Microsoft Word YasayanSosyalizm
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
45 Y AŞAYAN
S OSYALİZM
memiş bir aşama yaşadı. Biz buna ülkenin bütünü açısından “biçimsel sosyalizm aşaması” 20
diyebiliriz. Bu aşama, sosyalizmin koşulu olan üretim güçlerini yaratma kavgasıyla geçti. Şim- di, Sovyetler Birliği yavaş yavaş istenen üretim güçleri düzeyine çıkıyor, çadırın içi kalabalık- laşıyor, buna da “gelişmiş sosyalizm aşaması” dediler. Sosyalizmin ta kendisi olmaya başla- yan 21
ru bulmuyoruz. SOSYALİZMDEN KOMÜNİZME GEÇİŞ Marks ve Engels, toplumsal üretimin gelişmesi temelinde ulaşılacak komünizmin üst aşamasını bir genel özgürlük ortamı olarak tanımladılar. Bu geçiş asıl olarak emek üretkenliğini artıracak teknolojik gelişmeye bağlanıyordu. “Bolluk” ancak böyle bir gelişmenin sonunda gelecek ve ürünü artık herkese çalışması karşılığında üleştirme zorunluluğu ortadan kalkacaktı. “Bolluk” kavramının yalnızca üretimin niceliksel artışı olarak anlaşılmaması gerekir. Bilim- sel-teknolojik gelişmenin sonucu ortaya çıkacak bu bolluk “en az enerji harcanarak”, en insana lâyık koşullarda sağlanacaktır. Bolluğa işgününün kısalmasının eşlik etmesi komünizmin temel ön koşuludur. Sosyalizmden komünizme geçiş, örneğin feodalizmden kapitalizme geçiş gibi bir ekonomik- toplumsal yapıdan daha yüksek bir başka yapıya geçiş değildir. Tersine, sosyalizmin ekonomik temelleri kuruldu mu sorun bu yapı içinde kapitalist kalıntıları giderek terk edecek bir ekono- mik gelişmeyi sağlayabilmektir. Bu “geçiş”, insanların gerçekten insanca koşullarda gerçek bir özgürlük içinde yaşamayı henüz tadamadıkları bir ortamdan böyle bir ortama geçiştir. Sosya- lizm de, komünizm de aynı üretim biçimidir, komünist üretim biçimidir. Bugün Sovyetler Birliği’nde işçilerin çoğunluğu, mühendislerden ve memurlardan daha dü- şük kültürel ve teknik düzeydedirler. Bir yandan da ekonominin genel ilerleyişi, makineleşme ve otomasyon düzeyinin yükselmesi, hem işçilerin, hem mühendis ve memurların eğitim-bilgi- kültür düzeylerinde yükselmeyi zorlamaktadır. Komünizme geçiş için gerekli olan emek üret- kenliğinde ortaya çıkacak olağanüstü artış bu zorlamayla sağlanacaktır. Kafa ve kol emeği ara- sındaki farkların yok olmasının nesnel zorunluluğu da bu zorlamada yatmaktadır. Kafa ve kol emeği arasındaki ayrım azaldıkça emek üretkenliği artacak, emek üretkenliği arttıkça kafa ve kol emeği arasındaki ayrım azalacaktır. Toplumsal emeğin üretkenliğinin art- ması, iş gününün giderek kısalmasının ekonomik koşullarını yaratacaktır. Sovyetler Birliği’nde
20 Bizim “biçimsel sosyalizm aşaması” dediğimizle, Sovyetlerin “sosyalizme geçiş aşaması” dedikleri aşamalar aynı şey değildir. İkisi de aynı anda, proleter devrimiyle birlikte başlamakta ama biri ötekinden çok sonra bit- mektedir. “Sosyalizme geçiş aşaması” denen aşama, devrimden tüm toplum çapında üretim araçlarının özel mülkiyetinin kaldırılmasına, dolayısıyla kapitalist sınıfın ortadan kaldırılmasına dek süren, buna belirli bir en- düstrileşmenin eşlik ettiği aşamadır. Dolayısıyla “sosyalizme geçiş aşamasının” gözettiği temel ölçüt, legal mül- kiyet ilişkilerindeki değişmedir. “Biçimsel sosyalizm aşaması” ise, yine devrimle başlıyor ve bugünlere, hatta yarınlara uzanıyor. Bu aşamanın gözettiği temel ölçüt üretim güçlerinin sosyalizme uygun gelişme düzeyidir. 21 Bugün “biçimsel sosyalizm aşaması” yerini büyük ölçüde “gerçek sosyalizm” olmaya bırakmaktadır. Ancak bu sürecin sonu yine de tam gelmemiştir. Önceki bölümlerden küçük bir hatırlatma yapalım. Sovyetler Birliği henüz emek üretkenliğinde emperyalist ülkelerin bugünkü (yarınki de değil) düzeyinden geridedir. Tarımsal üretimin önemli miktarı yan özel topraklarda üretilmektedir. Ve de en çarpıcısı, daha “1970’lerin ikinci yarısın- da endüstri işçilerinin yüzde 40’ı, tarım ve inşaat sektörlerinde çalışanların ise çok daha büyük bir yüzdesi hâlâ kol emeği ile çalışmaktadır”.
