Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

 
 

---

Magistrantların XXI Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2021-ci il 
320 
DƏNİZ NEFT-QAZ QURĞULARININ İSTİSMARI ZAMANI EKOLOJİ TƏHLÜKƏSİZLİYİN 
TƏMİNİ ÜÇÜN TƏDBİRLƏR 
 
Səfərəliyev M.Ş. 
Azərbaycan Dövlət Neft Və Sənaye Universiteti 
E-mail: 
[e-mail] 
 
Neft və qaz hasilatı kompleksində ətraf mühitin çirklənməsi neft və qaz quyularının kəşfiyyat 
qazılması ilə başlayır. Əsas çirklənmə mənbələri qazma qurğularından, palçıqdan təmizləyicilərdən, çamur 
anbarlarından, dövriyyə sistemlərindən və s. Qazma işlərində əsas çirkləndirici qazma palçıqıdır. 
Hazırlanması üçün iyirmidən çox kimyəvi reagent istifadə olunur, bəziləri üçün icazə verilən maksimum 
konsentrasiyalar təyin olunmamışdır. Əksər hallarda qazma işləri zamanı ətraf mühitin çirklənmədən 
qorunması üçün tədbirlər görülmür. Nəticədə bitişik ərazilər neft məhsulları və qazma palçıqları ilə çirklənir. 
Bundan əlavə, yüksək dərəcədə minerallaşmış lay və tullantı suları təzyiqi qorumaq üçün torpağa vurulur. 
İşlənməmiş zonada bitmiş və ilkin dəyərini itirmiş əhəmiyyətli torpaq sahələri meydana gəlir. Quyulardan 
600-900 metr radiusda bitki örtüyü 75-85 % məhv olur. 
Atmosferi çirkləndirən əsas səbəblərdən biri qazın məşəldə yandırılmasıdı. Əgər məşəldə yandırılma 
ləğv oluna bilmirə o zaman çirklənmənin idarə olunmaı üçün aşağıdakı tədbirlər görülür:
- Effektiv məşəl başlıqlarının istifadəsi və yanma başlıqlarının ölçüsünün və sayının 
optimallaşdırılması;
- Küləkdən qoruma qurğusu və lazimi sürət təmin etmə yolu ilə alovlandırıcıdan atma riskini 
minimuma endirmək lazımdır;
- Etibarlı alovlandırıcı sistemdən istifadə;
- Məşəlin qoxu tənzimləyən və görünən tüstü ayrılması rejimində işləməsi;
- Məşəlin personalın yerləşmə yerindən təhlükəsiz məsafədə yerləşdirilməsi; 
Axıntı sularının dənizə axıdılmasının qarşısı alına bilmirə o zaman aşağıdakı tədbirlər görülür: 
Hidrotest üçün su həcminin minimuma endirilməsi. Bunun üçün hidrotestlərin çox hissəsi quruda 
aparılmalıdır; Eyni suyu bir neçə hidrotest üçün istifadə etmək lazımdır; Suyu test olunacaq qurğularda az 
müddətdə saxlamaqla ximikatların istifadəsini məhdudlaşdırmaq. 
Qazma məhlulunun ətraf mühitə təsirini azaltmaq üçün bir sıra tədbirlər görülür: 
1. Ətraf mühitə dəyən zərərin minimuma endirilməsi qalıq kimyəvi qatqıların təsiri altında hərtərəfli 
istifadə edərək axıdılmış çamurmaye növünün seçimi 
2. Maye qatqılarını nəzərə alaraq texniki tələblərin diqqətlə seçilməsi, kimyəvi qatqıların 
konsentrasiyası, toksiklik və bioloji toplanma qabiliyyəti 
3. Yüksək səmərəli avadanlıqdan istifadə edərək qatı maddələrin tərkinbinə nəzarət etmək, maye 
dəyişikliklərinə ehtiyacın azaldılması və içindəki qalıq maye miqdarını minimuma endirmək 
4. Dəniz dibinin zəif sahələrdən yan keçmək üçün istiqamətləndirici qazma üsulunu tətbiq etmək və 
dəniz dibinin az zəif sahələrinə çatmaq 
Dənizdəki neft və qaz yataqlarının işlənməsində bir çox təhlükəli materiallardan istifadə olunur. 
Dənizdəki neft və qaz yataqlarının işlənməsində istifadə olunan kimyəvi maddələr üçün aşağıdakı əlavə 
prinsiplərə əməl edilməlidir: 
1. Kimyəvi maddələri və onların təsirini qiymətləndirmək üçün kimyəvi təhlükə qiymətləndirmə və 
risk idarəetmə üsullarından istifadə edin. 
2. Seçilmiş kimyəvi maddələr ətraf mühit üçün təhlükə dərəcəsi üçün əvvəlcədən yoxlanılmalıdır. 
3. Mümkün olduqda ətraf mühitə və insan sağlamlığına potensial təsirləri ən az olan ən az təhlükəli 
kimyəvi maddələr seçilməlidir. 
4. Dəniz məhsullarında yığılması şübhəsi olan və metabolik xəstəliklərə səbəb olduğu bilinən kimyəvi 
maddələrdən istifadə olunmamalıdır. 
5. Ozon qatını xarab edən maddələrdən istifadə olunmamalıdır 
6. Kimyəvi maddələrin tərkibində az miqdarda ağır metal olduğunu bildikləri təqdirdə kimyəvi 
maddələrdən istifadə olunmamalıdır.