MikrobiologiYA, sanitariya və GİGİyena fəNNİ azərbaycan böLMƏSİ

qurudulur və havası təmizlənir. Daşınma zamanı qidanı örtən örtüklər çirkləndikcə 
sabunlu şotka və ya qələvi məhlulu ilə yaxalanıb qurudulur. 
Məhsulların  müəssisədaxili  daşınması  zamanı  isə  xüsusi  arabacıqlardan 
istifadə olunur. Bu zaman məhsul bağlanmış halda taraya yerləşdirilir, ya da təmiz 
mələfə  (döşəkağı)  yaxud  plyonka  ilə  bağlanır.  Bu  məqsəd  üçün  istifadə  olunan 
taralar markalanır. Ət yarımfabrikatları üçün, təzə tərəvəz üçün və s. 
Məhsulu  alan  zaman,  müəssisələrdə  taranın  təmizliyinə  diqqət  verilməlidir. 
Bu  zaman  arabacıqlardan  tara  məhsulla  birbaşa  stola  və  yaxud  stellaja  (qəfəsə) 
düşürülür. Taranı döşəməyə qoymaq olmaz, belə ki ona yapışan çirk stolu çirkləyə 
bilər.  Taranı  açmazdan  əvvəl,  onun  tam  təmizliyinə  əmin  olmaq  lazımdır.  Səthi 
çirkli  olan  tara  əvvəlcə  təmizlənir  və  yalnız  bundan  sonra  onun  qapağı  çıxarılır. 
Boş  taralar  otaqdan  tez  yığışdırılır.  Çəkilən  zaman  məhsulu  birbaşa  tərəziyə 
qoymaq  məsləhət  görülmür.  Çirklənmədən  qorumaq  üçün  onu  polietilen  örtükdə 
çəkirlər. 
İstehsalda  məhsulları  boşaldan,  yükləyən  və  aparan  şəxslər  isə  sanitar 
geyimlərlə  (xalat,  əlcək,  şapka)  təmin  edilməlidirlər  və  bu  geyimlərdən  yalnız  iş 
zamanı istifadə olunmalıdır. 
 
2. Qida məhsullarının qəbulu və saxlanmasına göstərilən sanitar-gigiyenik 
tələblər 
 
İaşə  müəssisələrində  sanitar  qaydalarına  uyğun  olaraq  aşağıdakı  məhsullar 
üçün  qəbul  qadağan  olunur:  baytar  nəzarətinin  baxılmasını  və  qadağan  qərarını 
sübut  edən  möhürsüz  (damğasız)  və  sənədsiz  ət,  yolunmamış  formada  su  quşları, 
çiy  ördək  və  ya  qaz  yumurtaları,  inkubatordan  toyuq  yumurtası,  ət  və  balıq 
konservləri, anbar zərərvericiləri  ilə  yoluxmuş  yarma və  un  məhsulları, satış  vaxtı 
keçmiş xüsusi tez xarab olan məhsullar. 
Xüsusi  tez  xarab  olan  məhsullara,  soyudulmayan  mühitdə  saxlanıla 
bilməyənlər  aid  edilir.  Onun  maksimum  saxlanılma  müddəti  6
o
C  temperaturadan 
yüksək olmamaqla,  məhsulun  növündən asılı olaraq 72 saat təşkil edir.  Bunlar ət, 
süd,  tərəvəz  məhsulları  və  qənnadı  məmulatlarıdır.  Saxlanma  şəraiti  və  müddəti 
pozulduqda 
məhsulları 
xarab 
edən 
mikroorqanizmlər, 
həmçinin 
qida 
zəhərlənməsinə  və  kəskin  bağırsaq  xəstəliklərinə  səbəb  olan  potensial-patogen 
mikroorqanizmlər sürətlə inkişaf edə bilir. 
Xüsusi  xarab  olan  məhsulların  təsdiq  olunmadan  saxlanması  müddəti, 
texnoloji  soyutma  prosesinin  qurtardığı  vaxtdan  etibarən    onların  müəssisəyə 
həzırlanmağa  gətirilməsi  vaxtı,  iaşə  və  ticarət  müəssisələrində  daşınması  və 
saxlanması vaxtı da daxil olmaqla hesablanır. 
Müəssisələr,  hazırladığı  xüsusi  xarab  olan  məhsulların  keyfiyyətini  təsdiq 
edən  sertifikat,  texnoloji  proseslərin  qurtardığı  vaxtdan  məhsulun  müəssisədə 
hazırlanma  günü  və  saatına,  saxlanma  şəraitinə  uyğun  olan  saxlanma  vaxtının 
qurtarmasının siyahısına aid sənəd verməlidir. 
Ticarət  və  iaşə  müəssisələrində  xüsusi  tez  xarab  olan  məhsulların  2-6
o
C 
temperatur rejimində saxlanma şəraitinə riayət olunmasına icazə verilir. 