S OVYET
T OPLUMUNUN T OPLUMSAL
-S İYASAL
G ELİŞİMİ
46
devrimden bu yana endüstrideki ortalama çalışma haftası 58,5 saatten 40,7 saate inmiş, yani yaklaşık 18 saat azaltılmıştır. Böylece dünya standartlarına ulaşılmıştır. Komünizme geçebil- mek ise temelden farklı oranlar gerektirir. İşgününün kısalması, bireylerin tüm yeteneklerini çok yönlü geliştirebilmelerinin ortamını hazırlayacaktır. İşçilerin yaşam boyu bir mesleğe esir olmalarını getiren eski işbölümü yok ola- caktır. Böylece komünizmin üst aşamasına geçilecektir. Komünizmin bu üst aşamasında meta üretiminin kalkmasıyla birlikte, değerin çeşitli biçim- leri ile değer yasası da kalkacaktır. Bir ürünün yapılması için harcanan emeğin miktarı, meta üretiminde olduğu gibi, değer aracılığıyla dolaylı yoldan değil, dolaysız ve doğrudan üretimde harcanan emek zamanının miktarına göre ölçülecektir. “Değişim değeri kalktığı zaman bile, emek zamanı her zaman zenginliğin yara- tıcı özü ve onu üretmenin masrafının ölçütü olacaktır.” 22
Bu aşamada emek kavramı da temelden değişecektir: “Daha dar ve kesin anlamıyla komünist emek, toplum yararına harcanmış beda- va emektir. Belirli bir görev olarak değil, belli ürünlere hak kazanmak amacıyla değil, önceden ve yasalarla saptanmış oranlara göre değil, ödül beklentisi olma- dan, ödül koşulu olmadan harcanan emek, ortak yarar için çalışma alışkanlığı olarak ve ortak yarar için çalışmanın zorunluluğunun alışkanlık haline gelmiş bilinçli anlayışından çıkarak harcanmış emektir. Sağlıklı bir organizmanın ge- rekliliği olarak emektir.” 23
komünizmin üst aşamasına ilerleyeceğini (ya da ilerlemeyeceğini) anlamak bizi Marks ve Engels’in şu çok önemli fikrine getirir: “Bizim için komünizm yerleştirilecek bir düzen, gerçeğin kendisini uyarlaması gereken bir ideal değildir. Biz komünizm diye bugünkü durumu kaldırıp atan gerçek harekete diyoruz. Bu hareketin koşulları, bugün var olan temelden çı- kar.”
24
Buraya dek sosyalizmi, sınıfsız toplum-komünizmi ve komünizmin bu iki aşaması arasında- ki geçişin özelliklerini gördük. Bunların ışığında, “gelişmiş” ya da az gelişmiş, “olgun” ya da toy sosyalizmde sınıfsız toplumun olamayacağı ortaya çıkmaktadır. Bu, sorunun teorik yönü- dür.
Sorunun pratik yönüne gelince, bunun için, sınıfsız toplumun ayırt edici özellikleriyle 26. Kongre hakkında buraya dek tüm yazdıklarımızı birlikte düşünmek, Sovyetler Birliği’nin sınıf- sız topluma olan uzaklığını anlatmaya yeter. Bir de 13 Ekim 1981 tarihli Financial Times gaze- tesinde yayınlanan David Satter’in Moskova’dan gönderdiği, “İnsanın en iyi yoldaşına vergi tehdidi” adlı yazıyı okuyalım: “Sovyet hükümeti, azalmakta olan et stoklarını korumak, ekmek, gazdan ve banyo suyundan tasarruf etmek, devlet gelirlerini arttırmak amacıyla, köpeklere vergi koymayı tasarlıyor.
22 K. Marks, Artık Değer Teorileri, İngilizce basım, 1971, c.3, s.257. 23 Lenin, “Eski Toplumsal Sistemin Yıkılmasından Yenisinin Kurulmasına Doğru”, Seçme Yapıtlar, 1950, İngi- lizce basım, c.2, s.339. 24 Alman İdeolojisi Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|