Microsoft Word turkcess ozet kitap docx
Yüklə 2,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
- Özel Eğitime Muhtaç Çocuğu Olan Ailelere Sunulan Cinsel Eğitim Programı: Mahremiyet Eğitimi
- Бадиий Асарда Тарихий Ҳақиқатнинг Акс Эттирилиши Гулноз Сатторова Юнусовна ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти
- катта илмий ходими, noza1969@mail.ru +998909471761
228 IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan IV. International Symposium on Educational and Social Sciences in Turkish Cultural Geography 27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan Özel Eğitime Muhtaç Çocuğu Olan Ailelere Sunulan Cinsel Eğitim Programı: Mahremiyet Eğitimi Gülcan BOYRAZ Giriş Ülkemizde 1975 yılından itibaren günümüze kadar okul öncesi dönemi çocuklarına ilişkin yapılan araştırmalar incelendiğinde, özellikle ilk yıllarda cinsel gelişim ve eğitim konusuna hiç değinilmediği, 80’li yıllardan itibaren araştırmaların başladığı ve giderek arttığı belirlenmiştir (Haktanır, 2005). Ancak pek çok kişi, çocuk ve gençlere cinsel eğitim verilmesi durumunda, onların cinsel bir hayata başlayacaklarını ve cinsel eğitimlerinin çocukların masumiyetini sarsacağını düşünür (Noonan, 1999). Halbuki, erken yaştan itibaren, cinsel gelişime dair bilgiler edinen ve bu bağlamda sağlam temeller atan kişi, kendi bedenine karşı sorumluluklarını bilir. Cinsel eğitimi kademe kademe ve yaşına uygun olarak alan birey, hayatının sonraki evrelerinde karşı cins ile kurduğu ilişkilerde daha dengeli olur (Tuzcuoğlu, Tuzcuoğlu, 2004). Örneğin, ergenlik döneminde fiziksel değişiklikler konusunda önceden bilgilendirilen bireyler, bedenlerinde meydana gelen değişimlerini daha çabuk kabullenirler, anormallik olduğuna dair endişeleri ve yetersizlik kaygıları azalır. Ayrıca cinsel gelişimlerine ilişkin bilgili kişiler arkadaşlarının uygun olmayan teklif ve baskılarına direnme konusunda daha başarılıdırlar (Taşçı, 2003). Tüm bunların yanı sıra, çocukların cinsel istismara karşı koyabilme yollarının neler olduğu konusunda bilgilendirildiklerinde, birçok istismar olayı önlenecektir (Çokar ve Ortaylı, 2003). Uzmanlarca geliştirilen aile eğitim programları, çoğunlukla ebeveynlerin kendi çocuklarına yeni kavram ve yeni becerileri öğretmek veya onların davranışlarını kontrol etmek amacı gütmektedir. Bunların yanı sıra ebeveynlerin kullanılabilecekleri etkin yöntem ve teknikleri edinmelerini hedefleyen programlardır (Kargın, 1993; Küçüker, 1993; Tavil, 2005). Ancak bu çalışmada, özel gereksinimli çocuğu olan aileleri çocuklarının cinsel gelişimleri ve onların mahremiyet eğitimini kazanmaları için geliştirilen bir aile eğitim programı kullanılmıştır. Bu bağlamda özel eğitime muhtaç çocuğu olan aileler ile yapılan aile eğitim programları içerisinde çok büyük bir ihtiyaç olduğu belirlenen cinsel eğitim konusunu ele alması bakımından önemli olduğu ve gelecek çalışmalara ışık tutacağı düşünülmektedir. Yöntem Bu çalışma, okul öncesi dönemde zihinsel yetersizlikten etkilenmiş çocuğu olan ailelerin çocuklarının cinsel gelişimleri hakkında bilgilendirmek ve mahremiyet eğitimini edinip edinemediklerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmaya, Mersin