlı inkişaf konsepsiyası 3 əsas məqsədin vahid bir sistemdə birləşməsi sayəsində meydana çıxmışdır: iqtisadi, sosial, ekoloji. Bu sistemlərin bir-biri ilə qarşılıqh əlaqəsi tarazlı inkişafın vəzifələrini müəyyənləşdirir. МЮВЗУ 2. ТЯБИЯТДЯН ИСТИФАДЯНИН ИДАРЯ ЕДИЛМЯСИНИН ЩЦГУГИ АСПЕКТЛЯРИ. PLAN: 1. Təbiətdən istifadə hüququnun anlayışı və növləri. Тябиятдян истифадянин идаря едилмяси хцсусиййятляри вя истигамятляри. 2. Тябиятдян истифадянин тянзимялнмясиндя дювлятин ясасландыьы норматив-щцгуги актлар, онларын мязмуну. 3. Тябии ещтийатлар, онларын юйрянилмяси вя онлардан истифадянин щцгуги тянзимлянмяси. 4. Тбиятдян истифадянин идаря едилмясинин дювлят органлары системи. Тябиятдян истифадя сащясиндя дювлят органларынын функсийалары вя вязифяляри. 5. Тябиятдян истифадя сащясиндя дювлятин сийасятинин щугуги ясаслары вя онун реаллашдырылмасынын ясас истигамятляри. «Еколоэийа вя Тябии Сярвятляр Nазирлийи» онун фяалиййятинин щцгуги ясаслары. Təbiətdən istifadə hüququnun anlayışı və növləri Müasir dövrdə dünyanın bütün hüquqi dövlətlərində insanın təbii ehtiyatlardan öz tələbatı üçün istifadə etməsi hüquq normalan vasitəsi ilə tənzimlənir. Təbii ehtiyatlardan istifadə üzrə münasibətləri tənzimləyən normalar sistemi təbiətdən istifadə hüququ adlanır. Belə normalar əsasən təbii ehtiyatlar haqqında qanunvericilikdə, yəni torpaq, Yerin təki, su, meşə, heyvanlar aləmi və s. haqqmda qanunvericilikdə təsbit olun-muşdur. Ətraf mühitin mühafızəsi haqqmda doktrinada təbiətdən istifadənin bir sıra növləri fərqləndirilir. Bu zaman təsnifat müxtəlif meyarlara əsasən aparılır. Təsnifat üçün ən ümumi meyar təbiət obyekti hesab olunur. Buna uyğun olaraq, təbiət-dən istifadə hüququ aşağıdakı növlərə bölünür: - torpaqdan istifadə hüququ; - Yerin təkindən istifadə hüququ; - sulardan istifadə hüququ; meşələrdən və meşə fonduna daxil olmayan bitkilərdən istifadə hüququ; - heyvanlar aləmindən istifadə hüququ. Təbiət obyektinə görə ən ümumi təsnifatdan sonra hər bir obyektdən istifadənin məqsədli təyinatma görə də təsnifat aparılır ki, bu, digərləri içərisində əsas təsnifat hesab olunur. Təbiətdən istifadənin məqsədli təyinatma görə növləri, təbii ehtiyatm özü-nəməxsusluğu və ictimai tələbatlan ödəməsi nəzərə almmaqla, təbii ehtiyatlar haqqmda qanunvericiliklə müəyyən olunur. Təbiətdən istifadə - gələcək nəsillərin ehtiyacını nəzərə almaqla, cəmiyyətin sosial-iqtisadi tələblərini ödəmək məqsədilə ətraf mühitin ekoloji tarazhğmm pozulmasma yol veril-mədən təbii resurslardan səmərəli və qənaətlə istifadə edilmə demokdir. Təbiətdən istifadə, insan və təbii ehtiyatlar arasındakı iqtisadi münasibətləri özündə əks etdirir. Təbiətdən istifadə dedikdə, insanın ətraf mühitin ekoloji, iqtisadi, mədəni və sağlamlaşdırıcı xüsusiyyətlərindən istifadəsi başa düşülür. Təbiətdən istifadə iki cür olur: ümumi və xüsusi. Ümumi istifadə zamanı heç bir xüsusi razılıq (icazə) tələb olunmur. Yaşamaq hüququ olan hər bir şəxs atmosfer havasından, sudan, müalicə-sağlamlıq və s. təbii toləbatlannı kim-sədən icazə almadan həyata keçirir. Çünki bu onun təbii (humanitar) hüququdur. Xüsusi istifadə zamanı təbii sərvətlər istehsalı prosesinə daxil edilir və fiziki, hüquqi şəxslərin səlahiyyətli dövlət orqanlarından icazə alrnrr. Bu cür istifadə məqsədli xarakter daşıyıb torpaq, yeraltı sərvətlər, meşə, su, heyvanlar aləmi (vəhşi fauna) və atmosfer havasından istifadə deməkdir. Qanunvericiliyə görə təbii ehtiyatların (resurslann) ümumi və fərqdi istifadəsi ola bilər. Təbiətdən ümumi istifadə əhalinin həyatının zəruri tələbatının ödənilməsi üçün vətəndaşların və təşkilatların təbii resurslardan ödənişsiz istifadə etməsi şərti ilə həyata keçirilir. Qanunvericilikdə nəzərdə tutulduğu hallarda, təbiətdən istifadəyə məhdudiyyətlər qoyulmasına yol verilir. Təbiətdən fərdi istifadə zamanı təbii resurslar istifadəçilərə qanunla müəyyən Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|