228
IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve
Sosyal Bilimler Sempozyumu
27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
IV. International Symposium on Educational and
Social Sciences in Turkish Cultural Geography
27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan
Özel Eğitime Muhtaç Çocuğu Olan Ailelere Sunulan Cinsel Eğitim Programı:
Mahremiyet Eğitimi
Gülcan BOYRAZ
Giriş
Ülkemizde 1975 yılından itibaren günümüze kadar okul öncesi dönemi çocuklarına ilişkin yapılan
araştırmalar incelendiğinde, özellikle ilk yıllarda cinsel gelişim ve eğitim konusuna hiç değinilmediği, 80’li
yıllardan itibaren araştırmaların başladığı ve giderek arttığı belirlenmiştir (Haktanır, 2005). Ancak pek çok kişi,
çocuk ve gençlere cinsel eğitim verilmesi durumunda, onların cinsel bir hayata başlayacaklarını ve cinsel
eğitimlerinin çocukların masumiyetini sarsacağını düşünür (Noonan, 1999). Halbuki, erken yaştan itibaren, cinsel
gelişime dair bilgiler edinen ve bu bağlamda sağlam temeller atan kişi, kendi bedenine karşı sorumluluklarını
bilir. Cinsel eğitimi kademe kademe ve yaşına uygun olarak alan birey, hayatının sonraki evrelerinde karşı cins
ile kurduğu ilişkilerde daha dengeli olur (Tuzcuoğlu, Tuzcuoğlu, 2004). Örneğin, ergenlik döneminde fiziksel
değişiklikler konusunda önceden bilgilendirilen bireyler, bedenlerinde meydana gelen değişimlerini daha çabuk
kabullenirler, anormallik olduğuna dair endişeleri ve yetersizlik kaygıları azalır. Ayrıca cinsel gelişimlerine ilişkin
bilgili kişiler arkadaşlarının uygun olmayan teklif ve baskılarına direnme konusunda daha başarılıdırlar (Taşçı,
2003). Tüm bunların yanı sıra, çocukların cinsel istismara karşı koyabilme yollarının neler olduğu konusunda
bilgilendirildiklerinde, birçok istismar olayı önlenecektir (Çokar ve Ortaylı, 2003).
Uzmanlarca geliştirilen aile eğitim programları, çoğunlukla ebeveynlerin kendi çocuklarına yeni kavram
ve yeni becerileri öğretmek veya onların davranışlarını kontrol etmek amacı gütmektedir. Bunların yanı sıra
ebeveynlerin kullanılabilecekleri etkin yöntem ve teknikleri edinmelerini hedefleyen programlardır (Kargın, 1993;
Küçüker, 1993; Tavil, 2005). Ancak bu çalışmada, özel gereksinimli çocuğu olan aileleri çocuklarının cinsel
gelişimleri ve onların mahremiyet eğitimini kazanmaları için geliştirilen bir aile eğitim programı kullanılmıştır.
Bu bağlamda özel eğitime muhtaç çocuğu olan aileler ile yapılan aile eğitim programları içerisinde çok büyük bir
ihtiyaç olduğu belirlenen cinsel eğitim konusunu ele alması bakımından önemli olduğu ve gelecek çalışmalara ışık
tutacağı düşünülmektedir.
Yöntem
Bu çalışma, okul öncesi dönemde zihinsel yetersizlikten etkilenmiş çocuğu olan ailelerin
çocuklarının cinsel gelişimleri hakkında bilgilendirmek ve mahremiyet eğitimini edinip edinemediklerini
belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmaya, Mersin ilinde(Türkiye) özel bir özel eğitim kurumuna devam eden
zihinsel yetersizliği olan yedi çocuk annesi katılmıştır.