ilinde(Türkiye) özel bir özel eğitim kurumuna devam eden zihinsel yetersizliği olan yedi çocuk annesi katılmıştır. Bu çalışmanın bağımlı değişkeni; okul öncesi dönemde zihinsel yetersizlikten etkilenmiş çocuğu olan ailelerin mahremiyet eğitimine ilişkin başlangıç düzeyleridir. Bu çalışmanın bağımsız değişkeni ise, aile eğitiminde cinsel eğitim programı ile sunulan mahremiyet eğitimidir. Bu çalışmada, tek denekli deneysel desenlerden biri olan AB deseni kullanılmıştır. Verileri toplamak amacıyla araştırmacı tarafından, mahremiyet eğitimine ilişkin kavram ve uygulama tanımlarını içeren ölçüt bağımlı ölçü aracı geliştirilmiştir. Öğretimin, ailelerin edinimini gerçekleştirdikleri bilgileri sürdürmedeki etkililiğini belirlemek amacı ile 10. Gün, 20. Gün ve 30. Gün izleme verileri, toplanmıştır. Bulgular ve Yorumlar Çalışmada, ailelerin mahremiyet eğitimine ilişkin kavram ve uygulama tanımlarını edinme ve sürdürme performansları incelenmiştir. Ailelerin, başlama oturumunda, herhangi bir amaç gerçekleştiremezken, aile eğitiminde cinsel eğitim programı ile sunulan mahremiyet eğitiminin gerçekleştirmesiyle birlikte amaçları gerçekleştirme düzeyleri %100 ölçüte ulaşılmıştır. Ailelerin, izleme oturumlarından elde edilen verilere göre, aile eğitiminde cinsel eğitim programı ile sunulan mahremiyet eğitimine ilişkin bilgilerin aradan zaman geçtikten sonra da sürdürmelerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sunulan eğitim programına yönelik, sorulan sosyal geçerlik sorularında ailelerin hepsi katıldıkları eğitim sayesinde yeni bilgiler edindikleri ve bu bilgilerin çocuklarının gelişimi için çok önemli olmasından dolayı kendilerini mutlu hissettiklerini belirtmişlerdir. Anahtar kelimeler: Aile eğitimi, cinsel eğitim, mahremiyet eğitimi, 229 IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu 27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan IV. International Symposium on Educational and Social Sciences in Turkish Cultural Geography 27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan Бадиий Асарда Тарихий Ҳақиқатнинг Акс Эттирилиши Гулноз Сатторова Юнусовна ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти катта илмий ходими, noza1969@mail.ru +998909471761 Калит сўзлар: тарих, тил, маданият, отабеклар, Аламут, Бош Дада, дин, фалсафа. Ўзбек ва озарбайжон халқлари илдизлари, тарихи, маданиятлари бир халқлардир. Неча асрларки бу икки халқнинг адабий ва маданий алоқалари давом этиб келмоқда. Озарбайжон деганда аввало ўзбек халқи кўз ўнгида Низомий Ганжавий гавдаланади-ю Фузулий ғазаллари қулоққа чалинади. Бу қадим ва бетакрор адабиётнинг ворислари ижоди бугун ҳам иккала халқни бевосита боғлаб турибди. Халқларимиз кўп асрлардан буён дўсту қардош бўлиб яшаб келади. Айниқса, икки давлат мустақилликка эришганидан кейин ҳамкорлик янги босқичга кўтарилди. Адабиёт ва санъат эса асрлар мобайнида халқларимиз ўртасида маънавий кўприк бўлиб келган. Ўзбек китобхони бугун озар адабиётида дунёга келаётган ҳар бир асардан, у хоҳ шеърий хоҳ насрий бўлсин хабардор. Асарлари китобхонлар орасида қўлма-қўл бўлиб ўқилаётган, ўзбек халқининг севимли ёзувчилари қаторидан жой олган ижодкорлардан бири