Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

Magistrantların XXI Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2021-ci il 
319 
işlərin bütün aspektləri üçün qanunvericiliyin tələblərinə və mövcud qaydalara uyğun hazırlanır. ƏMİP-in 
yerinə yetirilməsinə müvafiq olaraq ətraf mühitin monitorinqi əsasında tikinti ərzində və ondan sonrakı 
dövrdə nəzarət edilir. 
ƏMİP-də müəyyən edilmiş yumşaltma tədbirlərinin icrasına nəzarətə ətraf mühitə qoyulan tələblər, 
ətraf mühitin monitorinqi, təhlükəsizlik qaydaları və ekoloji audit daxildir. Yumşaltma və fövqəladə halların 
aradan qaldırılması tədbirlərinin icrasına podratçılar cavabdehdirlər.
Zavod ətrafı ərazilərdə, ərazinin abadlaşdırılması və yaşıllaşdırılması işləri nəzərdə tutulmuşdur. Bu 
da ətraf mühitin sağlamlaşdırılmasında və mənfi təsirlərin qismən yumşaldılmasında mühüm rol 
oynayacaqdır. 
DƏNİZ NEFT-QAZ QURĞULARININ İSTİSMARININ MÜASİR VƏZİYYƏTİ VƏ MÖVCUD 
PROBLEMLƏRİ 
 
Səfərəliyev M.Ş. 
Azərbaycan Dövlət Neft Və Sənaye Universiteti 
E-mail: 
[e-mail]
 
 
Dəniz neft-qaz yataqlarının işlənməsi zamanı bir sıra ekoloji problemlər yarana bilər. 
Bunlara aiddir: Atmosfer tullantıları; Tullantı sularının axıdılması; Qatı və maye tullantıların idarə 
olunması; Səs mənbələri; Tökülmələr; 
Atmosfer tullantıları. Dəniz mədənlərindən çıxan hava tullantılarının əsas mənbələri bunlardır: elektrik 
və istilik istehsalı üçün yanma mənbələri və dəstək gəmiləri, tədarük gəmiləri və vertolyotlar daxil olmaqla 
dənizdəki müəssisələrdə kompressorların, nasosların və pistonlu mühərriklərin istifadəsi; məşəl yandırma və 
karbohidrogen istehsalından tullantılar; habelə qaçaq emissiyalar. 
Bu mənbələrdən çıxan əsas çirkləndiricilərə azot oksidləri (NOx), kükürd oksidləri (SOx), karbon 
monoksit (CO) və hissəciklər daxildir. Bundan əlavə, hidrogen sulfid (H2S) çirkləndirici kimi buraxıla bilər; 
uçucu üzvi birləşmələr, metan və etan; benzol, etilbenzol, toluen və ksilen; qlikollar və həmçinin polisiklik 
aromatik karbohidrogenlər (PAH). 
Tullantı sular. Neft və qaz yataqlarında su (lay suyu) vardır ki, bu da karbohidrogen istehsalı 
prosesində səthə istehsal olunmuş su şəklində daxil olur. Neft yataqlarında bu sudan yetəri qədər ola bilər, 
ancaq qaz yataqlarından bu su az miqdarda çıxır. Bir çox sahələrdə təzyiq saxlamaq və ya hasilatı artırmaq 
üçün laya su vurulur.
Dənizdəki neft və qaz obyektlərində atılması lazım olan tullantıların tərkibində ümumi həcminə görə 
istehsal suyu ilk yerlərdən birini tutur. İstehsal suyun un tərkibində qeyri-üzvi (əridilmiş duzlar, metal izləri, 
dayandırılmış hissəciklər) və üzvi (dağılmış və həll olunmuş karbohidrogenlər, üzvi turşular) maddələrin 
qarışığı vardır.Tullantıların idarə olunması.
Dənizdəki neft və qaz müəssisələrində tez-tez yaranan tipik təhlükəli və təhlükəsiz tullantılara ümumi 
ofis və qablaşdırma tullantıları, işlənmiş yağlar, yağlı cır-cındırlar, hidravlik mayelər, mumlar, işlənmiş 
batareyalar, boş boya qutuları, kimyəvi maddələr və boş kimyəvi qablar, istifadə edilmiş filtrlər, floresan 
borular, metal qırıntıları və tibbi tullantılar aiddir.
Dənizdəki neft və qaz yataqlarının işlənməsi üçün tipik olan əlavə tullantı növlərinə aşağıdakılar 
daxildir: Qazma məhlulları və qazma şlamı; Quyudan çıxarılan qum; Quyuların təmiri üçün maye; Təbii 
olaraq meydana gələn radioaktiv materiallar. 
Təhlükəli materialların idarə olunması. Dənizdəki neft və qaz yataqlarının işlənməsində bir çox 
təhlükəli materiallardan istifadə olunur.
Səs. Səs-küy yaradan dənizdəki neft və qaz işlənmə əməliyyatları arasında seysmik kəşfiyyat, qazma 
və hasilat, struktur (xüsusilə qalaq) və dəniz və sahil mülki mühəndisliyi və dəniz nəqliyyatı daxildir. Dəniz 
əməliyyatlarından gələn səs-küy (xüsusən seysmik tədqiqatlardan) müəyyən bir müddət ərzində balıq və 
dəniz məməliləri populyasiyalarına mənfi təsir göstərə bilər.