Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

NEHRƏM DAŞDUZ YATAĞINDA HALLOPELİTLƏRİN LİTOLOGİYASINA DAİR YENİ 
MƏLUMATLAR 
 
Abasov O.Z. 
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti 
E-mail:
 
[e-mail]
 
Naxçıvan çökəkliyi geomorfoloji baxımdan Naxçıvan Muxtar Respublikasının depressiya ərazisini 
əhatə edir. Ş.Ə.Əzizbəyovun fikrinə görə Naxçıvan çökəkliyi baykal fundamentinə gömülmüş bir 
çökəklikdir. Onun əmələgəlməsi alp orogenezinin kontinental mərhələsi ilə əlaqədardır. Azərbaycanın 
ərazisində Cənubi Xəzər, Orta və Aşağı Kür çökəklikləri və şimali-qərbdə Acınohur çökəkliyi də bu qəbildən 
olan tektonik strukturlardır və eyni vaxtda əmələ gəlmişlər. 
Ümumiyyətlə Naxçıvan Muxtar Respublikasının ərazisi aşağıda sadalanan birinci dərəcəli tektonik 
strukturlarla xarakterizə olunur: Şərur-Culfa antiklinorisi, şimali dağlıq zonada yerləşən Dərələgöz və 
Zəngəzur antiklinoriyaları. Bunlar respublikanın tektonik quruluşunu səciyyələndirən birinci dərəcəli 
tektonik vahidlərdir.
Azərbaycanın Nehrəm yatağından olan daşduzun hallopelitlərinin hərtərəfli litoloji tədqiqatının 
nəticələrinin müqayisəli təhlili aparılmışdır. Hərtərəfli analiz nəticəsində, <0.001 mm həll olunan hissənin 
maddi tərkibi və hallopelitlərin detrital mənşəyi aydınlaşdırılmışdır. Maqneziumun cüzi miqdarının və 
hallopelitlərin həll olunan hissəsində kalium və hallofil elementlərin tam olmamasının bu bölgənin Naxçıvan 
çökəkliyindəki daş duz yataqlarının kontinental mənşəyinin olduğu birmənalı şəkildə təsdiq edilir.
Bu günə qədər, Naxçıvan və Nehrəm daşduz yataqlarının hallopelitlərinin maddi tərkibi və genezisi 
haqqında məlumatlar geoloji ədəbiyyatda açıq sual olaraq qalır. Yalnız müasir geoloji ədəbiyyatda 
hallopelitlərin halogen yataqlarının əsas hissəsi olduğu məlumdur. Orta və Üst Miosen hallopelitlərinin bir 
hissəsindəki geoloji təbəqələr çox zəif və sadə paragenetik minerallardan (kalsitlər, anhidritlər halit) 
ibarətdir.
Məhsuldar təbəqənin quruluşunda açıq mavi anhidrit və qırmızı-boz qumdaşı və zəif əhəngli qara 
gillər vardır. Bəzi yerlərdə bu gillər nadir daş duz kristalları olan yaşıl-boz rəngli qumdaşlarına çevrilir. Bu 
təbəqənin qalınlığı 13 m-ə çatır. Növbəti duz qatı 45-90 m qalınlığında daşduz əvəzinə daha yüksək dəyişkən 
qalınlıqdakı gips və anhidrit ilə əvəz olunur. Nehrəm sahəsinin duzlu təbəqələrinin hissəsi qırmızı-qəhvəyi, 
zəif əhəngli gillərin qalın bir hissəsi ilə alevrolitlərin aralıq qatları tamamlanır. Üzərində qırmızı rəngli gilin 
qalınlığı olduqca geniş (40 ilə 360 m) həddlərdə dəyişir. Halopelitlərin kimyəvi və mineraloji tərkibinin 

---