Юнус Ўғуздир. Унинг 40 дан зиёд асари 20 дан ошиқ мамлакатда нашр қилингани адабиёт ихлосманларига яхши маълум. Хусусан, адибнинг “Аттила”, “Нодиршоҳ”, “Шоҳ Таҳмосиб”, “Турк тарихига янгича назар”, “Қадимги Онадўли ва Озарбойжон турклари” каби асарлари муаллифга шуҳрат келтирган. У нафақат Озарбойжон, балки турк оламида эътироф қозонганини таъкидлашни истардим. Ёзувчининг “Амир Темур”, “Малика ва жодугар”, “Султон Алп Арслон” асарлари аллақачон ўзбек китобхонларига яхши таниш. “Отабек Элденгиз”эса – ёзувчи Юнус Ўғузнинг ўзбек тилида чоп этилган тўртинчи романидир. “Ҳозирга қадар туркий халқлар тарихига оид бир қатор романларим чоп этилди. Тарихий мавзуга кўп мурожаат қилишимнинг боиси бор: асарларим орқали туркий халқларнинг дунё тамаддунидаги беқиёс ўрнини кўрсатиб беришни хоҳлайман”, – дейди ёзувчи биз билан суҳбатда. Дарҳақиқат, адибнинг асарлари асосан тарихий мавзуларда. “Амир Темур” романи бугунгача ўзбек соҳибқирони ҳақида ёзилган асарларнинг энг сараларидан дея эътироф этилди. Романда буюк саркарда Амир Темур ҳаётининг биринчи ярми тасвирланади ва унинг Ҳиндистонга юриши билан якунланади. Асарда Амир Темурнинг шахси, у олиб борган сиёсат, саркардалик тактикаси аниқ фактик материаллар асосида кўрсатиб берилган. Асар бой этнографик материаллар ва тарихий манбалар асосида ёзилган Ёзувчининг ўзи асар ҳақида шундай дейди: “Бошқа туркий миллатлар қатори ўзбек халқи ҳам дунё цивилизациясига улкан ҳисса қўшган, буюк тарих яратган. Мен ўзбекларнинг тарихини ўз тарихим деб биламан. Улуғ саркарда ва ҳукмдор Амир Темур ҳақидаги романим ўзбек халқининг шонли тарихига эҳтиромим ифодасидир”. Асарда амир Темур турк оламининг сўнгги императори сифатида нафақат Марказий Осиё ёки Усмонийлар империяси мамлакатлари, балки Россия ва Европа учун қизиқарли бир шахс сифатида тасвирланади. Асарнинг муваффақияти шундаки, муаллиф Амир Темурни бўямасдан, камчиликлари ва олийжаноб инсоний сифатлари билан тасвирлашга уринади. “Малика ва жодугар” романида эса Озарбайжон тарихининг энг мураккаб палласи – Сафавийлар давлати инқирозига оид воқеалар қаламга олинган. Муаллиф Мозандарон маликаси Хайринисонинг кечмиши орқали сафавийлар сулоласининг инқирози, сарой фитналари, адолат ва эътиқод йўлидаги курашларни очиб берган. Асарда тарихий ҳақиқат ва бадиий тўқимани маҳорат билан уйғунлаштира олган. Юнус Ўғуз асаларига эътибор берсангиз тарихий шахслар ва императорлар унинг бош қаҳрамонлари. Уларнинг ҳаёти жуда қизиқдир, чунки улар у ёки бу халқнинг тақдирини ҳал этиб келган, уларни йўқ қилиб юборишлари мумкин бўлган шахслардир. Тарихий воқеа-ҳодисаларни тасвирлаш ёзувчидан катта маҳорат талаб этади. Ҳаққонийлик, изчиллик, воқеликни ҳужжат ва манбалар асосида тасвирлаш ёзувчи олдига қўйилган асосий талаблардан биридир. Аммо тарихчилар билан ижодкорларнинг тарихий факт ва материалларга муносабатлари турлича бўлиши табиий. Тарихий бадиий асар яратишда ёзувчи меҳнати тарихчи олимникига қараганда масъулиятлироқдир. Агар тарихчини, асосан, муҳим тарихий воқеанинг моҳияти, мазмуни қизиқтирса, ижодкор ҳар бир кичик деталнинг ҳаққонийлиги борасида ҳам жавобгар. Тарихчи бўлиб ўтган воқеа- Yüklə 2,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|