---

Qida  məhsulları  satışa  və  yaxud  emala  daxil  olmazdan  əvvəl,  onlar  iaşə 
müəssisələrində bir müddət saxlanılır. Tez xarab olan məhsulların saxlanma şəraiti 
və  müddətinin  mühüm  gigiyenik  əhəmiyyəti  vardır.  Bu  məhsulları  soyuducu 
kameralarda aşağı temperaturada saxlamaq lazımdır. 
Qida  məhsullarını  soyuducu  kameralarda  saxlayarkən,  onları  çirklənmədən 
qorumaq  lazımdır. Çünki, bir çox  mikroorqanizmlər, o cümlədən patogenlər aşağı 
temperaturaya xeyli davamlıdırlar və soyuducuda uzun müddət sağ qala bilirlər. 
Soyudulan  otaqlar  maşın  şöbəsindən  təcrid  olunmalıdır.  Gigiyenik  cəhətdən 
ən  yaxşı  soyuducu  agent  freon  hesab  olunur,  çünki  o,  insan  sağlamlığı  üçün 
zərərsizdir və iyi olmur. 
Soyuducuların  kamerasının  sahəsi  5  kvadrat  metrdən  az  olmamalıdır. 
Kameranın  divarına  şirələnmiş  nazik  təbəqə  və  yaxud  sintetik  təbəqədən  üz 
çəkilməsi  məsləhət  görülür.  Kamera  məhsulu  asmaq  üçün  qarmaqla,  qəfəslə 
(stellajla), nazik tirələrlə (ağ olmamalı) təchiz olunmalıdır. Kamerada ət saxlamaq 
üçün ət tirəsi altlığı və asan qurulan stellaj qoyulmalıdır. Nizamla yığılmış məhsul 
sırası divardan və soyuducu batareyadan 30 sm məsafədə yerləşməlidir. 
Qida  məhsullarını  saxlamaq  üçün  olan  kameralarda  qoruyucu  ventilyasiya 
avadanlığı  olmalı,  onlar  temperatur-nəmlik  rejiminə  daimi  nəzarət  etmək  üçün 
termometr və psixrometrlə təchiz edilməlidirlər. Nəmliyin aşağı düşməsi məhsulun 
qurumasına, yüksək nəmlik isə kif göbələklərinin inkişafına səbəb olur. 
Soyuducu  (agentin)  məftilini  daimi  olaraq  qır  örtüyündən  təmizləməli,  qır 
kameradan  çıxarılmalıdır.  Kameranı  təmiz  saxlamaq  üçün  o  yığışdırılır.  Xlorlu 
sabunda yuyulur və xlorlu əhəngli 2%-li məhlul ilə dezinfeksiya edilir. Kameranın 
divarını  və  tavanını  dezinfeksiya  etmək  üçün  antiseptoldan  (xlorlu  əhəng  və 
kalsiumlu  soda  məhlulu)  və  natrium  oksidifenoldan  da  istifadə  olunur. 
Dezinfeksiyaedici  vasitənin  seçilməsi,  kameranın  temperaturundan  asılıdır.  ChuP-
H  üzrə  hesablanmış  soyuducu  kameralarda  havanın  temperaturu  (
o
C  ilə)  ətin 
saxlanması üçün – 0, balıq üçün – 2, ət və balıq yarımfabrikatları üçün– 0, tərəvəz 
yarımfabrikatları  üçün  –  2,  süd  məhsulları  üçün  -2,  piy,  qastronomiya  məhsulları 
üçün – 2,  qənnadı məmulatları üçün – 6, meyvə, giləmeyvə və tərəvəz üçün isə – 4 
olmalıdır. 
İri  ticarət  və  iaşə  müəssisələrində  tez  xarab  olan  məhsullar  ayrıca  soyuducu 
kamerada  saxlanılmalıdır.  Qidalanmaya  birbaşa  istifadə  olunan  məhsullar 
(qastronomik  hazır  kulinar  məhsullar  və  s.)  saxlanma  zamanı  çiy  məhsullardan  – 
meyvələr və tərəvəzdən təcrid olunmalıdırlar. 
Böyük  olmayan  ticarət  və  iaşə  müəssisələrində,  adətən  bir  soyuducu  kamera 
olanda, tez xarab olan hər növ məhsullar ayrıca rəfdə (stolda, rəflərdə) saxlanılır. 
Soyudulmuş  ət  qarmaqdan  asılaraq  0-2
o
C  temperaturada  saxlanılır.  Cəmdəklər 
döşəməyə və divara dəyməməlidir, həmçinin bir-birinə bitişik olmamalıdır. Göstərilən 
temperaturada əti 5 günə qədər saxlayırlar. Dondurulmuş ət və süd məhsulları, quşlar 
stellajda  2
o
C-dən  yuxarı  olmayan  temperaturda  saxlanılır.  Dondurulmuş  quşlar 
gətirilən tarada saxlanılır. 
Süd  məhsulları  növlərinə  görə  sortlara  ayrılır  və  yeşikdə  ayrıca  saxlanılır. 
Soyudulmuş balıqlar daxil olduğu müəssisədə tarada stellajın üzərində yerləşdirilir. 
Onların  saxlanma  müddəti  4
o
C-yə  yaxın  temperaturada  2-3  gün,  daha  aşağı 

---