Bu çalışmanın bağımlı değişkeni; okul öncesi dönemde zihinsel yetersizlikten etkilenmiş çocuğu
olan ailelerin mahremiyet eğitimine ilişkin başlangıç düzeyleridir. Bu çalışmanın bağımsız değişkeni ise, aile
eğitiminde cinsel eğitim programı ile sunulan mahremiyet eğitimidir. Bu çalışmada, tek denekli deneysel
desenlerden biri olan AB deseni kullanılmıştır. Verileri toplamak amacıyla araştırmacı tarafından, mahremiyet
eğitimine ilişkin kavram ve uygulama tanımlarını içeren ölçüt bağımlı ölçü aracı geliştirilmiştir. Öğretimin,
ailelerin edinimini gerçekleştirdikleri bilgileri sürdürmedeki etkililiğini belirlemek amacı ile 10. Gün, 20. Gün ve
30. Gün izleme verileri, toplanmıştır.
Bulgular ve Yorumlar
Çalışmada, ailelerin mahremiyet eğitimine ilişkin kavram ve uygulama tanımlarını edinme ve
sürdürme performansları incelenmiştir. Ailelerin, başlama oturumunda, herhangi bir amaç gerçekleştiremezken,
aile eğitiminde cinsel eğitim programı ile sunulan mahremiyet eğitiminin gerçekleştirmesiyle birlikte amaçları
gerçekleştirme düzeyleri %100 ölçüte ulaşılmıştır. Ailelerin, izleme oturumlarından elde edilen verilere göre, aile
eğitiminde cinsel eğitim programı ile sunulan mahremiyet eğitimine ilişkin bilgilerin aradan zaman geçtikten
sonra da sürdürmelerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sunulan eğitim programına yönelik, sorulan sosyal
geçerlik sorularında ailelerin hepsi katıldıkları eğitim sayesinde yeni bilgiler edindikleri ve bu bilgilerin
çocuklarının gelişimi için çok önemli olmasından dolayı kendilerini mutlu hissettiklerini belirtmişlerdir.
Anahtar kelimeler: Aile eğitimi, cinsel eğitim, mahremiyet eğitimi,
229
IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve
Sosyal Bilimler Sempozyumu
27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
IV. International Symposium on Educational and
Social Sciences in Turkish Cultural Geography
27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan
Бадиий Асарда Тарихий Ҳақиқатнинг Акс Эттирилиши
Гулноз Сатторова Юнусовна
ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти
ва фольклори институти
катта илмий ходими,
noza1969@mail.ru
+998909471761
Калит сўзлар: тарих, тил, маданият, отабеклар, Аламут, Бош Дада, дин, фалсафа.
Ўзбек ва озарбайжон халқлари илдизлари, тарихи, маданиятлари бир халқлардир. Неча асрларки
бу икки халқнинг адабий ва маданий алоқалари давом этиб келмоқда. Озарбайжон деганда аввало ўзбек
халқи кўз ўнгида Низомий Ганжавий гавдаланади-ю Фузулий ғазаллари қулоққа чалинади. Бу қадим ва
бетакрор адабиётнинг ворислари ижоди бугун ҳам иккала халқни бевосита боғлаб турибди. Халқларимиз
кўп асрлардан буён дўсту қардош бўлиб яшаб келади. Айниқса, икки давлат мустақилликка эришганидан
кейин ҳамкорлик янги босқичга кўтарилди. Адабиёт ва санъат эса асрлар мобайнида халқларимиз
ўртасида маънавий кўприк бўлиб келган. Ўзбек китобхони бугун озар адабиётида дунёга келаётган ҳар
бир асардан, у хоҳ шеърий хоҳ насрий бўлсин хабардор. Асарлари китобхонлар орасида қўлма-қўл бўлиб
ўқилаётган, ўзбек халқининг севимли ёзувчилари қаторидан жой олган ижодкорлардан бири Юнус
Ўғуздир. Унинг 40 дан зиёд асари 20 дан ошиқ мамлакатда нашр қилингани адабиёт ихлосманларига яхши
маълум. Хусусан, адибнинг “Аттила”, “Нодиршоҳ”, “Шоҳ Таҳмосиб”, “Турк тарихига янгича назар”,
“Қадимги Онадўли ва Озарбойжон турклари” каби асарлари муаллифга шуҳрат келтирган. У нафақат
Озарбойжон, балки турк оламида эътироф қозонганини таъкидлашни истардим.
