Microsoft Word turkcess ozet kitap docx
Yüklə 2,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
- Ümmügülsüm: Ey Gözəl Vətənim, Sənin Eşqinlə!
- Doğu Ortaklığı Kapsamında AB-Azerbaycan İlişkileri
- Anahtar Kelimeler
123 IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan IV. International Symposium on Educational and Social Sciences in Turkish Cultural Geography 27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan Ümmügülsüm: Ey Gözəl Vətənim, Sənin Eşqinlə! Almaz Ülvi BİNNƏTOVA AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu “Azərbaycan-Türkmənistan-Özbəkistan ədəbi əlaqələr”şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, almazulvi1960@mail.ru XÜLASƏ Giriş: 1918-20-ci il ədəbi tarixində nisbətən yaşlı yazıb-yaradan ədiblərimizlə yanaşı, yeni ictimai-siyasi dövr ədəbiyyatının gənc nəsli bəlkə də yetkin və püxtələşmiş qüvvə kimi xüsusi yer tutdu. Orijinal duyumlu, coşqun hissli, azadlığa qovuşmaq yanğısı ilə ilhamlanan bu ədəbi nəsil mənəvi-psixoloji sahədə daha uğurlu mübarizə xətti götürdülər. Demokratiya və milli müstəqillik uğrunda mübarizə meydanında, xüsusən poeziya səhifəsində ən qaynar görünən, düşünən, milli bəşəri duyğu ilə coşub-çağlayan gənclik idi. Həyatın bərkinə-boşuna düşməyən, ancaq səmimi, dupduru duyğular burulğanında qaynayan gənclik poeziyası əsasən milli təfəkkürün qaynaqlarına güvənirdi. 1918-ci il ədəbi mühitinə qədəm qoymuş gənc şairlərdən – 26 yaşlı Əhməd Cavad, 18 yaşlı Cəfər Cabbarlı, 19 yaşlı Əli Yusif, 19 yaşlı Ümmügülsüm və başqalarının poeziyalarının mayası şeirimizin milli köklərinə bağlı idi. Metod – Tədqiqatın yeniliyi: Ümmügülsüm Azərbaycan Demokratik Respublikasının ədəbi-mədəni tarixində şərəfli yeri və öz dəstixətti olan milli şairədir. Milli ədəbi-mədəni, ictimai-siyasi tariximizi öz səhifələrində yaşadan 1918-ci ildən nəşrə başlayan Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin orqanı “Azərbaycan” qəzetində, daha sonra həmin dövrün demokratik ruhlu mətbuat orqanlarında – “İstiqlal”, “Qurtuluş”, “Məktəb”, “Füqarə füyuzatı”, “Şərq qadını” və s. qəzet və məcmuələrdə Ümmügülsüm imzasına rast gəlirik. Qəribə tale – mübarizliyindən dönməyən bir ruh bu gün yenidən səmamızda dolaşır. Hazırkı müstəqil dövlətçilik tariximizdə əzəlki günəş zərrəsiylə sanki həyatımıza daxil olur. Ümmügülsüm, yazıb-yaradanlar içində sayılan-seçilən gənc, sonralar imzası ilə tanınmış yazıçı olan Seyid Hüseyn Sadiqzadə (1887-1938) ilə ömür-gün sevdası bağlayıb. Ümmügülsüm dünyasındakı azadlıq eşqi ailə eşqi ilə yanbayan olub. Amma o Ana idi. Milli azadlıq eşqi ilə könlünün gözü yanan gənc Ümmügülsüm hər misrası ilə sanki millət azadlığı yoluna, istiqlaliyyət yoluna çıraq tutmaq istəyib. Orijinal, fidan poeziyası ilə buna nail olub. Poetik əzəmət və qürur, haray və çırpınan hissləri milli ictimai siyasi fəaliyyətini bütövləşdirir, 1918-1920- ci il ADR ədəbi-mədəni mühitində Ümmügülsüm xətti ayrıca görünür: Ey türk, sən ey qəhrəman, igid oğlu türklərin, Şanlı, ulu babanın öyüdünü unutma. Sən də yürü o yolu, ad çıxarsın əsgərin, Ulular ardınca get, başqa bir yolu tutma. – bu misraların nəfəsi şair hisslərindən doğan estetik baxış yox, dəli sevgiylə çırpınan pıçıltıdır, ilahi eşqlə ünü göylərə ucalan haraydır, yeri-göyü titrədən könül hıçqırığıdır. Xalq milli özünəqayıdış mərhələsinə tam keçmək üçün inqilablar, milli azadlıq inqilabları yolunu – milli müstəqillik və demokratiya uğrunda mübarizə xəttini seçdi. Bu vaxt milli özünüdərketmə – qan qeyrəti, qan yaddaşı daha çox kara gəldi. Bu, yenilməzlikdir, fədailikdir. Milli müstəqillik və demokratiya uğrunda mübarizə tərənnümü Ümmügülsüm yaradıcılığında “Ey türk oğlu”, “Əməlim”, “Əsgər anasına”, “Yollarını bəklərəm”, “Yolunda”, “Yurdumun qəhrəmanlarına” şeirlərində könül açan misralarla qatarlanıb. 