Ёзувчининг “Амир Темур”, “Малика ва жодугар”, “Султон Алп Арслон” асарлари аллақачон ўзбек
китобхонларига яхши таниш. “Отабек Элденгиз”эса – ёзувчи Юнус Ўғузнинг ўзбек тилида чоп этилган
тўртинчи романидир. “Ҳозирга қадар туркий халқлар тарихига оид бир қатор романларим чоп этилди.
Тарихий мавзуга кўп мурожаат қилишимнинг боиси бор: асарларим орқали туркий халқларнинг дунё
тамаддунидаги беқиёс ўрнини кўрсатиб беришни хоҳлайман”, – дейди ёзувчи биз билан суҳбатда.
Дарҳақиқат, адибнинг асарлари асосан тарихий мавзуларда. “Амир Темур” романи бугунгача
ўзбек соҳибқирони ҳақида ёзилган асарларнинг энг сараларидан дея эътироф этилди. Романда буюк
саркарда Амир Темур ҳаётининг биринчи ярми тасвирланади ва унинг Ҳиндистонга юриши билан
якунланади. Асарда Амир Темурнинг шахси, у олиб борган сиёсат, саркардалик тактикаси аниқ фактик
материаллар
асосида
кўрсатиб
берилган.
Асар бой этнографик материаллар ва тарихий манбалар асосида ёзилган Ёзувчининг ўзи асар ҳақида
шундай дейди: “Бошқа туркий миллатлар қатори ўзбек халқи ҳам дунё цивилизациясига улкан ҳисса
қўшган, буюк тарих яратган. Мен ўзбекларнинг тарихини ўз тарихим деб биламан. Улуғ саркарда ва
ҳукмдор Амир Темур ҳақидаги романим ўзбек халқининг шонли тарихига эҳтиромим ифодасидир”. Асарда
амир Темур турк оламининг сўнгги императори сифатида нафақат Марказий Осиё ёки Усмонийлар
империяси мамлакатлари, балки Россия ва Европа учун қизиқарли бир шахс сифатида тасвирланади.
Асарнинг муваффақияти шундаки, муаллиф Амир Темурни бўямасдан, камчиликлари ва олийжаноб
инсоний сифатлари билан тасвирлашга уринади.
“Малика ва жодугар” романида эса Озарбайжон тарихининг энг мураккаб палласи –
Сафавийлар давлати инқирозига оид воқеалар қаламга олинган. Муаллиф Мозандарон маликаси
Хайринисонинг кечмиши орқали сафавийлар сулоласининг инқирози, сарой фитналари, адолат ва эътиқод
йўлидаги курашларни очиб берган. Асарда тарихий ҳақиқат ва бадиий тўқимани маҳорат билан
уйғунлаштира олган.
Юнус Ўғуз асаларига эътибор берсангиз тарихий шахслар ва императорлар унинг бош
қаҳрамонлари. Уларнинг ҳаёти жуда қизиқдир, чунки улар у ёки бу халқнинг тақдирини ҳал этиб келган,
уларни йўқ қилиб юборишлари мумкин бўлган шахслардир.
Тарихий воқеа-ҳодисаларни тасвирлаш ёзувчидан катта маҳорат талаб этади. Ҳаққонийлик,
изчиллик, воқеликни ҳужжат ва манбалар асосида тасвирлаш ёзувчи олдига қўйилган асосий талаблардан
биридир. Аммо тарихчилар билан ижодкорларнинг тарихий факт ва материалларга муносабатлари
турлича бўлиши табиий.
Тарихий бадиий асар яратишда ёзувчи меҳнати тарихчи олимникига қараганда
масъулиятлироқдир. Агар тарихчини, асосан, муҳим тарихий воқеанинг моҳияти, мазмуни қизиқтирса,
ижодкор ҳар бир кичик деталнинг ҳаққонийлиги борасида ҳам жавобгар. Тарихчи бўлиб ўтган воқеа-
Dostları ilə paylaş: |