1900-cu ildə Bakının Novxanı kəndində doğulan, 1938-ci ildə milli əqidəsinə görə həyat yoldaşı (Seyid Hüseyn 1937-ci ildə həbs olunub) ilə birlikdə repressiya qurbanı olaraq uzaq Sibirə (Mordova MR Yavas qəsəbəsindəki Temlaq əmək islah düşərgəsinə) göndərilir. Ağır xəstəlikdən kor qalacağını düşünən və bundan qorxan Ummügülsüm 1943-cü ildə SSRİ XDİK-nın Xüsusi Müşavirəsinə ərizə ilə azadlığa buraхılmasını хahiş edir. Onun azad olunmasına yalnız 1945-ci ilin aprel ayında qərar verilir. Artıq sürgün günlərinin geridə qaldığına, uşaqlarına və evinə qovuşduğuna yenicə sevinmiş Ümmügülsüm Bakıya dönür, amma 20 gün sonra ona şəhərdə qalmaq yasaqlanır. 44 yaşında balaları ilə birgə Şamaxıya göçürülür və beş ay sonra (1945-ci ildə) qızı Qumralın qucağında həyatla vidalaşır. 124 IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan IV. International Symposium on Educational and Social Sciences in Turkish Cultural Geography 27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan Doğu Ortaklığı Kapsamında AB-Azerbaycan İlişkileri Doç. Dr. Murteza HASANOĞLU Cumhurbaşkanlığına Bağlı Devlet İdarecilik Akademisi m_hasanoglu@yahoo.com.tr Yrd. Doç. Dr. Çiğdem ŞAHİN Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi & Bakü Avrasya Üniversitesi (Doktora Sonrası Araştırmacı) csahin@ohu.edu.tr Avrupa Birliği’nin (AB) 21. yüzyıla başlangıç politikalarından biri, son büyük genişleme dalgasının ilk ayağında 10 yeni üyenin de Birliğe katıldığı 2004 yılında uygulama koyduğu Avrupa Komşuluk Politikası’dır (AKP). AB’nin 2004’te ulaştığı sınırlara göre Doğu ve Güneyde yer alan coğrafi ve jeopolitik komşuları olarak kabul ettiği ülkelerle ilişkilerini yürütmek için kurguladığı bu politikaya, Azerbaycan Güney Kafkasya grubu içinde 2005 yılında dahil edilmiştir. 16 ortak ülkeyle yürütülen AKP’nin özel bir boyutu olarak Doğu Ortaklığı (DO) 2009 yılında ayrıca oluşturulmuştur. AB’nin DO ülkeleri olarak belirlediği Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Beyaz Rusya, Moldova ve Ukrayna ile ilişkilerinde özel bir boyuta ihtiyaç duyulmasının bir sebebi, aynı yıllarda Akdeniz için Ortaklık inisiyatifi içinde yer alan Güney komşuları yanında bir denge oluşturmakken, diğer önemli sebebi özellikle 2007 yılından itibaren Avrupa pazarında Rusya kaynaklı enerji krizlerinin yarattığı güçlüklere karşı özel ilgi gerektiren transit komşuları daha fazla kazanmaktır. İşte bu kapsamında AB’nin DO içinde en öne çıkan ülke olarak Azerbaycan’a yönelik politikasını ayrıca incelemek gerekmektedir. Tüm bu geniş kapsamlı bölgesel politikalar, AB’nin bu üyelik perspektifi olmayan komşularına yönelik ikili ve çok taraflı ilişkiler yapısını içermektedir. Ancak her bir ülkenin, özellikle DO’ya dahil ülkelerin günümüze kadarki durumları incelendiğinde, Azerbaycan’ın özel bir konumda yer aldığı görülmektedir. AB ile Azerbaycan’ın 2006 yılında imzaladıkları Enerji Alanında Stratejik Ortaklığa İlişkin Mutabakat Zaptı’ndan itibaren AKP içinde Azerbaycan’ın önemi yükselmeye başlamış, partner ülkeler da ortak bir demokrasi, refah, istikrar ve işbirliği alanı oluşturmaya yönelik DO’nun oluşturulmasıyla konumu daha da güçlenmiştir. Bununla birlikte imzalanması beklenen Çerçeve Anlaşma konusunda yaşanan anlaşmazlıklar, Karabağ sorununda AB’nin ve özellikle Ermenistan’ın da içinde olduğu DO’nun işlevselliği konusundaki şüpheler, Azerbaycan’ın bu ortak alandan beklentilerini tartışmalı hale getirmiştir. Bu kapsamda çalışmada öncelikle AKP ve DO yapısı kısaca incelenecek, AB’nin partner ülkelere yönelik teknik ve mali destekleri ile beklentileri değerlendirilecektir. Ardından Azerbaycan’ın DO’na dahil olması ve bu yapı içindeki yeri detaylı olarak incelenecektir. Son olarak ise günümüze kadar karşılıklı ilişkilerin somut ilerleyişlerinin değerlendirilmesiyle, Azerbaycan’ın DO kapsamındaki kazanımları/karşılanmayan beklentileri tartışılacaktır. Çalışmada AB resmi mevzuatı esas olmak üzere, ilgili devletlerin resmi düzeyde raporları ve açıklamaları, teknik ve stratejik analizler, ilgili yazında yer alan tartışmalardan faydalanılacak, mevcut durum analiz edilecektir. Anahtar Kelimeler: AB, Azerbaycan, Komşuluk Politikası, Doğu Ortaklığı Yüklə 2,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|